Prof. Dr. Ahmet Rasim Küçükusta

El yıkama, elin tüm yüzeylerinin ılık su altında sabun köpükleriyle güçlü bir şekilde ovuşturulması ve akarsu altında iyice durulanmasını ifade eder. Sabun yüzey gerilimini azaltıcı ve kir, yağ ve bakterilere bağlanma özellikleri sayesinde etkili olur.

Su sıcaklığının ellerdeki bakterilerin azaltılmasına katkısı yoktur. Hatta sıcak su bazı sabunların tahriş edici etkilerini de artırabilir.

Ellerdeki mikropların başka insanlara, yiyeceklere, suya ve dokunulan kapı topuzu, küpeşte, masa ve sandalyeler gibi yüzeylere geçmesinin önlenmesinde yıkama süresi çok önemlidir. Etkili bir temizlik için ortalama yıkama süresi yirmi saniyedir. Tırnak fırçası mutlaka gerekli değildir, fakat tırnak bölgelerinin ve parmak aralarının temizlenmesine önem verilmelidir.

Kurutmak çok önemli

Yıkamadan sonra en önemli işlem ellerin kurutulmasıdır çünkü ıslak eller, mikropları kuru ellere göre daha iyi taşır. Kurutma süresi yönteme göre farklıdır. Birçok kere kullanılan pamuk havlular uygun değildir. Tek kullanımlık kâğıt havlularla eller iki ayrı kâğıt havluyla 10 saniye ovularak kurutulur. İlk havlu suyun uzaklaştırılmasını, ikincisi ise tam kurumayı sağlar. Kurutucu aletlerde eller sıcak havanın altında bir taraftan ovulurken diğer taraftan döndürülerek 30-45 saniye süreyle tutulmalıdır.

***

Antibakteriyel sabun, el dezenfektanları, jeller

Son senelerde bir antibakteriyel sabun, dezenfektan, el jelleri modası başladı ki sormayın. Zaten şu “antibakteriyel” sözü bile, temizlik hastası demeyelim ama, temizlik düşkünü anneleri cezbetmeye yeterli.

Antibakteriyel ürünlere bakterileri öldüren kimyasal maddeler eklenmiştir. Bunların virüsler üzerine bir etkisi yoktur. Bu amaçla en çok kullanılan madde de triclosandır. Yüzde 60-85 oranında alkol bulunan el antiseptikleri veya dezenfektanlarının bakterileri ve bazı virüsleri öldürücü etkileri olsa da doğru el yıkamaya belirgin bir üstünlükleri yoktur. Bunlar su olmayan ortamlarda tercih edilebilir.

Bunlara dikkat!

Eldeki mikropların öldürülmesi kulağa hoş gelse de şu üç husus mutlaka dikkate alınmalı:

BİR: Antibakteriyel ürünler sadece hastalık yapan mikropları değil deride yaşayan ve hastalık yapmayan faydalı mikropları da öldürürler. Bu da derinin mikrop dengesinin bozulmasına ve antibiyotiklere dirençli mikropların ortaya çıkmasına yol açabilir.

İKİ: Hastalıkların önlenmesinde antibakteriyel sabunların kurallara uyularak yapılan el yıkamaya göre bir üstünlüğü olduğu gösterilememiştir.

ÜÇ: Antibakteriyel kimyasalların insan sağlığı üzerine olumsuz etkileri olduğu gibi tabiatın kirlenmesine de sebep olurlar.

DÖRT: Bu ürünler normal sabuna göre çok daha pahalıdır.

***

Fazla yıkamak zararlı

El temizliğinde aşırıya kaçmak kronik tahrişe bağlı dermatite yani bir tür deri iltihabına yol açabilir. Deri kuru, çatlamış, iltihaplı ve bazen çok ağrılıdır. Günde 10 defadan fazla el yıkayanlarda daha çok görülür.Dermatit, derinin bütünlüğünü bozar; iltihaplı deri daha fazla bakteri barındırır ve böylece enfeksiyonlara ve bunların yayılmasına da yol açar.Derinin sürekli ıslanıp kuruması derideki koruyucu maddelerin kaybına sebep olur ve deri yumuşar, çatlaması kolaylaşır. Sabun veya temizlik ürünleri derinin pH’sını değiştirerek ve koruyucu yağ tabakasını yok ederek tahrişi artırırlar. El yıkama süresi ve suyun ısısı da önemlidir. Nemin azlığı ve soğuk hava dermatiti kötüleştirir. Çocukluğunda egzaması olanların yatkınlığı daha fazladır.Dermatit nasıl önlenir?Dermatitin önlenmesi, kaybolan nemliliği yerine getirmek, sabun ve temizlik ürünlerinin tahriş edici etkilerini ortadan kaldırmakla mümkün olur. Sıcak su yerine ılık su ve en az tahriş yaratan sabun tercih edilmeli ve eller iyice kurutulmalıdır. Eller yıkandıktan sonra su bazlı nemlendiriciler kullanılmalıdır.

El nasıl yıkanmalı?

* Yüzük, künye, saat ve takıları çıkarın.* Ilık suyu tercih edin.* Normal beyaz sabun kullanın.* Ellerinizi iyice 20 saniye süreyle köpürtün.* El sırtı, bilekler, parmak araları, tırnaklarınızı yıkayın. Akan su altında durulayın.* Ellerinizi iyice kurulayın.