HABERİNİZ OLSUN
ETİBBA DİYOR Kİ
DERDİME BİR ÇARE
TABİBAN-I CİHAN İÇÜN
BENİM ŞARKILARIM
SAĞLIKTA ŞİDDET SAĞLIK ÇALIŞANLARI KADAR HALKIN KENDİ MESELESİDİR
Dikkat: Yazının sonunda ek var!
***
Bu yazım “kalçası büyük kadın daha zeki oluyor” başlıklı haberden daha çok ilgi çekmesi, okunması, konuşulup tartışılması durumunda sağlıkta şiddetin önlenmesi için ilk adım da atılmış olacaktır.
Yoksa birileri yazmaya, birileri kınamaya, birileri acil tedbirler almaya, birileri dövülmeye devam eder durur!
***
Sağlıktaki şiddetin önemli sebeplerinden biri de doktor ve hastalar arasındaki karşılıklı “sevgi-saygı münasebetinin” bozulmasıdır.
Bu münasebetin bozulmasının başta gelen sebebi de “tıbbın ticarileşmesi” dir (commercialisation of medicine).
Tıbbi bir hataya maruz kaldıklarını düşünenlerin haklarını artık tüketici sıfatıyla tüketici mahkemelerinde arayacakları dikkate alındığında hastalara “müşteri” ve doktorlara “satış elemanı” demek hiç de yanlış olmayacaktır (1).
Tıp literatürüne giren “The McDonaldization of Medicine” tabiri de memleketin en büyük hastaneler zinciri olan Acıbadem Sağlık Grubu’nun Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Ali Aydınlar’ ın şu ifadesi de aslında fazla söze gerek bırakmıyor:
“Hekimlere hastaların aynı zamanda hastanenin de müşterisi olduğunu anlatmak hiç de kolay olmuyor” (2, 3).
Tıbbın ticarileşmesi tıpta yozlaşmayı beraberinde getirmiştir ve genel olarak hayatın her bölümündeki ve ahlâktaki yozlaşma da buna katkıda bulunmaktadır.
Tüm bunlar, hastaların gözünde dertlerine deva bulan, hayatlarını kurtaran kişiler olan doktorların itibarını yok olacak kadar azaltmış, doktorlarına yumurta getiren hastaların yerini doktorlara yumurta atan hastalar almıştır.
Saygının, sevginin, anlayışın, itibarın olmadığı bir yerde insanların çözümü şiddette aramalarında şaşıracak bir şey yoktur.
Tıptaki yozlaşmanın diğer unsurları
Tıptaki yozlaşmada, ülkenin sağlık meselelerinden bihaber, kış uykusuna yatmış üniversitelerin; meslekle ilgili meselelerle uğraşmak yerine boğazlarına kadar politikaya batmış tabip odalarının; tek amaçları daha çok kâr etmek olan ilaç endüstrisinin ve oy peşinde koşan popülist siyasetçi ve bürokratların da önemli katkıları vardır.
Sağlığın çok kâr getiren bir sektör hâline dönüşmesi ve bunun birtakım tıp dışı çevreler tarafından çok iyi kullanılması yozlaşmayı daha da hızlandırmıştır.
Hasta hakkı kavramı yanlış anlaşılıyor
Son yıllarda ortaya çıkan ve aslında gerçekten önemli olan “hasta hakkı” kavramının bizde maalesef yanlış anlaşılması, hatta bazı kişi ve kurumlarca gaddarca hekimlerin aleyhine kullanılması da sağlıkta şiddetin sebeplerindendir.
Kanunlardaki hata ve boşluklardan da yararlanılarak doktorlara açılan davalar da her geçen gün çığ gibi artıyor; doktorlar hastaların rakibi veya düşmanıymış gibi gösterilmeye çalışılıyor; hasta hakkı bir çeşit “doktor dövme hakkı” olarak anlaşılıyor.
Elbette yanlış yapan, ihmali olan, kusuru olan hekim bunun cezasını çekmeli ama yaşanan her olumsuzluktan doktorların sorumlu olmadığı da unutulmamalıdır.
Zihinlere, hasta hakkı yerine “sağlık hakkı” ve “doktor ve hastaların birbirlerinin rakipleri olmadığı” anlayışının yerleşmesi şarttır.
Vur ama önce dinle!
Yoğun bakımda yer yoktur, suçlu doktordur. Ameliyatta elektrikler kesilir, suçlu doktordur. İlaç alerji yapar, suçlu doktordur. Kan bulunamaz, suçlu doktordur. Hasta iyileşmez, suçlu doktordur.
Hastalar, doktorları suçlamadan önce onların hangi şartlarda yetiştiklerini, mesuliyetlerinin büyüklüğünü, çalışma şartlarının zorluğunu çok iyi bilmek zorundadır.
Hekim yorgunluğu, iş yoğunluğu, altyapı ve teknolojik yetersizlikler, sistem hataları ve tıbbın tabiatından kaynaklanan olumsuzluklar hiç hesaba katılmadan, sağlıkla ilgili her arzu edilmeyen durumda suçun doktorlara yüklenmesi hakkaniyetli bir iş değildir.
Medyanın da rolü var
Medyanın da şiddetteki rolünü gözden kaçırmamak lâzım.
Doğruluğu kanıtlanmamış hasta şikâyetlerinin (hatta bazen iftiraların), hekimi suçlayan haberler olarak yayınlanması, hekimin gerçekten kusurlu olduğu münferit bir olayın sık yapılan bir yanlış gibi sunulması ve benzeri yanlışlar da şiddette göz ardı edilmemesi gereken hususlardır.
Gelelim neticeye
Sağlıkta şiddet sadece polisiye ve adli tedbirlerle ve bugünden yarına, kolayca önlenebilecek bir mesele değildir.
Bunu önlemek için sağlıkta şiddetin sebepleri net ve doğru olarak ortaya konmalı, üzerinde tartışılmalı, acele kararlar almaktan kaçınılmalıdır.
“En çok şiddete maruz kalan sağlık personelinin aslında bu işte en az kabahati olan kesim olduğu” gerçeğini hatırlatarak sağlıkta şiddet için tavsiyelerimi başlıklar şeklinde sıralıyorum:
BİR: Doktor da hasta da kendini karşısındakinin yerine koymalı, hemhâl olmalı yani empati yapmalıdır. Hastalar doktorlara doktorlar hastalara muhtaç olduklarını daima hatırlamalıdır.
İKİ: “Doktor-hasta muhabbetinin” yeniden tesisi olmazsa olmazdır. Şefkatin en etkili tedavi en etkili ilaç olduğu unutulmamalıdır.
ÜÇ: Hastanelerdeki, özellikle de acillerdeki “aşırı yüklenme” mutlaka azaltılmalı, doktorların hastalarına kabul edilebilir bir zaman ayırması sağlanmalıdır.
DÖRT: Kaliteli ve verimli sağlık hizmeti için tıp eğitiminin yeniden düzenlenmesi şarttır.
BEŞ: Tıpkı askeriyede olduğu gibi, yeterli tecrübeye sahip olmayan doktorlar acillerde mesul mevkilerde çalıştırılmamalıdır.
ALTI: Hastaların da eğitilmeleri şarttır. Burada yazılı ve görsel medyaya çok önemli görevler düşmektedir.
YEDİ: Hastalar gereksiz yere meşgul ettikleri doktor yüzünden tıbba gerçekten ihtiyacı olanları bu hizmetten mahrum bırakabileceklerini, bir gün aynı durumun kendi başlarına da gelebileceğini bilmelidir.
SEKİZ: Doktorlar defansif tıbba muhtaç olmamalı, bu kavramı akıllarının köşesinde bile bulunmamalıdır.
DOKUZ: Sağlıkta şiddetin sağlık personelinin değil öncelikle halkın kendi meselesi olduğu zihinlere yerleştirilmelidir; sağlıkta şiddete halkın kendisi karşı çıkmalıdır.
ON: Teşhisi, pahalı teknolojik aletlerin değil doktorun koyduğunu, tedavinin ilaç ve ameliyatlarla değil doktorlar sayesinde gerçekleştiğini herkesin bilmesi gerekir.
Son söz: “Tomografiyi, anjiyoyu, endoskopiyi bırak, kalbime koy başını doktor” diyen hastalar istiyoruz ve biz doktorlar ellerimizde çiçeklerle onları bekliyoruz.
Kaynaklar:
1. http://www.haberler.com/kayseri-tip-hukuku-gunleri-8273243-haberi/
2. http://www.yenisafak.com/gundem/kendimi-hastalarin-yerine-koydum-2452544
3. https://jamanetwork.com/journals/jamaneurology/article-abstract/2469513
NOT:
Bu yazı dizisinin önceki iki yazısı:
BİR: Sağlıkta şiddet nasıl önlenir: http://ahmetrasimkucukusta.com/2018/07/22/yazilar/elestirel-yazilar/doktorlar/saglikta-siddet-nasil-onlenir/
İKİ: Sağlıkta şiddet polisiye tedbirlerle çözülemez: http://ahmetrasimkucukusta.com/2018/07/23/yazilar/elestirel-yazilar/doktorlar/saglikta-siddet-polisiye-tedbirlerle-cozulemez/
***
EK 1 (18.8.2021): İngiltere’de yapılan bir ankete göre, doktorların üçte birinden fazlası sözlü taciz ya da tehdide maruz kalıyor. Araştırmaya göre tüm NHS sağlık çalışanlarının yarısı, meslektaşlarından birini saldırıya uğrarken gördü.
Anket sonuçlarına göre pratisyen hekimler daha fazla şiddette ve tehdide maruz kalıyor. Ayrıca pratisyen hekimler istismarın en çok muayene odalarında yaşandığını söylerken, hastane doktorları ise daha çok hasta servislerinde yaşandığını belirtti. Sözlü şiddeti uygulayan kişiler genellikle hastalar ya da hasta yakınları olarak görülüyor.
İngiliz Tabipler Birliği (BMA), pandemi sürecinde tedavide meydana gelen gecikmelerin hastalar tarafından uygulanan sözlü taciz ve tehdidin boyutunu arttığını açıkladı. Doktorlar, kendi kontrolleri dışında ortaya çıkan bekletme gibi durumlarda hastaların bu duruma çok sinirlenerek, agresif davranışlar sergilediklerini ifade etti.
Kovid belirtileri gösteren bir hastadan PCR testi yaptırmasını isteyen doktor, hastanın kendisine bağırdığını bir başka hastanın ise bekleme odasının dışında beklemesini istediği için ona hakaret ettiğini örnek verdi.
BMA’nın geçen ay İngiltere, Galler ve Kuzey İrlanda’da 2.400 doktorla yaptığı anketin sonuçlarına göre, ankete katılan doktorlardan yüzde 37’si bir önceki ay doğrudan sözlü şiddete maruz kalırken, pratisyen hekimler, hastane doktorlarından daha fazla şiddete uğradı. Ayrıca:
- Pratisyen hekimlerin yüzde 67’si dahil olmak üzere yarısı, meslektaşlarının şiddet veya tehdide maruz kaldığına tanık oldu.
- Hastane doktorları, hemşirelerin sıklıkla sözlü şiddete maruz kaldığını belirtirken, pratisyen hekimlerin yüzde 96’sı ise sözlü şiddetin danışmada yer alan çalışanlara yönelik olduğunu ifade etti.
- Pratisyen hekimlerin üçte ikisi yani yüzde 67’si ise şiddetin geçen yılda artış gösterdiğini söyledi.
- Çalışanların yüzde 64’ü ise istismara neden olan durumun hastaların bekleme süresinden hoşnut olmaması olarak gördüğünü belirtti.
İngiliz Tabipler Birliği (BMA) Pratisyen Hekimler Komitesi başkanı Dr.Richard Vautrey yaptığı açıklamada geçen bir buçuk yılda doktorlar ve hastalar için zor bir dönem olduğunu alışılmışın dışında olan çalışma yöntemlerinin ve uzun bekleme sürelerinin hastaları ve doktorları olumsuz etkilediğini ifade etti.
Vautrey, şiddetin hiçbir durum karşısında kabul edilemeyeceğini belirterek, şiddet ve tehdide maruz kalan doktorların güvenliklerinden endişe etmelerinin onlara zarar verdiğini açıkladı.
BMA Danışmanlar Komitesi Başkanı Dr.Vishal Sharma ise şunları ekledi: “İnsanların sağlık hizmetleri ile etkileşim içindeyken genellikle acı ve sıkıntı içinde olduklarını anlıyoruz. Kovid-19 nedeniyle sağlık hizmetlerinin farklı işleyişi ya da bazı tedavilerin ertelenmesi nedeniyle de endişe duyuyorlar. Ancak insanların hayal kırıklıklarını, her zaman elinden gelenin en iyisini yapan doktorlardan çıkarmalarına izin veremeyiz”
NHS İngiltere’den bir sözcü ise gecelerini gündüzlerine katan ve kendini bu işe adayan çalışanlara şiddet içeren davranışlarda bulunulmasının kabul edilemez olduğunu açıkladı.
***
EK 2 (19.9.2023): İngiliz Tabipler Birliği tarafından “üzücü” ve “dehşet verici” olarak tanımlanan yeni bir rapora göre, kadın cerrahların yaklaşık üçte ikisi meslektaşları tarafından cinsel tacize maruz kalıyor ve neredeyse üçte biri bir meslektaşı tarafından cinsel saldırıya uğruyor.
Kaynak: https://academic.oup.com/bjs/advance-article/doi/10.1093/bjs/znad242/7264733?login=false#416313732
Makale: Sexual harassment, sexual assault and rape by colleagues in the surgical workforce, and how women and men are living different realities: observational study using NHS population-derived weights
***
Sağlıkta şiddet, doktorlar hemşireler ve diğer sağlık personeli dayak yediğinde, öldürüldüklerinde akla gelen sonra unutulan bir memleket sorunudur.
Halk doktorun burnuna vurulan yumruğun aslında kendi yüzüne geldiğini anlamıyorsa yapacak bir şey de yok demektir.
Dayağı hak eden doktorlar olduğu gibi dayağı hak eden hasta ve hasta sahipleri vardır da olan her zaman masumlara olur. Herkes bunu böyle bilsin.
Bu yazı seriniz adeta doçentlik tezi gibi olmuş. Keşke Bakanlık dikkate alsa ama sanmam. Sağlık Bakanı sizi değil saçma sapan fikirleri olan Fatih Altaylıyı arayıp sizi görmezden gelmesi sağlıkta şiddetin önlenemeyeceğinin de kanıtıdır.
Sizin gibi yazayım dedim.
BİİİİR: Bizim millet kalça haberlerine her zaman daha çok ilgi gösterir.
İKİİİİ: Birileri yazmaya, birileri kınamaya, birileri acil tedbirler almaya, birileri dövülmeye devam eder durur!
Hiç ümidim yok, bu düzen değişmeeeeeez.
Bu teşhise ben de katılırım, sağlıkta şiddet tıbbi bir olay olmayıp toplumsal bir olaydır. Sosyolojik olarak incelenmelidir. Bu soruna sadece tıp camiasının çözüm bulmasını olası görmem.
Yaşlı amcanın öldüğü hadiseyi okumuşsunuzdur.
Hekimlerin bu hadiseye verdiği tepkiyi linkdeki yorumlardan ve ‘beğen’lerden takib edin lütfen;
https://www.medimagazin.com.tr/guncel/genel/tr-saglik-bakanligi-hekim-aciga-alindi-11-681-77859.html
Yaşlı adamcağızın vefatına üzülen bile yok nerede ise!
Hekim her şeyden önce vicdanlı, merhametli insan olmalıdır.
1-Türk toplumu oryantalist ve sıcak kanlı genleri olduğu için çabuk sinirlenen,ani karar alan,şiddete meyilli bir yapımız var..Bu şiddet dürtüleri ancak ve ancak çok iyi bir eğitimle ve sağlam bir imanla bastırılabilir,köreltilebilir.
2-Doktorların bir kısmı enaniyet duygusu içerisindedir ve bunu sergilerler,bunu farkeden Türk insanı şiddete meyletmektedir.
3-Hastalarımız da değişen siyasal şartlar ve teknolojiler sebebiyle en küçük bir sağlık probleminde suçu hastanaye ve doktorlara atmaktadır.
4-Avrupai tarzda kültürümüzün ve felsefemizin olmayışı.
5- Rasim hocamızın da değindiği gibi sağlık sektörünün maalesef ticarethanelere dönüştürülmesi ve para odaklı hizmet verilmesi de en önemli etkenlerden birisidir..iyi günler
Hasta hasta konumunda olarak maddi manevi en çok zarar gören taraf oluyor