Prof. Dr. Ahmet Rasim Küçükusta

Bu hastalık bronşiol adı verilen küçük bronşiollerin iltihabı olan bronşiolittir.

Bronşiolit nedir?

Bronşiolitin sebebi çoğu zaman virüslerdir, bunlar içinde de kısaca RSV ismi verilen başta gelir. Bunu parainfluenza, grip virüsü ve adenovirüsler izler.

Bronşioller bu virüslerle iltihaplandıklarında duvarları şişer ve içlerinde de salgılar birikir; havanın akciğerlere girmesi ve çıkması zorlaşır.

Virüsler hasta kişilerin aksırmaları, konuşmaları ve öksürmeleri sırasında havaya karışır ve solunum yoluyla bulaşır. Virüslerle kirlenmiş yüzeyler aracılığıyla bulaşma da mümkündür.

Soğuk algınlığı gibi başlıyor

Bronşiolit soğuk algınlığı gibi burun akıntısı, burun tıkanıklığı ve hafif öksürükle başlar. Ateş normaldir veya hafif yükselmiş olabilir. Öksürük 1-2 gün sonra şiddetlenir, hırıltılı solunum ve nefes darlığı ortaya çıkar. Solunum sıklığı artar, kalp atışları hızlanır, burun kanatları solunumla hareket etmeye, kaburga aralıkları her nefes alışta içeri doğru çekilmeye başlar. Öksürük kusmaya yol açabilir.

Çocuk huzursuzdur, iştahı azalmıştır, uykuları bozulmuştur ama belirtiler genellikle bir hafta on gün içinde tamamen düzelir.

Ne zaman hastane tedavisi gerekir?

Bronşiolit, büyük çocuklar ve erişkinlerde hafif belirtilere yol açarken bronşiolleri daha dar olan küçük çocuklarda ağır tablolara sebep olur.

Çocuğun solunum sıkıntısı fazla ise, 3 aydan daha küçükse ve doğumsal bir akciğer veya kalp hastalığı varsa mutlaka zaman geçirmeden doktora başvurulmalıdır.

Aşağıdaki bulguların varlığında ciddi bir tablo söz konusudur:

Solunum sayısının dakikada 40’tan fazla olması

Dudaklar ve tırnak yataklarında morarma olması

Kusma

Uyuklama hâli

İştahının çok azalması

Yerken veya içerken nefesinin zorlanması

Göğsünden hırıltı seslerinin gelmesi.

Bronşiolit tehlikeli bir hastalık mıdır?

Bronşiolit çoğu zaman ağır olmayan bir hastalık olmakla beraber, özellikle prematürelerde, kalp ve akciğer hastalığı veya beslenme bozukluğu olan bebeklerde hastane tedavisini gerektirecek kadar ağır bir tabloya da sebep olabilir.

Bronşiolit geçiren çocuklarda seyrek olarak bakterilerin sebep olduğu zatürreye de rastlanabilir. RSV’nin sebep olduğu bronşiolit tekrarlayabilirse de belirtiler genellikle daha hafif olur.

Bronşiolite prematüre bebeklerde, erkek çocuklarda, anne sütü almayan bebeklerde, kalabalık ailelerin çocuklarında, yuvaya giden ve sigara dumanına maruz kalan çocuklarda daha fazla rastlanır.

Astımla karışıyor

Bu dönemde klinik olarak bronşiolit ve astımı birbirinden ayırt etmek imkânsızdır. Hırıltılı solunum astımın tipik bir belirtisi olmakla beraber her hırıltılı solunumu olan bebekte astım olması da gerekmez.

Bu sebeple de 3 yaşından küçük çocuklara konulan tanı çoğu zaman ‘hırıltılı veya hışıltılı bebek’tir. Bu tanımın içine hırıltıya yol açan astım, bronşiolit, kistik fibrozis, doğumsal gelişim bozuklukları ve tüm diğer hastalıklar girer.

Bronşiolit ve astım arasındaki ilişki biraz ‘tavuk mu yumurtadan çıkar, yumurta mı tavuktan’ meselesi gibidir. Bazı uzmanlar küçük çocukluk çağında geçirilen bronşiolitin ileriki yıllarda astıma sebep olduğunu ileri sürerlerken, bazıları ise astımı olan çocukların bronşiolit geçirmeye daha yatkın oldukları görüşündedirler.

Tekrarlayan bronşiolit tanısı konulan çocukların, ailelerinde astım veya başka alerjik hastalık bulunuyorsa, kendilerinde egzama, besin alerjisi veya alerjik nezle gibi bir durum varsa, kanlarında IgE düzeyleri yüksek ise bu çocuklarda ileriki yıllarda astım gelişme riskinin çok fazla olduğu söylenebilir. Buna karşılık bir kere bronşiolit geçiren çocuklarda astım riski çok düşüktür.

Hırıltı sebebiyle hastaneye yatırılan ve okul çağına kadar izlenen 2 yaşından küçük bebekler içinde buğday, yumurta veya ev akarlarına karşı IgE’si yüksek olanlarda astım riskinin de yüksek olduğu belirlenmiştir.

Bronşiolit nasıl teşhis edilir?

Bronşiolit klinik olarak teşhis edilen bir hastalıktır. Özel durumlar dışında herhangi bir laboratuvar incelemesi gerekmez. Zatürreden şüphe edilen hastalarda akciğer röntgeni istenebilir. Hastalığa sebep olan etkenin belirlenmesi için çocuğun burun veya genzinden alınan salgılarda virüs araştırılabilir.

Tedavi evde yapılabilir

Bronşiolit tedavisi 3 aylıktan küçük bebekler ve ağır bir hastalık tablosu göstermeyenler dışında evde yapılır. Hastalığın özel bir ilacı yoktur ve sebebi virüsler olduğu için antibiyotik tedavi de gerekli değildir. Antibiyotikler, zatürre veya orta kulak iltihabı gibi komplikasyonların varlığında doktor tavsiyesi ile kullanılır.

Hastanede yatması gereken çocuklara nemli oksijen ve damar yoluyla sıvı tedavisi uygulanır. Solunum sıkıntısı ve hırıltısı olan çocuklara solunum yoluyla nefes açıcı ilaçlar ve kortizon verilebilir. RSV virüslerine karşı bir aşı olmamakla beraber ağır hastalık geçirme ihtimali olan çocuklarda kullanılan bazı ilaçlar vardır.

Bunlar çok önemli:

Çocuğun odası güneş görmeli ve her gün sabah akşam havalandırılmalıdır.

Odada halı, kilim, koltuk, kanepe gibi toz barındırabilecek eşyalar bulundurulmamalıdır.

Evin hiçbir odasında sigara içilmemeli, hatta sigara içen kişiler çocuğun odasına dahi alınmamalıdır.

Çocuğun odasının nemli olması solunumu rahatlatır. Bu amaçla soğuk buhar veren aletler yararlıdır. Banyoda sıcak su buharı da faydalı olabilir.

Oda sıcaklığı 22 dereceden fazla olmamalıdır.

Çocuğun yatarken sırtının yükseltilmesi daha rahat solunum yapmasını sağlar.

Çocuğa bol su, taze sıkılmış meyve suyu şeklinde bol sıvı verilmelidir.

Burun tıkanıklığına karşı burnun serum fizyolojikle yıkanması ve temizlenmesi çok önemlidir.

Bronşiolit önlenebilir mi?

Bronşiolitin önlenmesinde soğuk algınlığı belirtileri gösteren kişilerin 2 yaşından küçük çocuklarla temaslarının önlenmesi çok önemlidir. Ellerin su ve sabunla sık yıkanması ve hasta kişilerin maske takmaları bulaşmayı önlemede işe yarayabilir. Hasta çocuklar virüsü başkalarına bulaştırmamaları için en az bir hafta süreyle yuvaya gönderilmemelidir.