Prof. Dr. Ahmet Rasim Küçükusta

Dikkat: Yazının sonunda ek var!

***

184 ülkeyi kapsayan araştırmada, şekerli meşrubatın, 2020’ de dünya genelinde 2,2 milyon yeni tip 2 diyabet vakasının ve 1,2 milyon yeni kalp-damar hastalığı vakasının ortaya çıkmasına sebep olabileceği bildirildi.

Durum gelişmekte olan ülkelerde çok daha vahim boyutlarda.

Araştırma, Sahra Altı Afrika’da şekerle tatlandırılmış içeceklerin tüm yeni diyabet vakalarının %21’inden fazlasına, Latin Amerika ve Karayipler’de yeni diyabet vakalarının yaklaşık %24’üne ve yeni kardiyovasküler hastalık vakalarının %11’inden fazlasına katkıda bulunduğunu gösteriyor.

Kolombiya, Meksika ve Güney Afrika özellikle ağır darbe alan ülkeler. Kolombiya’daki tüm yeni diyabet vakalarının %48’inden fazlası, Meksika’daki tüm yeni diyabet vakalarının neredeyse üçte biri, Güney Afrika’da yeni diyabet vakalarının %27,6’sı ve kardiyovasküler hastalık vakalarının %14,6’sı şekerli içecek tüketimine atfediliyor.

Şekerli içecekler yüzünden, diyabet ve kalp-damar hastalıklarına bağlı olarak senede 330.000’den fazla kişinin öldüğü hesaplandı.

Şekerli meşrubatlar kadınlara göre erkeklerde ve yaşlılara göre genç erişkinlerde daha çok zararlı sonuçlara sebep oluyor.

2010’ da yapılan araştırmada ise her sene 184.000 kişinin şekerli içecekler yüzünden hayatlarını kaybettikleri hesaplanmıştı.

Araştırmacılar ne diyor

Makalenin kıdemli yazarı ve Friedman Okulu’ndaki Gıda İlaçtır Enstitüsü’nün yöneticisi Dariush Mozaffarian “Şekerle tatlandırılmış içecekler düşük ve orta gelirli ülkelerde yoğun bir şekilde pazarlanıyor ve satılıyor. Bu topluluklar sadece zararlı ürünler tüketmekle kalmıyor, aynı zamanda uzun vadeli sağlık sonuçlarıyla başa çıkma konusunda da genellikle daha az donanımlılar. Bu, acil eylem gerektiren bir halk sağlığı krizidir” diyor.

Araştırmacılardan Laura Lara-Castor, “Şekerle tatlandırılmış içeceklerin diyabet ve kalp hastalıkları üzerindeki etkileri sebebiyle daha fazla hayat kısalmadan önce, bu içeceklerin dünya çapında engellenmesi gerekiyor” diyor.

Şekerli içecekler neden zararlı oluyor?

Sıvı şekerler için katı gıdalarla aynı parçalanma süreçleri gerekmediği için sindirim sisteminde daha hızlı emilir ve besin değeri düşük olan kan şekeri seviyelerinde ani yükselişlere sebep olur.

Katı şekerler ise genellikle lif, protein ve yağ gibi diğer besinleri ihtiva eden gıdaların bir parçasıdır ve bunların sindirimi yavaştır, şeker kan dolaşımına daha kademeli olarak geçer.

Katı gıdalardaki yağlar, lifler ve proteinler daha uzun süre tok hissi sağlarken sıvı şekerler çoğu zaman tok tutmaz ve bu da iştah düzensizliğine ve çok fazla kalori alınmasına yol açar.

Düzenli tüketim zamanla kilo alımına, karaciğer yağlanmasına, insülin direncine  yol açıyor.

Aşırı yağlanma ve metabolik fonksiyon bozukluğu, enflamatuar sitokinleri aktive eder ve hipertansiyon, dislipidemi ve diyabet riskini artırır.

Tüm bu risk faktörleri aterosklerozu ve plak instabilitesini hızlandırarak iskemik kardiyovasküler olaylara katkıda bulunur.

Ayrıca bu tür meşrubatları içenler, sağlıklı gıdalardan da giderek uzaklaşmaya başlıyorlar.

Gelelim neticeye

Dünyada hiçbir ülke ne bu şekerli içecekleri, ne paketli gıdaları ve ne de fast food denen yiyecekleri yasaklayamaz; buna hiçbir hükumetin gücü yetmez.

Bunların reklâmları sınırlandırılabilir, içecek kutularının üzerine sağlığa zararlı olabileceği hakkında ikazla yazılabilir veya ek vergi getirilebilir ama asıl yapılması gereken şey toplumun ve bilhassa da anne ve babaların bilinçlendirilmesidir.

Makale: Burdens of type 2 diabetes and cardiovascular disease attributable to sugar-sweetened beverages in 184 countries

Kaynak: https://www.nature.com/articles/s41591-024-03345-4

Araştırmanın medyadaki haberleri:

https://edition.cnn.com/2025/01/06/health/sugary-drinks-deaths-wellness/index.html

https://scitechdaily.com/sweet-danger-how-sugary-drinks-are-fueling-millions-of-new-diabetes-and-heart-disease-cases-worldwide/

https://www.news-medical.net/news/20250107/Sugar-sweetened-drinks-linked-to-1-in-10-new-diabetes-cases.aspx

https://www.dailymail.co.uk/health/article-14257105/sugar-drinks-blame-cases-diabetes-study.html

***

EK 1 (15.7.2025): 🍭 Günde yalnızca bir şekerli meşrubat, fazla kilolu olmasanız bile Tip 2 diyabet riskini %25 artırıyor.

👦 Çocuklukta her gün şekerli meşrubat içen erkek çocuklar, 17 yaşına geldiklerinde insülin direncinde %34 artış ve açlık kan şekeri seviyelerinde yükselme oluyor.

Vücuttaki her hücre tarafından kullanılan glikozun aksine, fruktoz sadece karaciğer tarafından işlenir ve fazlası yağa dönüşerek karaciğer yağlanmasına ve insülin direncine yol açar.

Bir meyveden alınan fruktoz, lif ve besinlerle birlikte yavaşça emildiği için zararlı değildir; ancak yüksek fruktozlu mısır şurubu da dahil olmak üzere gazlı içeceklerdeki işlenmiş fruktoz, karaciğeri aşırı doldurur ve mitokondrileri aşırı yükler.

Her gün içilen bir meşrubatı su, kahve veya çayla değiştirmek, Tip 2 diyabet riskini %17 oranında azaltır.

Kaynak: https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2161831325000493

Makale: Dietary Sugar Intake and Incident Type 2 Diabetes Risk: A Systematic Review and Dose-Response Meta-Analysis of Prospective Cohort Studies

***

Siz de yorumunuzu paylaşın: