HABERİNİZ OLSUN
ETİBBA DİYOR Kİ
DERDİME BİR ÇARE
TABİBAN-I CİHAN İÇÜN
BENİM ŞARKILARIM
MASKE BİLMECESİ
Dikkat: Yazının sonunda ek var!
***
Yeni bir araştırmada ne bez ne cerrahi maskelerin öksüren bir hastanın virüs yaymasını durdurmada etkili olmadığı ama koronavirüsün başkalarına geçmesini önleyip önlemediğinin belirlenebilmesi için daha fazla çalışmaya ihtiyaç olduğu ortaya çıktı (1).
Güney Kore’ de yapılan araştırmada, 4 KOVİD hastası negatif basınçlı izolasyon odalarına alındı.
35-82 yaş arası gönüllüler ağızlarından 20 cm uzağa konan beş ayrı Petri kutusuna 4 sefer öksürmeleri istendi.
İlk seferinde maskesiz, sonra cerrahi maskeli, sonra bez maskeli ve sonra tekrar maskesiz idiler.
Tek kullanımlık cerrahi maskeler 180×90 mm boyutlarında ve üç tabakalı idiler. Tekrar kullanılabilen bez maskeler ise 160×135 mm boyutlarında idi ve iki tabakalıydı.
Katılımcılar öksürdükten sonra maskenin dış ve iç yüzünden sürüntü alındı.
/cdn.vox-cdn.com/uploads/chorus_asset/file/19864391/GettyImages_1207986263.jpg)
Analizlerde maskenin dış yüzeyinin iç yüzeye göre daha fazla kontamine olduğu görüldü. Virüsün iç yüzeyden dışarıya geçebilmesi mümkün olmakla beraber iç yüzey sürüntüsünün daha önce alınmış olması sürüntünün fiziki basıncının sebep olmayacağını gösterir.
Dış maske yüzeyinde virüsün tutarlı bir şekilde bulunması, deneysel hata veya yapay dokudan kaynaklanmış olmamalıdır. Maskenin aerodinamik özellikleri bu bulguyu izah edebilir.
Maskenin kenarlarında hava sızıntısına bağlı türbülan akım dış yüzeyi kontamine edebilir veya yüksek hızlı öksürük sırasında maskeyi geçebilen küçük covid aerosolleri oluşabilir.
Bu hipotez, sadece öksüren hastalar yüksek hıza rağmen iç yüzeyde birikmesi beklenen büyük boyutlu tanecikleri solumamışsa geçerli olabilir.
Bu gözlemler maskenin dış yüzüne temas ettikten sonra el hijyeninin ne kadar önemli olduğunu gösterir.
Araştırmacılar, bu sonuçları “cerrahi ve bez maskelerin KOVİD hastalarının virüsleri öksürükle çevreye ve maskenin dış yüzeyine yayılmayı önlemede etkili olmadığı” şeklinde değerlendiriyorlar.
Araştırmada, maskelerin damlacıkların ne kadar uzağa gittiğine bakılmadığı gibi enfekte bir kişiden başkasına bulaşma olup olmadığını da göstermiyor.
Önceki araştırmalar
Cerrahi maskelerin influenza virüsünü etkili bir şekilde filtrelediğine dair önceki delillere dayanarak (2), KOVİD testleri pozitif olan veya şüphelenilen hastaların bulaşmayı önlemek için yüz maskeleri kullanmalarının faydalı olacağı düşünülüyordu (3).
Ancak öksürük sırasında oluşan aerosollerin boyutu ve bunlardaki koronavirüs konsantrasyonu bilinmemektedir.
Cerrahi maskeler, 0.9, 2.0 ve 3.1 mikron çapındaki aerosolleri yeteri kadar filtrelememekte ve 0. 04 ve 0.2 mikron çapındaki partiküller cerrahi maskelerden geçebilmektedirler (4, 5).
SARS virüsü boyutlarının 0.08-0.14 mikron olduğu dikkate alındığında ve KOVİD etkeni virüslerin de buna yakın boyutlarda olduğu varsayıldığında cerrahi maskelerin virüsü etkili bir şekilde süzmesi beklenmemelidir.
WHO ne diyor?
Koronavirüslerin nasıl yayıldığı kesin olarak bilinmemekle beraber daha önce ağız ve burnu kapatan cerrahi maske ve N95 maskelerin virüslerin yayılmasını engelleyebileceği bildirilmişti ama bu maskelerin yeterince bulunamaması sebebiyle bez maskeler de gündeme gelmişti.
CDC, sosyal mesafenin korunmasının mümkün olmadığı durumlarda (eczane veya markete girmek gibi) bez maske takılmasını tavsiye etmeye başladı.
WHO Başkanı da bir basın toplantısında küresel olarak maske sıkıntısı bulunduğunu ve bunların öncelikle sağlık personelinin ihtiyacı olduğunu açıklamıştı (6):
“Hasta olanların veya evde hasta olanlara bakanların cerrahi maske takmalarını uygun buluyoruz.
Örgüt, tıbbi ve tıbbi olmayan maskelerin kullanımını değerlendiriyor ve ülkelerin politikalarına karar vermelerine yardımcı olmak için rehberlik yapıyor.
Maske takılıyorsa bu emniyetli ve düzgün olmak zorundadır. Maskenin nasıl takılacağı, nasıl çıkarılacağı ve nasıl atılacağı önemlidir.
Maskeler yalnızca kapsamlı bir müdahale paketinin parçası olarak kullanılmalıdır.
Maskeler için evet veya hayır gibi bir cevabımız olmadığı gibi elimizde sihirli bir çözüm de yok. Pandemi sadece maskelerle önlenemez. Ülkeler, test yapmaya, izole ve tedavi etmeye ve her temaslıyı takibe devam etmelidir.”
Gelelim neticeye
Sağlıklı kişilerin maske takmasının bir gerekçesi olmamasına rağmen maskelere hücum edilmesi maske sıkıntısı yaratmıştı ama hem artık yeteri kadar maske stoğu var ve hem de virüs toplumda iyice yaygınlaştı ve virüsün büyük ölçüde hastalık belirtisi olmayan kişiler tarafından yayıldığı da biliniyor.
Bunlara dayanarak çoktandır “maske takma” tavsiyelerinin değişmesi gerektiğini düşünüyorum (7, 8, 9).
BİR: Virüsün artık çok yaygınlaştığı ve büyük ölçüde de asemptomatik kişiler tarafından yayıldığı ve havadan da bulaşabileceği anlaşıldığı dikkate alındığında kapalı ortamlara giren herkesin cerrahi veya bez maske takmasının etrafa virüs saçılmasını önlemek bakımından tam bir koruma sağlamasa bile gene de gerekli ve faydalı olduğuna inanıyorum.
İKİ: Maskelerin takılması ve çıkarılması usulüne uygun olarak gerçekleştirilmeli, başta el yıkama olmak üzere diğer tüm tedbirlere de sıkı sıkıya riayet edilmelidir.
ÜÇ: Maske takmak insanlara aşırı bir güven vermemeli, diğer tedbirleri uygulamada gevşeklik yaratmamalıdır.
Kaynaklar:
2.https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19522650//
3.https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32203710/
4.https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18455048/
5.https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18326870
***
EK 1 (14.7.2020): ABD’de maske kullanımında siyasi tercih etkisi
ABD’de yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgınında maske kullanımının, Cumhuriyetçilere kıyasla Demokratlar arasında iki kat daha yaygın olduğu ortaya kondu.
Gallup araştırma şirketi tarafından yapılan ankete göre, ABD’de maske kullanımı, bireylerin siyasi tercihlerine göre değişkenlik gösteriyor.
Demokratları destekleyenlerin yüzde 94’ü dışarı çıkarken her zaman ya da çok sık maske kullandıklarını belirtirken, bu oran Cumhuriyetçilerde yüzde 46 oldu.
Cumhuriyetçilerin yüzde 36’sı ise nadiren maske kullandıklarını ya da hiç maske kullanmadıklarını söylerken, bu oran Demokratlarda yüzde 2 olarak kayda geçti.
Kaynak: https://indyturk.com/node/211156/d%C3%BCnya/abdde-maske-kullan%C4%B1m%C4%B1nda-siyasi-tercih-etkisi
***
EK 2 (4.7.2021): WHO: 2 aşı yapılanlar maske takmaya devam edecek CDC: 2 aşı yapılanların maske takmasına gerek yok. Kaynak: https://www.medscape.com/viewarticle/954094?src=soc_tw_210704_mscpedt_news_mdscp_maskwearing&faf=1
***
EK 3 (15.4.2023): Vatandaşın bilim konusunda en önemli referansı Bilim Kurulu. Yaptıklarına birkaç örnek vereyim. Önce “Maske gereksiz, hatta zararlı. Sadece hasta olanlar taksın” dediler. Bugün itibariyle dışarı çıkan herkes için“ maske zorunlu”.
Kaynak: https://www.sozcu.com.tr/2020/yazarlar/deniz-zeyrek/binde-yirmi-bir-5748780/
***
EK 4 (25.4.2023): There is a possible negative impact risk by imposing extended mask mandates especially for vulnerable subgroups. Circumstantial evidence exists that extended mask use may be related to current observations of stillbirths and to reduced verbal motor and overall cognitive performance in children born during the pandemic. A need exists to reconsider mask mandates.
Makale: Possible toxicity of chronic carbon dioxide exposure associated with face mask use, particularly in pregnant women, children and adolescents – A scoping review
Kaynak: https://www.cell.com/heliyon/pdf/S2405-8440(23)01324-5.pdf
***
Biz evden çıkmıyoruz yaşa takıldık maske de takmıyoruz karımla ben.
DSÖ ya ne yaptığını bilmiyor ya da çok iyi biliyor. Amacı salgının iyice ve hızla yayılmasını istiyorsa yaptığı doğrudur, maskeye hiiiiç gerek merek yok.