Prof. Dr. Ahmet Rasim Küçükusta

Tarih boyunca çeşitli virüs ve baterilerin sebep olduğu veba, kolera, tifo, tifüs, tüberküloz, suçiçeği gibi pandemiler milyonlarca insanın ölümüne yol açmıştır. Grip de pandemilere yol açan bir enfeksiyon hastalıklarından biridir. Geçen yüzyılda 1918,1957 ve 1968 yıllarında olmak üzere üç pandemi meydana gelmiş ve milyonlarca insan hayatını kaybetmiştir.

Bir hastalığın sadece yaygın olması ve çok sayıda insanın ölümüne yol açması pandemi olarak adlandırılmaz; hastalığın aynı zamanda bulaşıcı olması da gerekir.

Buna göre bir virüs veya bakterinin pandemiye sebep olabilmesi için üç şartın bir araya gelmesi gerekir. Birincisi, hastalık etkeninin insanların bağışıklık sistemi tarafından hiç veya büyük ölçüde tanınmamasıdır. İkincisi, bu etken insanlarda bir hastalığa yol açabilmelidir. Üçüncüsü de, bu etken insandan insana kolayca bulaşabilmelidir.  

Nisan ayında Meksika’ da ortaya çıkan ve oradan kısa zamanda tüm kıtalara ve 200’ den fazla ülkeye yayılan H1N1 virüsünün yaptığı hastalığın bir pandemi olarak isimlendirilmesi gerekir. 

Çünkü, H1N1 virüsü insan, domuz ve kuş grip virüslerinin bir karışımından oluşan bugüne kadar hiçbir insanda hastalık yapmamış ‘yeni bir virüs’ tür. Bu virüsü alan insanlarda grip hastalığına sebep olmakta; hastaların bir kısmı iyileşmekte bir kısmı ölmektedir. Bu virüs insandan insana kolayca bulaşmaktadır.

PANDEMİNİN AŞAMALARI

Bir grip pandemisinin altı aşaması vardır. Faz 1’ de grip virüsleri özellikle kuşlar olmak üzere hayvanlarda sürekli olarak dolaşmaktadır ama bunlar henüz insanlarda hastalığa yol açmamışlardır.

Faz 2: Evcil veya yabani hayvanlarda dolaşan bir virüs insanlarda da hastalık yapmıştır ve bu bir pandemi tehdidi manasına gelir.

Faz 3: Bir hayvan veya insan-hayvan karışımı grip virüsü az sayıda insana bulaşmıştır ama henüz bunun insandan insana kolayca bulaştığına dair kanıt yoktur.

Faz 4: Bir hayvan veya insan-hayvan karışımı virüs insandan insana kolayca bulaşma özelliği kazanmıştır. Bu aşama pandemi riskinin çok yüksek olduğunu gösterir.

Faz 5: Virüsün en az iki ülkede insandan insana bulaştığı ortaya konmuştur.  Bu bir pandeminin artık kapıda olduğu manasına gelir.

Faz 6: Hastalık bir başka bölgedeki ülkede toplumda yaygınlaşmaya başlamıştır. Artık dünya çapında bir salgın söz konusudur.

Pandemilerin önemi bunların öldürücülük dereceleri ile ilgilidir. Pandemilerin bu bakımdan 5 derecesi vardır. Domuz gribi pandemisinin öldürücülük derecesinin binde 1’ den daha az olduğu belirlenmiştir. Oysa 1918 senesinde ortaya çıkan İspanyol Gribinde ölüm oranı yüzde 2’ den fazla idi.

TARİHTE GRİP PANDEMİLERİ

Tarihteki ilk grip salgınının Hipokrat tarafından 2 bin 500 yıl önce tanımlanan  ‘öksürük ile başlayan bulaşıcı salgın’ olduğu kabul edilir.

İlk kesin bilinen grip salgını 1580 yılında Asya kıtasında başlayıp önce Afrika kıtasına sonra Avrupa’ya yayılmış, oradan da Amerika’ya ulaşmıştır. Etkilenen bölgelerdeki insanların %90’ı hastalanırken ölüm oranı çok yüksek seyretmiştir.

1918 yılında ortaya çıkan İspanyol gribi 40 milyon hatta bazı hesaplamalara göre daha fazla insanın ölümüne yol açmıştır. Bu salgının ilk 25 haftada 25 milyon kişinin hayatına mal olduğu ve toplamda da dünya nüfusunun yüzde 1’ inin ölümüne yol açtığı iddia edilir. Ölenlerin çoğu genç erişkinlerdir. İspanyol gribinin etkeni de bir H1N1 virüsüdür.

1956 senesinde Çin’ den başlayan ve iki yıla yakın süren salgın Asya gribi adıyla bilinir. Pandeminin yabani ördeklerde bulunan virüsün insan grip virüsleri ile kaynaşması sonucu ortaya çıkan bir virüsten kaynaklandığı düşünülmektedir. Çoğu yaşlı en az 1 milyon kişinin ölümüne yol açmıştır. Etken bir H2N2 virüsüdür.

1968 senesindeki Hong Kong pandemisinin etkeni H2N2 virüsünün mutasyona uğramasıyla oluşan bir H3N2 virüsüdür. Bu pandemide de başta yaşlılar olmak üzere 1 milyon kadar insan hayatını kaybetmiştir.

Siz de yorumunuzu paylaşın: