HABERİNİZ OLSUN
ETİBBA DİYOR Kİ
DERDİME BİR ÇARE
TABİBAN-I CİHAN İÇÜN
BENİM ŞARKILARIM
ADAM ZATEN İNSAN DEMEK
Benim çok sık kullandığım “adam gibi” tanımlamasından cinsiyet ayırımcılığı anlamı çıkaran okuyucularım var.
Türk Dil Kurumu’ na göre adam kelimesinin birinci anlamı insan’ dır.
Ben de “adam gibi” deyimini “insana yakışır bir biçimde” manasında kullanıyorum.
“Adam gibi” başka bir ifade ile “işe yarar, iyi, doğru, olması gerektiği gibi” de demektir.
Buna benzer olarak “insanoğlu” dendiği zaman da “erkek” değil “insan” ve “insan soyu” anlaşılır.
Dilimize yerleşmiş olan bu deyimden cinsiyet ayrımcılığı çıkarmak en kibar tabiriyle işgüzârlıktır.
Okuyucularımdan sık sık gelen ikazlar üzerine bu notları yazdım ve size Ayşe özek Karasu‘ nun bu mevzu ile alâkalı bir yazısını görüşlerinize sunuyorum.
***
Ayşe Özek Karasu’nun Habertürk’ te “Adam zaten insan demek” başlıklı yazısı:
Kadın erkek eşitliği için önce dilin cinsiyetçilikten arındırılması meselesini her dil ve kültür kendi meşrebince tartışıyor. Biz de… Ama Türkçe’yi ‘adam’dan arındırmak nafile çaba. Çünkü TDK’ya göre ‘adam’ zaten ‘insan’ demek. ‘Adam’ı erkekle özdeşleştiren erkekler önce kendi zihnini arındırsın yeter.
Adem’den geliyor olması beni hiç ilgilendirmiyor, ben kendimi ‘adam’dan sayıyorum, adam yerine koyuyorum. Türk Dil Kurumu sözlüğüne göre ‘adam’ın birinci anlamı ‘insan’, ikinci anlamı ise ‘erkek kişi’. Demek ki, Türk dilini cinsiyetçi ifadelerden arındırmak için ‘adam’ sözcüğünü bertaraf edip, yerine ‘insan’ı yerleştirmek çok akıl kârı bir iş değil. “Cinsiyetçi dile karşı rehber geliştirdik” diyen gazeteye duyurulur! Kılavuzda şöyle demişler: “Adam, adam olmak, adam gibi davranmak, adam gibi konuşmak, adamakıllı yerine insan olmak, insan gibi ya da doğru dürüst davranmak ifadeleri kullanılmalı. İyi özelliklerin erkeklere atfedildiğini gösteren ‘adam’la başlayan kullanımlara dikkat edilmeli…” İyi de, iyi özelliklerin erkeklere atfedildiğini “gösteren” derken neden bu kadar eminsiniz? Bu dille ilgili değil, iyi şeyleri erkeğe atfeden zihniyetle ilgili bir sorun. Zihniyet buysa, dilini istediğin kadar değiştir, “adam” olmayan zaten anlamaz. Ayşe Özek Karasu’nun HT Pazar’da yer alan yazısı…
İNSANOĞLU!
İki cinsiyeti de ifade eden nötr kavram bahsinde İngilizce’de de soruna toslayabiliyor insan (adam)… Kanada Başbakanı Justin Trudeau örneğinde olduğu gibi. Cinsiyet eşitliğine gönülden bağlı olduğu belli ama aşırıya da kaçabiliyor. MacEwan Üniversitesi’ndeki bir etkinlik sırasında kadının biri, “Annelik sevgisi, insanoğlunun geleceğini değiştirecek sevgidir” diyecek oluyor. Mankind”, yani “insanoğlu” sözcüğünü kullanıyor. Trudeau hemen atılıp düzeltiyor sözünü: “Mankind yerine ‘peoplekind’ diyelim. Daha kapsayıcı olur…” Türkçe çevirisi mümkün değil, çünkü yok “peoplekind” diye bir sözcük. Trudeau, o kadını topluluk önünde safsatayla mahcup ettiği için “Mansplaining” yapmakla suçlanıyor. “Mansplaining” feminist jargonda, erkeklerin kadınlara yönelik çok bilmiş tavırlı konuşma tarzı anlamına geliyor. Feministler, “Biz ‘mankind’ ile idare ederiz, sen kendini yorma” diyor. Toplumsal cinsiyet eşitliği, tek sözcüğe indirgenecek kadar basit değil çünkü. Ve sosyal medyada da öyle bir gırgır konusu oluyor ki, Başbakan Trudeau sonunda “Aptalca bir espri yaptım” diyerek geri çekiyor o müthiş sözcüğü.
KADIN ALÇAK MI?
Almanya da cinsiyetçi dili kendine özgü gramer handikapları bakımından tartışıyor. Çıkış noktası şu: Marlies Krämer adlı 80 yaşındaki kadın, Sparkasse (tasarruf kasası) tarafından eril müşteri ya da hesap sahibi olarak değil, kadın müşteri ya da hesap sahibesi şeklinde anılmak talebiyle mahkemeye başvuruyor. Almanca’da “Der Kunde” erkek müşteri, “Die Kundin” ise kadın müşteri demek. “Der Kontoinhaber” ve “Die Kontoinhaberin” de hesap sahibi kavramını iki cinsiyette karşılıyor. Dava Anayasa Mahkemesi’ne kadar geliyor ve yüce mahkeme başvuruyu reddediyor. “Bu eril formun 2 bin yıldır iki cinsiyeti de içeren kolektif bir kavram olarak kullanılmasını” gerekçe göstererek mevzuata çomak sokmaya gerek olmadığına karar veriyor.
Kaynak: https://www.haberturk.com/adam-zaten-insan-demek-1879992
