Prof. Dr. Ahmet Rasim Küçükusta

İç hastalıkları uzmanı kardiyolog Dr. Murat Kınıkoğlu‘ nun yazısı:

Geçen hafta bir hastam ünlü bir alışveriş merkezindeki pazardan balık almış. Enfes görünümlü barbunları kesekağıdına koyan balıkçı “Siz yiyin ama çocuğunuza yedirmeyin” demiş. “Vicdanlı adammış” diye geçirdim içimden, en azından balığın zehirli olduğunu saklamıyor.

Hastam uyanık, balıkçı öyle deyince barbundan vaz geçip somon balığı istemiş, pembe olanlarını seçtiğini, buzluktan çıkarılmasına dikkat ettiğini söyledi. Kocası somon balığına bayılıyormuş ve ailece haftada iki kez balık yemeye özen gösteriyorlarmış.

Somon balığı gerçekten lezzetlidir çünkü evrimsel olarak içinde yüksek oranda yağ barındıran besin maddeleri dilimizdeki tat hücrelerinin hoşuna gider.

Peki somon balığı veya herhangi bir çiftlik balığı veya olta balığı yemek doğru mu?  

İsterseniz “Bundan sonra yiyeceğiniz balıkların hep çiftlik balığı olacağı, halen yediğiniz somonların hepsinin de çiftlik somonu olduğu” gerçeğinden başlayalım.

Aldığınız balığın Norveç’ten veya başka bir kuzey Avrupa ülkesinden geliyor olması çiftlikte yetiştirildiği gerçeğini değiştirmiyor, orada da kafeslerin içinde büyütülüyorlar.

Avrupa’daki somon çiftlikleri, doğal ortamda yaşayan somon balıklarından 100 misli daha fazla somon üretiyorlar. Yıllık ciro 65 milyar dolar.

Balıkların çiftlikte yetiştiriliyor olması neden önemli?  

1. Çiftlik balıkları deniz dibindeki yosunlarla beslenmedikleri için omega-3 den çok sağlığımız için zararlı olan omega-6 ihtiva ederler.

2. 12-20 metrekarelik kafeslerin içinde binlerce balık bulunur. (Somon çiftlerinde bir kafeste 5.000 -7.000 adet.)  Kafesler denizin içinde yüzer haldedir ama balıklar aslında kendi dışkıları, kimyasallar, boyalar, tarım ilaçları ve yem topaklarından ibaret doğal olmayan bir karışımın içinde yüzerler.

3. Çiftlik somonları özgür yaşayanlara göre çok daha fazla bakteri ve virüslere maruz kaldıkları için hepsine koruyucu olarak antibiyotik verilir. Çiftlik balığı yerken (üzerinde organik damgası ve sertifikası olmadığı sürece) yüklü miktarda antibiyotik de aldığınızı aklınızdan çıkarmayın (1).

4. Tezgahta çıplak gözle görmeniz mümkün değil ama 2001’de İngiltere ve Kanada’da yapılan çalışmalar çiftlik somonunda zehirli kimyasallar ve doğal balıklardan on misli fazla kanserojen PCB (Poliklorlu Bifenil) olduğunu gösterdi (2).

5. Yediğiniz çiftlik balığının hasta  olma ihtimali oldukça yüksektir. Doğal ortamda yetişmeyen kafes balıkları kanamalı katarak, deniz biti, böbrek-pankreas hastalığı, bulaşıcı somon anemisi gibi pek çok hastalıktan muzdariptirler ve kafeslerde ölüm oranları yaklaşık % 30’dur. (Bu arada her hastalık için bir ilaç verildiğini de unutmayın.)

6. Biraz da somon balığının o hoşunuza giden, tazelik ve sıhhat çağrıştıran pembe renginden bahsedelim. Çiftlik somon balıkları normalde gri renkte olur. Balığa boya veya karotenoid (petrol kökenli kimyasallardan sentetik biçimde elde edilen astaksantin ve kantaksantin) verilerek rengi pembeye çevrilir. Siz pembe renkli taze/sıhhatli bir balık yediğinizi sanırken aslında bir kimyasal katkı yersiniz.

Sonuç olarak sağlıklı beslenmek adına haftada iki porsiyon “balık” yiyorum derken aslında iki porsiyon “zehir” yiyor olabilirsiniz.

Bu yazının arkasından, geçen yıl olduğu gibi bazı hastalarımın telefonla arayıp olta balığı-deniz balığı yemelerinde bir mahsur olup olmadığını soracaklarını biliyorum. Onlar sormadan cevap vereyim. Dünyamızdaki balıkların % 90’ını yedik bitirdik, yüzlerce türün neslini tükettik (3).

Balıkçılar size satmak için yüksek teknolojili sonarlarla, ağlarla, trollerle deniz dibini tarayıp bulabildikleri tüm canlıları öldürüyorlar. Balık restoranına her gittiğinizde, balıkçıya her sipariş verdiğinizde siz de bu şuursuz katliama kendi çapınızda katkıda bulunuyor olacaksınız.

AÇ GÖZLÜLÜĞE VE BU GÜZELİM DÜNYANIN İÇİNE YAPMAYA BİR SON VERMEYE NE DERSİNİZ? 

(1) R. Goldburg ve ark. “Marine Aquaculture in the United States; Enviromental Impacts and Policiy Options” Pew Ocean Comission, 2001, s. 16-17

(2) Salmon Aquaculture Feed, and Fish Oil Components of the Feed. Enviromental Science and Technology. Cilt 36, no:13, 2002. s. 2797-805.

(3) http: //news.nationalgeographic.com/news/2003/05/0515_030515_fishdecline_2.html

Kaynak: http://www.doktormurat.net/makale/1348/balik-faydali-mi

Siz de yorumunuzu paylaşın: