HABERİNİZ OLSUN
ETİBBA DİYOR Kİ
DERDİME BİR ÇARE
TABİBAN-I CİHAN İÇÜN
BENİM ŞARKILARIM
TIBBİ HATALAR KALP VE KANSERDEN SONRA ÜÇÜNCÜ ÖLÜM SEBEBİ
Dikkat: Yazının sonunda ek var!
***
Johns Hopkins tarafından yapılan yeni bir araştırmada USA’ da her sene 250 bin kişinin doktor hatalarından öldüğü ortaya çıktı (1).
Bu, tıbbi hatalardan ölümlerin USA’ daki tüm ölümlerin yüzde 10’ unu oluşturduğunu, sıralamada kanser ve kalp hastalıklarından sonra üçüncü sırada geldiğini gösteriyor.
Bu da bir şey değil, Journal of Patient Safety’ de yayınlanan araştırma, tıbbı hatalar yüzünden gerçekleşen ölümlerin senede 440 bin olduğu sonucuna ulaşıyor (2).
Journal of the American Heart Association’ de (JAHA) yayınlanan araştırmada ise önde gelen kardiyologlar kongre gibi akademik toplantılara gittiklerinde hastanelerindeki ölüm oranlarının azaldığını ortaya konmuştu (3).
İsrail’ de defin hizmetleri tarafından yapılan bir araştırmaya göre, üç ay önce başlayan yaptırım ülkenin birçok bölgesinde ölüm oranlarının ciddi derecede azalmasına sebep oldu (4).
İsrail Tabipler Birliği, bu greve doktorlara dayatılan dört senelik kontrata karşı çıkmak için karar vermişti ve o zamandan beri yüz binlerce poliklinik muayenesi ve binlerce elektif ameliyat iptal edildi veya ertelendi.
1960’ larda Kanada’ da doktorlar greve gitmiş ve mortalite (ölüm oranı) azalmıştı ve benzer durumlarla doktorların greve gittikleri Los Angeles ve Güney Amerika’ da rastlanmıştı (5).
Türkiye’ de durum nedir?
Tıbbi hatalardan bizde senede tek bir Allah’ ın kulunun bile zarar gördüğüne veya öldüğüne dair bir veri yok ama durun bir dakika.
Türkiye’ de tıptan zarar gören kimse yok sanmayın, bunun sebebi tıbbi kayıtlarda ölüm sebebi olarak tıptan kaynaklanan hataların bildirilmiyor olmasıdır.
Kendimize Amerikan Tıbbını örnek aldığımıza ve onlara benzemek için her şeyi yaptığımıza göre bizde de senede 60 bin-100 bin kişinin tıp tepmesinden vefat ettikleri tahmin edilebilir.
Önce zarar verme!
Tıbbın ta Hipokrat zamanından beri değiştirilmesi teklif dahi edilemeyen ilk prensibi “Önce zarar verme” dir.
Bu ikazın, 2500 sene önce bugünkü ilaç, aşı ve tıp teknolojisinin esamesinin bile okunmadığı bir dönemde yapıldığına dikkatinizi çekerim.
Seneler evvel “tıp tepti bu muhkem bedenimi” diyen Neyzen Tevfik de bugün yaşasaydı, modern tıptan nasiplesnseydi kim bilir neler döktürürdü.
İşin bir de tıp endüstrisi tarafı var
Tıp teknolojisindeki ilerlemeler, bir taraftan inanılmaz şeyleri mümkün kılarken bunların yanlış ve yersiz kullanılması ise tam aksine insanların başına ölüme kadar varan dertlere yol açıyor.
Para kazanmak için her türlü pazarlama faaliyetini yürüten (haklarıdır!) ama aynı zamanda da araştırmaları maniple eden, hayalet yazarlar kullanan, sonucu iyi olmayan çalışmaları saklayan, endikasyon dışı ilaç teşviki yapan, doktorlara kanunlara uygun ama etik dışı avantajlar sağlaması yanında rüşvet vermekten de çekinmeyen, bunlar için kendilerine verilen milyar dolarlık cezaları “görev zararı” (!) olarak gören endüstrinin de bu işte büyük rolü var.
Gelelim neticeye
Son senelerde çok farklı sebepleri de olsa hem teşhis hem tedavi amaçlı “tıbbi müdahalelerde” aşırı bir artış var ve bu yüzden zarar görenlerin sayısı giderek artıyor.
Tabii ki hasta olduğumuz zaman otçuda çöpçüde, kırıkçıda çıkıkçıda değil tıpta çare arayacağız ama olur olmaz, eften püften şeyler için doktora veya hastaneye gitmenin, tarama, çekap ve rutin tıbbi kontrollere girmenin çok riskli işler olduğunu unutmamak gerekir.
Hekimler de hastalar da “fazla tıbbın iyi tıp demek olmadığını” akıllarından çıkarmamalılar.
“Önce zarar verme” prensibini tüm hekimlerin her gün işlerine başlarken tekrarlamalarında fayda var.
Kaynaklar:
2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23860193
3. http://jaha.ahajournals.org/content/7/6/e008230
4. https://www.bmj.com/rapid-response/2011/10/28/doctor-strikes-lowered-mortality-happens-every-time
5. https://www.bmj.com/content/320/7249/1561.1
***
EK 1 (20.7.2023): Bu hafta yayınlanan bir rapora göre, hastalıkların veya diğer tıbbi durumların yanlış teşhisi, Amerika Birleşik Devletleri’nde her yıl yüz binlerce kişinin ölümüne ve kalıcı sakatlıklara yol açmaktadır.
Bunun sonucunda her yıl yaklaşık 371.000 kişi ölmekte ve 424.000 kişi de beyin hasarı, körlük, uzuv veya organ kaybı ya da metastatik kanser gibi kalıcı sakatlıklara maruz kalmaktadır.
Bu tahmini yapmak için araştırmacılar, belirli durumların ne sıklıkla gözden kaçırıldığını ve gözden kaçırılan bu durumun ne sıklıkla ciddi zarara yol açtığını görmek için önceki düzinelerce çalışmayı inceledi. Bu risk daha sonra tüm ABD nüfusundaki yeni vakaların görülme oranıyla ölçeklendirildi. Araştırmacılar çalışmada “Hastalar paniğe kapılmamalı ya da sağlık sistemine olan inançlarını kaybetmemelidir” diye yazdı. Genel olarak, bir sağlık hizmeti ziyaretinden sonra yanlış teşhisle ilgili ciddi zarar olasılığı %0,1’den azdır.
En sık yanlış teşhis edilen 5 hastalık
Ölüm ve kalıcı sakatlık da dahil olmak üzere bu ciddi sonuçların yaklaşık %40’ı beş durumun teşhisindeki hatalarla ilişkilidir: inme, sepsis, pnömoni, venöz tromboembolizm (damarda kan pıhtısı) ve akciğer kanseri.
Johns Hopkins Üniversitesi’nde nörolog olan Dr. David Newman-Toker, “Bunlar nispeten sık rastlanan ve önemli zararlara yol açan durumlardır” dedi. Bu beş durumun en sık yanlış teşhis edilen hastalıklar olmamasına rağmen en büyük etkiye sahip olduğunu ve çalışmanın bulgularının yatırım ve müdahale için öncelikli alanların belirlenmesine yardımcı olabileceğini söyledi.
Rapora göre, merkezi sinir sistemi enfeksiyonu olan spinal apse %60’tan fazla oranda yanlış teşhis ediliyor.
Ancak rapora göre ciddi zararların başlıca nedeni olan inme, ciddi sonuçlara yol açma riski yüksek olan nispeten yaygın bir durumdur ve ortalamadan daha sık yanlış teşhis edilmektedir. Rapora göre, ABD’de her yıl yaklaşık 950.000 kişi inme geçiriyor ve vakaların yaklaşık %18’inde inme gözden kaçıyor – bu da her yıl yaklaşık 94.000 ciddi zarara yol açıyor. Uzmanlar, teşhis hatalarının tipik olarak spesifik olmayan semptomların daha yaygın ve belki de gerçekte onlara neden olan durumdan daha az ciddi bir şeye atfedilmesinin bir sonucu olduğunu söylüyor.
***
Budur:
1500 yıl önce, ilaç, aşı ve tıp teknolojisinin esamesinin bile okunmadığı bir dönemde yaşayan ve “Önce zarar verme” diyen Hipokrat bugün yaşasaydı ne derdi acaba?