Prof. Dr. Ahmet Rasim Küçükusta

Domates “patlıcangiller” ailesinden Güney Amerika’ ya özgü, meyvesi olan bir bitkidir.

Teknik olarak meyve olmakla beraber genellikle sebze olarak sınıflandırılır.

Domates, başta kalp hastalıkları ve kanserler olmak üzere birçok hastalık riskini azaltan bir antioksidan olan “likopen” deposudur.

Olgunlaştığında rengi kırmızıya döner ama sarı, yeşil, turuncu ve pembe renklerde olabilir.

Domatesin, şekli ve lezzeti farklı olan birçok türü vardır.

Domatesin yüzde 95’ i sudur

Domatesin yüzde 95’ i su ve yüzde 5’ i de karbonhidrat ve liftir.

Ortalama boyda domatesin (123 gram) 22 kalori ihtiva eder.

Domateste bulunan besin ögeleri:

Karbonhidratlar çiğ domatesin yüzde 4’ ünü oluşturur ki orta boy domateste 5 gramdan daha az karbonhidrat bulunur.

Karbonhidrat muhtevasının yüzde 70’ ini glukoz ve früktoz gibi basit şekerler oluşturur.

Domates iyi bir lif kaynağıdır ve orta boy domateste 1.5 gram lif bulunur.

Domatesteki liflerin yüzde 87’ si çözünmez hemiselüloz, selüloz veya lignin şeklindedir.

Vitamin C: Orta boy domates günlük C vitamini ihtiyacının yüzde 28’ ini karşılar.

Potasyum: kan basıncı kontrolü ve kalp-damar hastalıklarının önlenmesinde önemli olan bir mineraldir.

Vitamin K1: Filokiunon olarak da bilinen K1 vitamini pıhtılaşma ve kemik sağlığı için gereklidir.

Folat (B9): Doku gelişimi ve hücre fonksiyonları için önemlidir

Domatesteki besin ögeleri domates türleri ve toplanma zamanına göre farklılık gösterir.

Bitki bileşikleri

Likopen: Kırmızı bir pigment ve antioksidandır.

Beta-karoten: Sarı renkte bir antioksidandır, vücutta A vitamine dönüştürülür.

Naringenin: Domatesin kabuğunda bulunan naringenin anti-enflamatuar özellikleri vardır.

Klorogenik asit: Kan basıncını düşüren kuvvetli bir antioksidan bileşiktir.

Domatesin renginde klorofiller ve karotenoidler mesuldür.

Domates olgunlaşmaya başladığında yeşil renkte olan klorofil parçalanır ve kırmızı karotenoidler sentez edilir.

Olgun domateste en çok bulunan karotenoid likopendir ve en fazla domatesin kabuğunda yer alır; domates ne kadar kırmızı ise o kadar çok likopen var demektir.

İşlenmiş domatesin (ketçap, domates suyu ve domates sosu) likopen miktarı genel olarak çiğ domatesten daha fazladır.

Mesela, ketçabın 100 gramında 10-14 mg, 100 gram taze domatesin 100 gramında ise 1-8 gram likopen vardır.

Domates yağlarla beraber yendiğinde emilimi 4 misli artar ama insanların domates emilimleri aynı değildir.

Domatesin sağlığa faydaları

Kalp krizi ve felç geçirenlerde kan likopen seviyeleri daha düşük bulunmuştur.

Likopen destekleri kötü-kolesterolü azaltır.

Domates ürünlerinin enflamasyon ve oksidatif strese karşı faydalı olduğu gösterilmiştir.

Kan damarlarının iç tabakasını koruyucudur ve pıhtılaşmayı azaltır.

Gözleme dayalı araştırmalarda domates ve domates ürünlerinin prostat, akciğer, meme ve mide kanseri risklerini azalttığı gösterilmiştir.

Domates güneş yanığına karşı da koruyucudur.

Domatesler olgunlaşırken etilen adı verilen gaz şeklinde bir hormon üretirler.

Geleneksel yöntemlerle üretilen domatesler, yeşilken ve henüz olgunlaşmamışken toplanır ve nakledilir.

Domatesi kızartmak için suni etilen gazı kullanılır.

Bunun dezavantajı, domatesin tabii lezzete sahip olmasıdır.

Tarlada satılan domatesler olgunlaştıktan sonra toplandığı için daha lezzetli olur.

Domates alerjisi çok nadirdir ve ot polenlerine de alerjisi olanlarda daha çok rastlanır (Buna “oral alerji sendromu” adı verilir).

Bu tablonun sebebi, domates ve ot polenlerinde ortak proteinler bulunmasıdır, bunlar dudak, ağız ve boğazda kaşınma iğnelenme ve şişmelere yol açarlar.

Latekse alerjisi olanlarda da domates alerjisi bulunabilir.

Toprakta fazla miktarda florid gazı veya florid varsa bunlar domateste de bulunur.

Gelelim neticeye

Domates sulu, lezzetli, antioksidanlardan zengindir ve birçok hastalığa karşı koruyucudur.

Mevsimindeki domates, adam gibi beslenmenin unsurlarından biridir.

Kaynak: https://authoritynutrition.com/foods/tomatoes/

Siz de yorumunuzu paylaşın: