HABERİNİZ OLSUN
ETİBBA DİYOR Kİ
DERDİME BİR ÇARE
TABİBAN-I CİHAN İÇÜN
BENİM ŞARKILARIM
AMELİYATIN ORTASINDA UYANIYORLAR
Bir sebepten ameliyat olmanız gerekti ve ameliyat masasına yattınız. Genel anestezi uygulandı ve bistüri vücudunuzla buluştu. Ancak siz ameliyatın tam ortasında uyandınız, her şeyi duymaya, bedeninizde yapılanları ve acıyı hissetmeye başladınız. Bağırmak, konuşmak, çığlık atmak istediniz ama sesiniz içinizde boğuldu. Tıpkı, 2007 yapımı “Anestezi” filminde olduğu gibi.
Vücuda bistüri atılırken veya cerrahlar beden üzerinde çalışmaya devam ederken uyanmak, ameliyattaki hastaların yaşadığı en travmatik tecrübeler arasında gösteriliyor. Vücudu felç eden ve insanı adeta “yarı ölü” durumuna getiren genel anestezi altındaki hastanın ameliyatın ortasında uyanması, ‘anestezik bilinçlilik’ veya ‘anestezi farkındalığı’ olarak tanımlanıyor.
Film sektörünün de ilgisini çeken anestezi farkındalığını yaşayanlar, ameliyatın ortasında uyandıklarında genellikle şiddetli acı çektiklerini anlatıyor. Yönetmenliğini ve senaryo yazarlığını Joby Harold’ın yaptığı “Anestezi” filmi de benzer bir temayı işlemişti.
Ancak Türk Anesteziyoloji ve Reanimasyon Derneği (TARD) Başkanı Prof. Dr. Hülya Bilgin’e göre durum biraz farklı.
“Anestezi farkındalığı yaşayan hastalar genellikle acı hissetmezler, ancak bilinçli olduğunu fark eden ve o sırada ameliyat olduğunu bilen hastalar ağrı duymaları gerektiği düşüncesi ile acı hissettiklerini varsayabilirler” diyen Prof. Bilgin, ntv.com.tr’nin anestezik bilinçlilik ile ilgili sorularını yanıtladı:
Anestezi farkındalığında süreç nasıl işler, hasta neler hisseder?
Anestezik farkındalık, genel anestezi sırasında bazı uyarıların beyin tarafından gelecekte hatırlanmak üzere depolandığı durumu ifade eder. Genel anestezi uygulamaları sırasında kimi zaman bilincin açık kalmasıyla ilgili olarak basında yer alan ve filmlere de konu olan ‘her şeyi hatırlıyor ve acı çekiyorlar ancak seslerini duyuramıyorlar’ şeklindeki ifadeler, aslında gerçeği çok fazla yansıtmıyor ve hastaların gereksiz yere endişelenmesine neden oluyor.
Genel anestezi sırasında hastanın vücudu geçici olarak felç edildiği için hasta bilincinin yerine geldiğini orada bulunanlara bildiremez, kendi ameliyatına ve doktorların konuşmalarına şahit olur. Genel anestezi altındayken beyin farkındalığının sürmesi, yani bilincin açık kalması kalp ameliyatları ve sezaryen ameliyatlarında görülebilir ancak bu endişe verici bir durum değildir.
KALP VE JİNEKOLOJİK AMELİYATLARDA GÖRÜLME SIKLIĞI ARTIYOR
Sezaryen sırasında anneye verilen anestezik maddenin bebeğe olabildiğince az geçmesi için anneye daha düşük dozlarda ilaçlar veriyoruz. Yani aslında bebeğinin yararına olması amacıyla düşük dozda uygulanan anestezi sonucu anne adayı anestezi farkındalığını yaşayabilir. Bu nedenle anestezi uzmanı tarafından, operasyon öncesinde hastaya anestezi tipi ve yan etkileri hakkında bilgi verilmesi ve hastanın güveninin kazanılması çok önemlidir.
Anestezi farkındalığı neden kaynaklanır? Burada anesteziyi uygulayanların hatası ne kadardır? Anestezik maddenin yetersizliği ya da bozuk olması gibi durumların payı nedir?
Anestezi farkındalığı için risk faktörleri ve ne gibi sonuçlara yol açabileceği konusundaki bilgiler yeterli değil. Çalışmalarda kardiyak ve jinekolojik cerrahi geçirenlerde daha yüksek oranda görüldüğü bildirilmiştir.
BAZI HASTALARA NEDEN DAHA FAZLA ANESTEZİK VERMEK GEREKİR?
Anestezi farkındalığına yatkınlık diye bir şeyden söz edebilir miyiz? Kimlerde, neden ortaya çıkar? Hastanın alışkanlıkları veya bedensel yapısındaki bazı özellikler bu duruma zemin hazırlar mı? Mesela hastanın fazla miktarda alkol veya uyuşturucu kullanması, anesteziklere direnç gelişmesine yol açar mı?
Bunun birden çok nedeni vardır ama en sık anestezik ilaçların yetersiz verilmesi gibi sebeplerden kaynaklandığı görülmüştür. Çoğunlukla alkol, uyuşturucu gibi maddeler tüketenlerde genel anestezi için gereken dozlar artar ve bu hastalarda anestezi oluşturmak için daha yüksek dozlarda ilaç vermek gerekebilir. Ancak bu ilaçların anestezi oluşturmak dışında da bazı yan etkileri olacağından bu kadar yüksek dozlarda kullanılmaları mümkün olmayabilir, bu da anestezi farkındalığına yol açabilir. Ayrıca daha önce geçirdiği cerrahi girişimler sırasında anestezi farkındalığı yaşayan bir hastanın ikinci ameliyatı sırasında aynı durumu yaşama olasılığı, hiç yaşamayan birine göre daha fazladır.
GENETİK YATKINLIK OLABİLİR
Bazı hastalarda ise genetik özellikleri nedeniyle anestezik ilaç ihtiyacı alkol ve uyuşturucu kullanmasa bile artabilir. Burada kişiye özel tıp uygulamaları önem kazanır. Ayrıca günümüzde anestezi sırasında hastaların beyin fonksiyonları özel cihazlar ile izlenerek gerekli ilaçlar daha uygun dozlarda verilebilir ve anestezi farkındalığı yaşamaları önlenebilir.
ANESTEZİK FARKINDALIK SONUCU İNTİHAR EDENLER VAR
Ameliyatın ortasında uyanıp, her şeyi anlayan ve acı çeken hastaların sonraki psikolojileri hakkında neler söylersiniz, bundan dolayı intihar edenlerin olduğu bilgisi doğru mu?
Araştırmalar; hastalar için uyanık olmaktan çok hareket edememenin ve seslerini duyurmamanınım, yardımsız bir şekilde kalma hissinin daha rahatsız edici olduğunu göstermiştir. Bu kişilerde ameliyata karşı korku gelişebilir, endişeye bağlı uykusuzluk, sıkıntı, anksiyete, bunalma ve terleme nöbetleri şeklinde tepkiler görülebilir. Anestezi farkındalığı yaşayan hastalar genellikle acı hissetmezler, ancak bilinçli olduğunu fark eden ve o sırada ameliyat olduğunu bilen hastalar ağrı duymaları gerektiği düşüncesi ile acı hissettiklerini varsayabilirler. Bu kişilerin ameliyat sonrası ciddi travmalar geçirdiği ve intihara kadar gidebilecekleri bildirilmiştir.
Türkiye’de bu durumla karşılaşan bir hastayla konuşma şansınız oldu mu, neler söyledi ve hastanın akıbeti ne oldu?
Bu durumu yaşayan genç bir kadın hasta ile doğrudan konuşma fırsatım oldu. Hasta ameliyathanedeki tüm konuşmaları duyduğunu ve acı duymamasına rağmen bu durumdan rahatsız olduğunu belirtmişti. İkinci ameliyatında bunun olmaması için elimizden geleni yapmamızı istemişti. Biz de ameliyat sırasında hastaya en uygun miktarda anestezik madde verildiğini, hastanın yaşamsal fonksiyonlarının sürekli takip edildiğini, son geliştirilen teknolojik cihazlarla hasta takibinin çok güvenilir şekilde yapıldığını anlattık. İkinci ameliyatı için anestezinin sorunsuz şekilde uygulanmasını sağladık.
Hasta açısından travmatik bir deneyim olan anestezi farkındalığının yaşanmaması için neler yapılmalı?
Anestezi uzmanları öncelikle hasta sağlığını gözeterek uygulama yaparlar. Bu nedenle hasta ve anestezi uzmanının karşılıklı kuracağı iletişim gereksiz korku ve endişeleri giderilebileceği için son derece önemlidir. Ayrıca anestezi farkındalığının olmaması için modern anestezi cihazları ile hastalara uygun dozlarda ilaçların verilmesi sağlanmalı ve beyin fonksiyonları modern monitörler ile izlenmelidir.
