HABERİNİZ OLSUN
ETİBBA DİYOR Kİ
DERDİME BİR ÇARE
TABİBAN-I CİHAN İÇÜN
BENİM ŞARKILARIM
MAVİ IŞIKLA DİYABET FARKINDALIĞI, DUMANLA AKCİĞER SAĞLIĞI GÜNÜ YAPMAYA BENZER
Bu sene de 1915 Çanakkale Köprüsü, Dünya Diyabet Günü’nde mavi ışıklarla aydınlatılmış ve farkındalık oluşturulmuş. Bir zamanlar bu mavi ışıklandırma aynı sebeple Boğaziçi Köprüsü’nde de yapılırdı; devam ediliyor mu bilmiyorum.
Tam Amerikan işi, şımarıkça, kimsenin işine yaramayan üstelik de zararlı bir iş bu.
Kaynak: https://www.sondakika.com/haber/haber-dunya-diyabet-gunu-icin-kopru-mavi-isiklarla-aydin-19255433/
BİR: Gece açık havadaki suni ışıkların vücut iç saatinin ayarını bozduğu ve bunun da birçok hastalıkla beraber diyabet riskini artırdığını gösteren pek çok çalışma var. Işık kirliliği diye de bir mefhum var!
Kaynaklar:
İKİ: En risklisi de mavi ışık!
Gece mavi ışık maruziyetinin (özellikle ekranlardan gelen) tip 2 diyabet riskini artırdığına dair güçlü deliller var.
✅ UK Biobank verileriyle 471.000+ katılımcıda mavi ışık (TV/bilgisayar/oyun) maruziyetinin tip 2 diyabet riskini %37-59 artırdığı gösteriliyor; klasik risk faktörlerinden bağımsız.
The association between blue light exposure and incidence of type 2 diabetes: A prospective study of UK biobank
Kaynak: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/38157962/
*
✅ Gece suni ışık maruziyetinin (LAN) T2D riskini artırdığı; ışık kirliliğini azaltmanın önleyici rolü vurgulanıyor.
Artificial light exposure at night: A hidden risk factor for type 2 diabetes
Kaynak: https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2590142725000096
✅ Gece ışığının obezite, hipertansiyon ve T2D ile bağlantısı; Edison’dan beri artan ışık kirliliğinin metabolik etkileri.
Makale: Personal light exposure patterns and incidence of type 2 diabetes: analysis of 13 million hours of light sensor data and 670,000 person-years of prospective observation
Kaynak: https://www.thelancet.com/journals/lanepe/article/PIIS2666-7762(24)00110-8/fulltext
✅ Son yıllarda yapılan bilimsel çalışmalar mavi ışığın (özellikle akşam-gece maruziyetinin) diyabet riskini artırabileceğini gösteriyor. Henüz kesin “sebep-sonuç” delili olmasa da, kanıtlar oldukça güçlü ve birikimli.
*
✅ Yukarıdaki çalışmanın detaylı versiyonu; mavi ışığın glukoz toleransını bozduğu hayvan/insan verileriyle destekleniyor.
Makale: The association between blue light exposure and incidence of type 2 diabetes: A prospective study of UK biobank
*
✅ Gece mavi ışığın glukoz toleransını bozduğu ve şeker alımını artırdığı fare modeli; erkeklerde daha belirgin, diyabet gelişimine yol açabilir.
Makale: Blue light at night acutely impairs glucose tolerance and increases sugar intake in the diurnal rodent Arvicanthis ansorgei in a sex‐dependent manner
Kaynak: https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6811685/
⚜⚜⚜ Peki, köprülerin ışıklandırılmasının etkisi ne, var mı?
Köprü gibi dış mekan aydınlatmalarında işler biraz farklı. Bu mavi dış ışık da “diyabet riskini artırır mu?
Köprü gibi etkinliklerdeki dış aydınlatma, ekran maruziyetinden çok daha düşük riskli olmalı.
▶ Ekranlarda mavi ışık ~100-500 lux (yakın mesafe, saatlerce), köprüde ise ~10-50 lux (uzak mesafe, sadece gece 1-2 saat). Çalışmalarda risk, 50 lux üstü kronik maruziyette başlıyor – tek gecelik bir etkinlikte ihmal edilebilir.
▶ Bu tür farkındalık aydınlatmaları (World Diabetes Day gibi) kısa süreli. Araştırmalarda dış mekan LAN’i (ışık kirliliği) risk artırıyor, ama etkinlik bazlı olanlar için spesifik bir çalışma yok – muhtemelen çünkü etki minimal.
▶Bilim insanları, “ışık hijyeni” diyor: Gece ışığını minimize et (ekran filtreleri, karanlık oda), ama toplu etkinlikleri suçlama. Işık kirliliği için kampanyalar bile öneriliyor – ironik şekilde, diyabet önleme için!
Diyabet farkındalığı imiş!
Diyabet farkındalığı imiş! Farkındalık farkında olunmayan şeyler için bir mana ifade eder.
Türkiye’de Artış Hızı: Son 24 yılda diyabet vaka sayıları 5 kattan fazla artmış, yani %433’lük bir yükseliş görülmüştür. Prevalans oranı 2011’de %7.9 iken 2024’te %16.5’e ulaşmış, yani neredeyse iki katına çıkmıştır. Bu, Avrupa’daki en yüksek oran olup, obezite, hareketsizlik ve beslenme alışkanlıkları gibi faktörlerle ilişkilendirilmektedir. Son 20 yılda vaka sayılarında %67’lik bir artış rapor edilmiş, prevalans ise %11.4 (2008) seviyesinden %16.6’ya (2022) yükselmiştir.
Avrupa ile Karşılaştırma: Avrupa’da artış %193 ile daha yavaş gerçekleşmiş, prevalans %4.9’dan %8.0’e çıkmıştır. Türkiye, Avrupa’da en yüksek prevalansa sahip ülke olup (diğerleri: İspanya %10.3, Portekiz %9.1), bölgenin genel trendini yukarı çekmektedir. Avrupa’da 2024-2050 arası sadece %10’luk ek artış beklenirken, Türkiye için %47’lik bir yükseliş öngörülmektedir (14.1 milyon vaka).
Dünya ile Karşılaştırma: Küresel artış %244 ile Türkiye’ninkinden düşük kalmış, ancak mutlak sayı olarak en yüksek (589 milyon vaka). Düşük-orta gelirli ülkelerdeki (Türkiye dahil) hızlı yükseliş, küresel trendi domine etmektedir. 2024-2050 arası dünya genelinde %45’lik artış beklenirken (853 milyon vaka), Türkiye’nin hızı daha keskindir.
Gelelim neticeye
💠Diyabet camiası, bu tür abidik gubidik işlerle uğraşmak yerine diyabetteki artışa, bunun sebeplerine ve önlenmesine odaklansa daha doğru olmaz mı?
💠 Ayrıca ben bu tür Amerikan işi kampanyaların faydasına inanmıyorum. Bu halka bir faydası olmayan artistliktir.
💠 Diyabet için farkındalık yaratma çabasında olanların ışık kirliliği ve mavi ışığın risklerinin de farkında olmalarını beklerdim. Ama nerde?
💠 Eskiden her mahallede bir diyabetli bile yokken, bu gün her apartmanda hatta her evde bir hatta birkaç diyabetli var. Siz ışık işlerini bırakıp buna kafa yorun!
