HABERİNİZ OLSUN
ETİBBA DİYOR Kİ
DERDİME BİR ÇARE
TABİBAN-I CİHAN İÇÜN
BENİM ŞARKILARIM
GIDA BOYALARININ GIDALARDAN ÇIKARILMASI BİR GÖZ BOYAMADIR
Dünyanın en büyük perakende zinciri olan Walmart bugün özel markalı gıda ürünlerinden sentetik boyaları ve belirli koruyucu maddeler, yapay tatlandırıcılar ve yağ ikameleri de dâhil olmak üzere 30 ek bileşenin kullanımını kaldıracağını duyurdu (1, 2).
Walmart ABD Başkanı ve CEO’su John Furner basın açıklamasında şöyle dedi: “Müşterilerimiz daha basit, daha tanıdık içeriklerle yapılan ürünler istediklerini bize iletti ve biz de onları dinledik.”
Şimdi bu açıklamayı duyanlar, bu katkı maddeleri kaldırılacağı için hazır paketli gıdaların artık sağlıklı olacağını düşünebilirler ama mesele bu kadar basit değil.
Bu açıklama aslında gıdalardaki boyaları alıp bunları tüketicinin gözüne sürme yani bir göz boyama eylemidir.
Hazır paketli gıdalarda 10 binden fazla katkı maddesi var
Benim aşırı işlenmiş-süslenmiş diye tanımladığım hazır paketli gıdalarda Amerikan Pediatri Derneği’ nin bir makalesine göre 10 binden fazla kimyasal katkı maddesi vardır (3).
Dolayısıyla, bu 10 bin katkı maddesinden 50’ sini çıkarmanın pratikte bir değeri yoktur. 10 bine yakın katkı maddesi gıdalarda bulunmaya devam ediyor. Ha 50 eksik ha 50 fazla, önemli değil.
Aşırı işlenmiş gıdaların temel sorunu, sadece birkaç sentetik boya veya koruyucudan ibaret değildir. Yüksek oranda şeker, tatlandırıcılar, sağlıksız yağlar, rafine karbonhidratlar ve diğer birçok katkı maddesiyle birlikte “aşırı işlenmiş-süslenmiş” olmalarıdır.
Walmart bu temel yapıyı değiştirmiyor, sadece en çok şikâyet edilen bileşenlerden birkaçını cımbızla çıkarıyor.
Gıda katkı maddeleri emniyetleri ispatlanmadan kullanılıyor
Bu katkı maddeleri emniyetleri tam olarak belirlenmeden gıdalara konuyor. Emniyetli oldukları iddia edilen kimyasallar ise bugün neredeyse hiçbir değeri kalmamış metotlarla değerlendirildiği için bunlara güvenmek mümkün değil.
Nitekim her sene bunlardan birkaç tanesinin insan sağlığına zararlı oldukları ortaya çıkıyor ve bunlar yasaklanıyor.
Bu gıda katkı maddelerinin kullanılmasının sebebi gıdaları daha faydalı hâle getirmek değildir; bunlar gıdaları daha renkli, daha çekici, daha lezzetli kılmak, bozulmalarını önlemek yani bunların satışını artırmak için kullanılıyor. İnsan sağlığı düşünüldüğü için değil!
Şimdi bu artık kullanılmayacağı açıklanan kimyasalları insanlar onlarca senedir yiyorlardı. Onların gördüğü zararları kim karşılayacak?
Meşhur hikayedeki gibi biz bunca boyayı boşuna mı yemiş olduk?
Sentetik boyaların sağlığa zararları
Walmart’ın kullanmayı bırakacağını açıkladığı sentetik boyalar, genellikle Titanyum Dioksit ve FD&C (Gıda, İlaç ve Kozmetik) kodlu (Kırmızı 40, Sarı 5, Sarı 6, Mavi 1, Mavi 2 gibi) yaygın boyalardır.
❇ Çocuklarda Hiperaktivite ve Davranış Bozuklukları
Bu, en çok bilinen ve en güçlü endişe kaynağıdır. Birçok bilimsel çalışma (özellikle İngiltere’deki Southampton Üniversitesi’nin 2007 tarihli ünlü çalışması), bu boyaların ve sodyum benzoat (bir koruyucu) kombinasyonunun, çocuklarda dikkat süresinin kısalması, hiperaktivite ve dürtüsel davranışlarda artışa sebep olabileceğini göstermiştir. Bu çalışmaların sonucunda, Avrupa Birliği bu boyalar bulunan ürünlerin üzerine “Çocuklarda aktivite ve dikkati olumsuz etkileyebilir” uyarısı koyma zorunluluğu getirmiştir.
❇Alerjik Reaksiyonlar
Bazı sentetik boyalar (özellikle Sarı 5 – Tartrazin) hassas bireylerde alerjik reaksiyonlara, kurdeşen (ürtiker), deri döküntüleri, kaşıntı ve astım benzeri semptomlara yol açabilmektedir.
❇Kanserojen etki
Bazı boyaların (örneğin, geçmişte kullanılan Kırmızı 2 ve Kırmızı 40 ile ilgili tartışmalar) hayvan çalışmalarında tümör oluşumu ile bağlantılı olduğu görülmüştür. Ancak bu konudaki araştırmalar kesin bir sonuca varmamış olsa da, “potansiyel risk” endişesi yeterince büyüktür. Titanyum Dioksit (E171) özellikle 2022’de Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi (EFSA) tarafından artık güvenli bir gıda katkı maddesi olarak kabul edilmediği için büyük tartışma yaratmış ve AB’de yasaklanmıştır. Endişe, genotoksikite (DNA hasarı) potansiyeli ve uzun vadeli tüketimde sağlık riski oluşturabileceği yönündedir.
❇Böbrek ve karaciğere muhtemel etkiler
Vücudumuz bu kimyasalları işlemek ve atmak için karaciğer ve böbreklere güvenir. Uzun süreli ve yüksek miktarda tüketimde, bu organlar üzerinde teorik de olsa ekstra bir yük oluşturma ve potansiyel olarak hasara yol açma riski vardır.
Gelelim neticeye
Bu hamle, Walmart’ ı “daha sağlıklı market” algısıyla rakiplerinden ayıran güçlü bir pazarlama stratejisidir; yani göz boyamadır.
İnsan sağlığına önem veriyor algısı yaratılarak şirket kendi menfaatini gözetmektedir; Pazar payını artırmayı, itibarını güçlendirmeyi hedeflediği apaçık.
Gıdaların raf ömrü ne kadar uzunsa sizin ömrünüz de o kadar kısa olur.
Kaynaklar:
***
