Prof. Dr. Ahmet Rasim Küçükusta

Yeni şeker ilacı

Pioglitazon, kan şekerini düşürmeye yarayan ve ağız yoluyla kullanılan etkili bir ilaç. Japon Takeda firması tarafından üretilen ve piyasaya ilk olarak 1999 senesinde çıkan pioglitazon ülkemizde isabet ki ancak on sene sonra 31 Aralık 2009’da ruhsat almış. Yıllık satış rakamlarının 5 milyar dolara ulaşmış olması ilacın ne kadar popüler olduğunu açıkça ortaya koyuyor. Tüm dünyada olduğu gibi bizde de yeni çıkan ilaçlara karşı büyük ilgi duyuluyor. Doktorların çoğu yeni çıkanları en etkili, en zararsız, en mükemmel ilaç sanıyorlar. Eczacılar Birliği Başkanı Erdoğan Çolak’ın açıklamasına göre pioglitazonun Türkiye’de geçen sene 2 milyon 600 bin kutu satılmış olması bunu apaçık gösteriyor.

Hastalarımız da yeni ilaçlara en az doktorları kadar belki de onlardan daha fazla meraklıdırlar. “Şeker hastaları için yeni bir ilaç çıkmış” şeklindeki bir haber ışık hızıyla tüm ülkeye yayılır. Birçok hasta “Bu ilaç benim için uygun mu, bana yarar mı?” diye düşünme ve sorgulama gereği bile duymadan bunları yazdırmak için doktorlarına koşar. Önce yeni ilaç için ‘ricacı’ olunur ve ilaç yazılırsa mesele de hallolmuş olur ama rica reddedilmişse çok az hasta boynunu büküp “Peki” der. Çoğu zaman ise evvela tehdit, o da etkili olmazsa saldırı faslı başlar. Bu arada parantez içinde de olsa “hastalarının istedikleri ilaçları yazmadıkları için dayak yiyen doktorların” bir araya gelebilseler çok büyük ve etkili bir sivil toplum kuruluşu olacakları iddiamı dile getirmek isterim.

Başka bir şeker ilacı da yasaklanmıştı

Çok değil bundan bir sene kadar önce de pioglitazon ile aynı gruptan olan, onun amcaoğlu diyebileceğimiz rosiglitazon isimli diyabet ilacının da kalp krizi ve felç riskini ciddi şekilde artırdığı anlaşılmış, bazı ülkeler ilacın kullanımına çok sıkı kısıtlamalar getirirken Türkiye de dâhil pek çok ülke ise ilacı yasaklamıştı. Bu ilacın da ilaç endüstrisinde oynanan oyunları göstermesi bakımından ders niteliğinde bir hikâyesi var: Dünyanın en büyük ilaç üreticilerinden GloxoSmithKline tarafından üretilen rosiglitazonun kalp hastalıkları riskini artırdığının esasında çok evvelden beri bilindiği ama bilinçli olarak saklandığı ortaya çıkmıştı.

New York Times gazetesi o dönemde manşetten verdiği haberde, şirketin ilacı 1999’da piyasaya sürerken kapsamlı bir araştırma yaptığını yazmıştı. İddiaya göre araştırma ilacın hem piyasadaki benzerlerinden daha etkili olmadığını hem de kalp hastalıkları riskini artırdığını gösteriyordu. Gazetenin ele geçirdiği bir yazışmada GSK yöneticilerinden biri “Bu araştırmanın sonuçları asla şirketten dışarı çıkmamalı.” diyordu. Daha sonraki bir yazışmada da “Eğer araştırmanın sonuçları ortaya çıkarsa sadece 2002-2004 yıllarında 600 milyon dolar kaybederiz.” ifadeleri bulunuyordu. Şirket haberle ilgili olarak gazeteye yaptığı açıklamada araştırmanın sonuçlarını “yeni bir bilgi vermediği için” yayınlamadıklarını söylemişti. Bu açıklamaya inanan oldu mu bilemiyorum.

Eski diyabet ilaçlarının yan etkileri daha az

Yeni ilacın daima en iyi ve en zararsız ilaç olması gerekmiyor. Johns Hopkins Üniversitesi’nin yaptığı ve Agency for Healthcare Research and Quality tarafından yayınlanan çalışma bunun en güzel kanıtı. Daha önce yapılan ve çeşitli diyabet ilaçlarının etkinliklerinin değerlendirildiği 166 araştırmada senelerden beri kullanılan diyabet ilaçlarının yenilere göre kan şekerini düşürmede daha etkili ve yan tesirlerinin de daha az olduğu belirlendi. Üstelik bunlar patent süreleri dolduğu için muadilleri de olan çok ucuz ilaçlardı.

Pioglitazon ülkemizde sayıları 6 milyon civarında olduğu tahmin edilen tip 2 şeker hastaları tarafından kullanılan bir ilaç. Eczanelerde 10 farklı ilacın 62 farklı formunda bulunan pioglitazonun kanser yapıcı etkisinin uzun süre kullanım ve toplam doz miktarı ile yakından ilgili olması ve ilacın bizde 1,5 seneden beri piyasada olması büyük bir şans. Sağlık Bakanlığı’nın bu konuda çok kısa bir zamanda karar vereceğine ve pioglitazonun bizde de yasaklanacağına inanıyorum. Birincisi pioglitazon mucizeler yaratan, olmazsa olmaz bir ilaç değil; ikincisi ise elimizde diyabet tedavisinde senelerdir kullanıldığımız çok etkili, güvenilir ve üstelik de çok ucuz ilaçlar var.

Doktorlara ve hastalara yeni çıkan ilaçları ve tedavi yöntemlerini uygulamakta aceleci davranmamalarını ve bunlara ihtiyatla yaklaşmalarını tavsiye ediyorum. Halen pioglitazon kullanmakta olan hastaların da ilaçlarını bırakmamaları ama bu durumu görüşmek için en kısa zamanda doktorlarına başvurmaları gerekiyor.

***

EK 1 (22.2.2023): Şeker hastası olursanız sakın üzülmeyin. Piaglitazon alırsanız hem şekeriniz tedavi oluyor hem de bunamadan korunmuş oluyorsunuz.

Kaynak: https://n.neurology.org/content/early/2023/02/15/WNL.0000000000207069

Makale: Pioglitazone Use and Reduced Risk of Dementia in Patients With Diabetes Mellitus With a History of Ischemic Stroke

***