Prof. Dr. Ahmet Rasim Küçükusta

Dikkat: Yazının sonunda ek var!

***

PloS Medicine isimli tıp dergisinde yayınlanan bir makalede hormon replasman tedavisinin (HRT) ilaç firmaları tarafından para ile tutulan hayalet yazarlar tarafından kaleme alınan yayınlarda HRT’ nin etkinliğinin abartıldığı ve yan etkilerinin görmezden gelindiğinin belirlendiğini ortaya konmuştu.

Kanada’ da yapılan ve Journal of the National Cancer Institute isimli dergide yayınlanan araştırma uzmanlar tarafından meme kanseri-HRT ilişkisini destekleyen yeni bir delil olarak değerlendiriliyor.

Bilindiği gibi, 2002 senesinden önce kalp hastalıkları ve osteoporoz gibi menopozdan sonra görülme sıklığı hızla artan hastalıkların riskini azaltmak için kadınlara yaygın olarak HRT uygulanıyordu.

Kısa adı WHI olan Kadın Sağlığı İnisiyatifi (Women’s Health Initiative) çalışmasının, HRT’ nin yumurtalık ve meme kanseri, kalp krizi, inme ve demans (bunama) riskini artırdığının gösterilmesiyle bu Wyeth’ in östrogen ve progestin ihtiva eden ilacı Prempro satışları hızla azalmaya başladı. Bu ilacın yıllık 2 milyar doları bulan cirosu 1 milyar dolara kadar indi.

Kanada Kanser Cemiyeti’nden bir grup araştırmacı (Canadian Cancer Society) ilaç satışlarındaki bu düşüşün meme kanseri görülme sıklığını nasıl etkilediğini belirlemek için 50-69 yaşları arasındaki kadınlara ait sağlık kayıtlarını inceledi.

Journal of the National Cancer Institute isimli tıp dergisinde yayınlanan araştırmada 2002’ de 50-69 yaş arasındaki Kanadalı kadınların yüzde 12.7’ si HRT kullanırken, 2004’ de bu oranın yüzde 4.9’ a düştüğü; bu süre içinde meme kanseri görülme sıklığının da 100 binde 296’ dan 100 binde 278’ e düştüğü, başka bir deyişle yüzde 9.6 oranında azalmış olduğu saptandı. Bu süre içinde mamografi oranlarında bir farklılık olmadığı da vurgulanıyor.

Bu arada 2005’ e kadar azalma eğilimde olan ve 100 binde 266’ ya kadar düşen meme kanserlerinin HRT kullanımında bir artış olmamasına rağmen 2006’ da 100 binde 279’a çıkması da ilginç bir sonuç.

Bu bulgu HRT taraftarlarınca HRT- meme kanseri ilişkisinin doğruluğuna karşı bir delil olarak gösteriliyor. Meme kanserindeki azalma için çok daha uzun bir süre geçmesi gerektiğini ileri süren uzmanlar da 2 senede ortaya çıkan bu azalmanın başka sebepleri olabileceğini söylüyorlar.

Meme kanserinin başlangıcından itibaren teşhis edilebilir hâle gelebilmesi için 7 ila 10 sene geçmesi gerektiğini vurgulayanlara karşı HRT-meme kanseri ilişkisinden şüphesi olmayanlar, meme kanserlerinde HRT’ nin kesilmesinden 2 sene sonra ortaya çıkan azalmayı, yeni başlayan bir kanserin gelişmesi ve ilerlemesini durmasıyla açıklıyorlar.

Birkaç sene sonra meme kanserlerinde meydana gelen artışı da HRT’ nin kesilmesiyle büyümesi duran kanserin yavaş yavaş ilerlemesine bağlıyorlar. HRT’ nin meme kanserinin sebebi değil, başlamış olan kanserin ilerlemesine yol açan bir etken olduğu düşünülüyor.

Araştırmanın bazı eksik yönleri de var:

BİR: Bu, sebep-sonuç ilişkisini ortaya koyan bir araştırma değil. Meme kanserindeki azalmanın başka sebeplerinin olması pek âlâ mümkün.

İKİ: HRT’ nin kısmen reçetelere ve kısmen de kadınların ifadelerine dayanması önemli bir hata kaynağı olabilir.

ÜÇ: Araştırmada kadınların izlenme süreleri yetersiz; daha güvenilir sonuçlar için çok daha uzun takipli araştırmalar yapılması gerekli.

Meme kanseri için risk faktörleri:

Meme kanseri kadınlarda en çok rastlanan kanser türü ve kadınlardaki kanserlerin yüzde 16’ sını oluşturuyor. Her sene tüm dünyada 500 binden fazla kadın meme kanserinden hayatlarını kaybediyor.

Meme kanseri oluşumunu artırdığı bilinen pek çok risk faktörü olmakla birlikte, bir kişide bir veya daha çok risk faktörünün olması onun mutlaka kanser olacağı manasına gelmiyor. Ayrıca, hiçbir risk faktörü olmayan bir kadında da meme kanseri gelişebiliyor. Meme kanserlerinin yüzde 5-10 kadarı genlerdeki mutasyonlardan (özellikle BRCA1 ve BRCA2) kaynaklanıyor.

Meme kanserleri için bilinen risk faktörleri şunlar:

55 yaş üzeri

Ailede meme kanseri olması

Meme dokusunun yoğun olması

Erken adet görme ve geç menopoz

Göğse yapılan ışın tedavisi

Çocuk doğurmama veya geç yaşta anne olma

Doğum kontrol hapı kullanımı

Menopoz sonrası hormon tedavisi

Çocuk emzirmeme

Alkol kullanımı

Obezite

Fizik aktivite azlığı

İşlenmiş gıdalar

Hormon bozucu kimyasallar

Gelelim neticeye

Ben bunun önemli bir araştırma olduğu kanaatindeyim. Tüm diğer tedaviler için de geçerli olduğu gibi HRT’ nin de bir takım yan etkileri ve riskleri olması hiç de şaşırtıcı değil. HRT, herkese değil sadece ciddi menopoz şikâyetleri olan kadınlara tavsiye edilmeli ve mümkün olan en düşük doz ve sürede kullanılmalıdır.

KAYNAK

De P, Neutel I, Olivotto I ve Morrison H: Expand+Breast Cancer Incidence and Hormone Replacement Therapy in Canada http://jnci.oxfordjournals.org/content/early/2010/09/23/jnci.djq345.abstract

***

EK 1 (2.8.2023): Menopozda hormon tedavisi gören 55 ve hatta daha genç yaşta tedavi başlanan kadınlarda bile, tüm sebeplere bağlı bunama ve Alzheimer riski yüksek bulundu. Kaynak:

https://www.bmj.com/content/381/bmj-2022-072770

***

Siz de yorumunuzu paylaşın: