HABERİNİZ OLSUN
ETİBBA DİYOR Kİ
DERDİME BİR ÇARE
TABİBAN-I CİHAN İÇÜN
BENİM ŞARKILARIM
KOVİD İÇİN AŞI ÇOK AMA ÇOK ZOR
Tüm dünya gece gündüz çalışıyor ama yeni koronavirüslere karşı hem etkili hem emniyetli olabilecek hem pandemiyi sonlandırabilecek bir aşı üretmek çok ama zor gözüküyor.
Bunun pek çok sebebi var.
Aşı geliştirilmesinde virüsün genetiğinin değişip değişmemesi ve ne kadar değiştiği çok önemli.
Mesela grip aşıları; grip virüsleri hızlı mutasyon gösterdikleri için aşının her sene tekrarlanması gerekiyor. HIV’ in bir aşısının olmamasının sebebi de bu.
Koronavirüs bugüne kadar büyük bir mutasyon göstermedi. Virüs yüzeyinde bulunan ve hücrelere bağlanmayı sağlayan S proteinindeki bazı genetik değişiklikler ortaya çıktı ama bunlar herhangi bir fonksiyon değişikliğine sebep olmadı.
Lâkin…
Mutasyon çok fazla olursa geliştirilen aşıların bir faydası da olmayacaktır.
100’ den fazla aşı çalışması var
Bir başka endişe de tıpta “antibody-induced enhancement” adıyla bilinen ve aşıya bağlı olarak gelişen antikorların gelecekteki enfeksiyonların daha da ağır olmasına sebep olan fenomen.
Bu olay, deneysel SARS ve MERS aşıları uygulanan farelerde ciddi akciğer hasarına yol açmıştı.
Antikor oluşması, vücudun o virüsle karşılaşmış olduğunu gösterir ama bunların o kimseyi koruyup korumayacağı kesin olarak söylenemeyeceği gibi bunlar aksine daha ağır tablolara da yol açabilirler.
Hayvan deneylerinin atlanması çok riskli
Bir an önce aşı geliştirmek için normal zamanda yapılması gereken birçok aşamanın atlanması çok ciddi riskler yaratıyor.
Mesela, hayvan deneylerinin yapılmaması, denek sayısı azlığı, takip süresi kısalığı gibi…
Daha önce etkeni gene bir koronavirüs olan SARS aşılarından birinin farelerde hepatit yaptığı tespit edilmişti.
Hiçbir aşının %100 koruyucu olması beklenemez
Aşı hazırlanmasında en az sekiz farklı yaklaşım var.
Zayıflatılmış ve etkisizleştirilmiş virüs aşılarından virüsün genetik kodunun hücre içine girmesini ve bağışıklık sisteminin S proteinlerine karşı antikor üretmesini sağlayan aşılara kadar pek çok aşı geliştirme metodu var.
İdeal bir aşı virüsleri yok etmek için yüksek miktarda kalıcı antikorlar ve enfekte hücreleri parçalamak için de T hücreleri yaratmalıdır ama üzerinde çalışılan aşıların hangi özelliklere sahip oldukları henüz bilinmemektedir.
Moderna’ nın aşısının KOVİD’ den iyileşen hastalardakine benzer antikor cevabı sağladığı, Oxford aşısının ise maymunların enfekte olmalarını önlemediği ama ölümlerin en önemli sebebi olan pnömoniyi önlediği bildirilmiştir.
Zayıflatılmış virüs aşıları yaşlı kişiler için riskli olabilir ama bağışıklıkları daha kuvvetle olan gençlere uygulanabilir ve enfeksiyonun yayılmasının baskılanması sağlanabilir.
Ancak kısmen etkili aşıların yaratacağı bir problem de virüsün çoğalmasını durduramayan bir aşının “dirençli virüs türlerinin” oluşmasına yol açabilmesidir.
Bir sene koruyucu olan aşı virüsün yerleşmesine sebep olabilir
Bir sene koruyucu olan bir aşı da KOVİD’ in “endemik” olmasına yani sürekli bizimle olan bir enfeksiyona yol açar.
Bir başka problem tüm ülkelerde hızla uygulanabilecek miktarda aşının olmaması durumunda virüsün dolaşmaya devam etmesidir. Bir ülkenin aşılanması kendisini tam olarak korumayacaktır.
Bunun için de tüm ülkelerinin güçlerini birleştirmeleri ve ortak karar almaları gerekir.
İşin ticari tarafı çok büyük
KOVİD’ e karşı aşı geliştirilmenin çok zor olması yanında aşının etkinliği ve emniyeti hakkında konuşmak için henüz çok erken.
Aşı hakikaten etkili mi hakikaten emniyetli mi, bize uzun vadeli çalışmalar gösterecek.
Şirketlerin “bulduk, buluyoruz” veya “çalışmalar çok iyi gidiyor” türü açıklamalarını ben daha çok ticari buluyorum.
Bu tür ifadelerin şirketlerin hisselerinde büyük artışlara yol açtığını ve bunların hemen elden çıkarılarak büyük kazançlar elde edildiğini okuyoruz.
Milyarlarca insana yapılması mevzu bahis olan bir aşı için şirketler arasında büyük kavgalar olacağı da çok açık!
Gelelim neticeye
Bugün üzerinde çalışılan 100’ den fazla koronavirüs aşısının etkinliği kadar emniyeti de önemli çünkü bunlar milyarlarca sağlıklı insana uygulanacak.
Koronavirüslere karşı tüm dünyada yaygın şekilde uygulanabilecek etkili ve emniyetli bir aşı geliştirilmesi ihtimalini sıfır olmasa bile çok düşük görüyorum.
Görünen o ki KOVİD salgını, virüsün bulaştırıcılığını ve ağır hastalık yapıcı etkisini kaybetmesi, toplumda hastalığı geçirenlerin sayısının artması ve bulaşmayı önleyecek tedbirlere sıkı sıkıya riayetle hafifleyecektir.
Kaynaklar:
https://www.theguardian.com/world/2020/may/22/why-we-might-not-get-a-coronavirus-vaccine
Bu sefer de size aşı üreticilerinin moralini bozuyor, aşı çalışmalarını engelliyor diye saldırabilirler. Hiç şaşırmam.
Ben de bir aşı çıkmasını beklemiyorum. Gribin aşısı yok 100 sene geçmiş önce ona aşı bulsunlar