Prof. Dr. Ahmet Rasim Küçükusta

Dikkat: Yazının sonunda ek var!

***

Cleveland Klinik tarafından yapılan araştırmaya göre, yüksek ksilitol seviyeleri pıhtılaşmayı teşvik ederek kalp krizi, felç ve ölüm risklerini iki misli artırıyor. 

Çok düşük kalorisi olan ama şeker kadar tatlı olan ksilitol genellikle şekersiz sakızlarda, naneli şekerlerde, diş macunlarında, gargaralarda, öksürük şuruplarında ve çiğnenebilir vitaminlerde kullanılır.

Şekerleme, unlu mamuller, kek karışımları, barbekü sosları, ketçap, fıstık ezmesi, pudingler, krep şurubu ve daha fazlasına sıklıkla daha büyük miktarlarda eklenir.

Ksilitol bir şeker alkolüdür ve karnabahar, patlıcan, marul, mantar, ıspanak, erik, ahududu ve çilek gibi gıdalarda doğal olarak bulunan bir karbonhidrattır. Bununla birlikte, bu tür doğal kaynaklarda bulunan ksilitol miktarı çok azdır.

Ancak ticari kullanım için ksilitol mısır koçanından, huş ağacından ya da genetiği değiştirilmiş bakterilerden elde ediliyor.

Tipik bir etiket miktarı olan dokuz gram ksilitol bulunan bir diyabetik kurabiyeye eşdeğer olması için bir ton meyve gerekir. Bu, tuz yalama seviyesinde tuz yemek gibi bir şey.

Sözde doğal tatlandırıcı olarak satılıyor ve ksilitol kan şekeri seviyelerini yükseltmediği için düşük karbonhidratlı ve keto dostu olarak da pazarlanıyor.

Birçok profesyonel dernek de glisemik kontrolü iyileştirmek için obezite, diyabet veya prediyabet hastalarına şeker ikamesi olarak ksilitolü tavsiye ediyor.

Oysa obezler ve diyabetikler pıhtılaşmayla ilgili olaylara en hassas olan gruptur.

FDA’ nın, şeker alkollerini GRAS yani “genel olarak güvenli kabul edilen” ürünler olarak tanıması sebebiyle kullanımı aşırı derecede artmıştır.

Ksilitolün üretimi şeker kamışından daha ucuzdur ve bundan dolayı gıdalara şeker ikamesi olarak giderek daha fazla dahil ediliyor.

Bazı 12 onsluk içeceklerde 30 gram veya daha fazla ksilitol bulunabiliyor.

Bazı suni tatlandırıcıların metabolik sistemde bir tepki yaratarak vücudun daha fazla kalori beklemesini tetiklediğini ve böylece kilo vermeyi zorlaştırdığını gösteren çalışmalar da var.

European Heart Journal’ de yayınlanan araştırma, bir kişinin kanında, önümüzdeki üç yıl içinde kalp krizi, felç veya ölüm riskini öngörebilecek bilinmeyen kimyasalları veya bileşikleri bulmanın bir yolu olarak başladı.

2004 ile 2011 yılları arasında kalp hastalığı açısından değerlendirilen kişilerden alınan 1.157 kan örneğini analiz edildi. Ayrıca kalp hastalığı riski yüksek olabilecek 2.100’den fazla kişiden alınan başka bir grup kan örneği de incelendi.

Ksilitol ve eritritol de dâhil olmak üzere kardiyovasküler fonksiyon üzerinde etkisi olduğu görülen bir dizi alkol şekeri bulundu.

Sağlıklı gönüllülere ksilitol ihtiva eden tipik bir içecek verildikten sonra kan seviyesinin 1.000 kat yükseldiği ve bunun da trombosit adı verilen hücreleri aktive ederek kanın pıhtılaşmasını artırdığı tespit edildi.

En yüksek ksilitol seviyesine sahip kişilerde, en düşük seviyeye sahip olanlara kıyasla kalp krizi, felç ve ölüm riski neredeyse iki kat daha fazla bulundu.

Trombositler üzerinde henüz iyi tanımlanamamış olan bir reseptör var, bu reseptör molekülü tanıyor ve trombositin pıhtılaşmaya daha yatkın olması için sinyal gönderiyor.

Dünya Sağlık Örgütü, 2023’ de kilo kaybı için suni tatlandırıcılardan kaçınılması gerektiği ikazını yapmıştı ve düşük kalorili ve kalorisiz tatlandırıcıların uzun vadeli toksisitesi hakkında ek araştırma yapılması çağrısında bulunmuştu.

Ksilitol ve eritritol polioller veya şeker alkolleri olarak kabul edilir ve her ikisi de sentetik olan aspartam, sukraloz ve sakarin gibi bazı yapay tatlandırıcıların aksine tabiatta bulunur.

Daha önce de eritritolün de kalp krizi riskini iki misli artırdığı aynı ekip tarafından tespit edilmişti.

Gelelim neticeye

Tüm dünyaya kalorisi ve hiçbir yan tesri yok diye dayatılan suni tatlandırıcıların marifetleri bir bir ortaya çıkıyor. 

Ksilitol de özellikle obez ve diyabet gibi kalp krizi ve felç ihtimallerinin yüksek olduğu hastalara veriliyordu.

Bu araştırmanın ortaya koymuş olduğu gibi meğerse bu hastalarda ölüme davetiye çıkarılmış.

Kaynak: https://academic.oup.com/eurheartj/advance-article-abstract/doi/10.1093/eurheartj/ehae244/7683453

Makale: Xylitol is prothrombotic and associated with cardiovascular risk

Araştırmanın medyadaki haberleri:

Makale: Xylitol is prothrombotic and associated with cardiovascular risk

https://time.com/6985904/xylitol-heart-health-risks/

https://edition.cnn.com/2024/06/06/health/xylitol-heart-attack-stroke-wellness/index.html

***

EK 1 (8.8.2024): Sıfır kalorili suni tatlandırıcı eritritol, sağlıklı insanlarda kanda pıhtılaşma ve kalp-damar hastalıklarına yol açıyor.

Kaynak: https://www.ahajournals.org/doi/10.1161/ATVBAHA.124.321019

Makale: Ingestion of the Non-Nutritive Sweetener Erythritol, but Not Glucose, Enhances Platelet Reactivity and Thrombosis Potential in Healthy Volunteers

***

Siz de yorumunuzu paylaşın: