HABERİNİZ OLSUN
ETİBBA DİYOR Kİ
DERDİME BİR ÇARE
TABİBAN-I CİHAN İÇÜN
BENİM ŞARKILARIM
PAÇAYI BIRAK MORİNAYA BAK
DHA’ dan Nilüfer Özdemir ve Buse Özel imzalı “Paçayı bırak morinaya bak” başlıklı haberi dikkatle okudum ve üzüldüm (1).
Haberde, bir araştırma kaynak gösterilerek ve ilave açıklamalarla piyasada besin desteği olarak satılan bir ürün göklere çıkarılırken insanların binlerce seneden beri içtikleri paça çorbası ve Canan Karatay yalan yanlış, dayanağı olmayan bilgilerle haksız şekilde “karalanıyor”.
Canan Karatay elbette tenkit edilebilir ve ben de onu zaman zaman hem de şiddetle tenkit ediyorum ama bunun, bilimsel değeri düşük bir araştırmanın bir de çarpıtılarak ve kaynağı olmayan bilgiler eklenerek yapılmasını bilim adamları ve medyaya yakıştıramadım.
Haber şu cümlelerle başlıyor:
“HALK arasında kemik sağlığı açısından çok faydalı olduğu bilinen paça çorbası meğer kemiğe faydalı değilmiş. Türk bilim insanlarının tıp literatürüne giren çalışması sonucu halk arasında yüzlerce yıldır yaygın olan “kemiğe iyi gelir” bilgisinin yanlış olduğunu ortaya koydu. Araştırma, paça çorbasının kemiklere faydası olmadığını, aksine fazla tüketildiğinde karaciğer, böbreklere zarar verdiğini tansiyonu yükselttiğini ortaya koydu.”
Habere mevzu olan araştırma “An Observational 1-Month Trial on the Efficacy and Safety of Promerim for Improving Knee Joint” başlığıyla “Clinical Medicine İnsights: Arthritis and Musculoskletal Disorders” isimli dergide yayınlanmıştır (2).
Araştırmada paça çorbasının fazla tüketildiğinde karaciğer ve böbreklere zarar verdiği, tansiyonu yükselttiği ve kemiğe faydalı olmadığı şeklinde hiçbir ifade olmaması bir tarafa paça çorbasının adı bile geçmemektedir.
Haberde “Türk bilim insanlarının çalışmasının sonuçları da Clinical Medicine ve PubMed isimli bilimsel dergilerde yayınlanarak tıp literatürüne girdi” denmektedir.
Araştırmanın yayınlandığı derginin doğru adı Clinical Medicine İnsights: Arthritis and Musculoskletal Disorders olup Pubmed diye de bir dergi yoktur.
Haberde “Araştırmanın sonuçları Türkiye’den 200 fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanının katıldığı “Bilimin Işığında” toplantısında açıklandı” deniyor.
Oysa araştırma online olarak yaklaşık 4 ay kadar önce 11 şubat 2018’ de yayınlanmıştır (2).
Araştırma nasıl yapıldı?
Araştırma, dizlerinde osteoartrit (halk dilinde kireçlenme) olan 92 hastaya ilk 15 gün 720 mg ve ikinci 15 gün de 360 mg promerim verilmek suretiyle gözleme dayalı olarak gerçekleştirilmiştir.
Hastalar tedavinin başlangıcında ve bir ay sonra kısa adları VAS ve WOMAC olan skalalar ile değerlendirilmiş ve tedavinin ağrı ve eklem sertliği üzerine istatistiksel anlamlı faydası olduğu sonucuna varılmıştır.
VAS ve WOMAC tüm dünyada yaygın olarak kullanılmakla beraber objektif testler olmayıp ağrı, eklem sertliği ve fonksiyonlarının hastalar tarafından verilen bilgilerle değerlendirildiği sübjektif uygulamalardır, dolayısıyla da önyargı ve hatalara açıktır.
Araştırmanın eksik ve kusurları
BİR: Araştırma az sayıda hasta üzerinde yapılmış olup takip süresi osteoartrit gibi ömür boyu süren bir hastalık için çok kısadır.
İki ay sonra hastaların durumlarının ne olduğu meçhuldür, içlerinde ağrı ve eklem sertliği artanlar da var mıdır belli değildir.
İKİ: Araştırmada kontrol grubu yoktur, gözleme dayalıdır ve bu sebeple de sonuçları güvenilir değildir.
Ağrıların azalması tamamen plasebo etkisine de bağlı olabilir.
ÜÇ: Tedavinin etkinliği güvenilir, ölçülebilen objektif parametreler ile değil hastaların ifadelerine göre değerlendirilmiştir ve dolayısıyla sonuçları da her türlü önyargı ve hataya açıktır.
DÖRT: Araştırmanın ne metot ne sonuç kısımlarında tedavinin yan etkileri ile ilgili hiçbir bilgi olmamasına rağmen ilacın emniyet profilinin “şahane” (excellent) olduğu bildirilmektedir.
Bunu paça çorbası satan lokantalar söylese anlaşılabilir ama hastalara ait tek bir biyokimyasal parametreye bile bakmadan, sadece hastaların makalede zikredilmeyen ifadelerine dayanarak promerimin emniyet profiline övgüler düzmek bilim adamlarına yakışmıyor.
BEŞ: Tedavinin maliyet-etkinliği (cost effectiveness) hakkında hiçbir bilgi verilmemektedir.
Atılan taş ürkütülen kurbağaya değer mi, belli değildir.
Neticede, derginin editörü olsaydım bu araştırmayı kesinlikle yayına kabul etmezdim.
Araştırmada kullanılan besin desteğinin ne olduğu belli değil
Araştırmada kullanılan promerim isimli gıda desteği hakkında ayrıntılı bir bilgi verilmemektedir; bu, piyasada satılan preparatlardan biri midir, yoksa üreticisinden özel olarak “saf promerim” olarak mı temin edilmiştir belli değildir.
Piyasada satılan promerim preparatları hidrolize morina balığı kollajeni yanında, kalsiyum, litotamniyon (kırmızı deniz yosunu), aserol (C vitamini kaynağı), D vitamini ve çinko ihtiva ediyor (3, 4).
Bundan dolayı da araştırmada kullanılan promerimde başka kimyasallar da varsa elde edilen faydanın doğrudan promerimle ilgili olduğu söylenemez.
Araştırma Pubmed’ de yer almaktadır ama literatürde promerim ile ilgili başka hiçbir yayın yoktur (5).
Haberde geçen şu bilgilerin bilimsel kaynaklarını da merak ediyorum:
BİR: Paça çorbası gibi yiyeceklerden alınan kolajen düşük dozlarda alındığında faydası olmaz.
İKİ: Paça çorbası çok fazla tüketildiğinde karaciğer, böbreklere zarar verir, ayrıca tansiyonu yükseltir.
ÜÇ: Yiyecekler ile alınan kolajenin yüksek moleküler ağırlığı olduğu için bağırsaklardan emilmez ve kıkırdak dokusuna ulaşamaz.
DÖRT: “bir aminoasit olan kolajen peptitler” sözü de yanlıştır, doğrusu kolajen peptidler amino asitlerden oluşur şeklinde olmalıdır.
Tek bir araştırmaya güvenilmez
Makalede de belirtildiği üzere, osteoartrite iyi geldiği ve emniyetli olduğu gerekçesiyle tüm dünyada senelerce kullanılan glukozamin/kondroitin desteklerinin geniş kapsamlı araştırmalar ve meta-analizlerde etkisiz oldukları ortaya çıkmıştı.
Bunu bilen araştırmacıların bir besin desteğini, plasebo kontrollü olmayan, çok az sayıda hasta üzerinde yapılan tek bir araştırma ile göklere çıkarmalarının ve insanların binlerce senedir tükettikleri paça çorbasını karalamalarının arkasında başka niyetler olduğunu düşünmek yanlış olmayacaktır.
Literatürde promerim ile ilgili hiçbir araştırma olmamakla beraber “collagen hydrolysate” ile yapılan aramada PubMed’ de 250 yayın bulunmaktadır (6).
Promerim de bir kolajen hidrolizatıdır ancak tüm hidrolizatları aynı kabul etmek akıl ve mantık açısından da bilimsel bakımdan da doğru olamaz.
Gelelim neticeye
BİR: Literatürde hakkında tek bir bilimsel araştırma bile olmayan promerim ile ilk araştırmayı yapanları tebrik ediyorum.
Yiğidi öldürelim ama hakkını da verelim: İlk olmak elbette bir değer taşır.
İKİ: “Bilimin Işığında” toplantısına katılan 200 fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanının masraflarının kim tarafından karşılandığını ve harcanan paranın miktarını öğrenmek kamuoyunun hakkı ve şeffaf toplumun gereğidir.
Bu ışığın ne kadarının ilaç endüstrisinden geldiğini bilmek istiyoruz.
ÜÇ: Bu tenkit yazımı aynen yayınlaması talebiyle Hürriyet Okur Temsilcisine de gönderiyor, araştırmacılar ve gazeteye konuşan uzmanlardan cevap bekliyorum.
DÖRT: Editör “Paçayı bırak morinaya bak” dese de ben “Paçayı tüccarlara kaptırmayın” diyorum.
***
NOT: Yazımı yayınladıktan sonra haberde verilen bilgilerin www.sagliklieklem.com isimli siteden alındığını, araştırmada kullanılan promerimin siteme resmini koyduğum ithal COLAmerim isimli besin desteği olduğunu gördüm.
Buna göre:
BİR: Muhabirler, şirkete ait bu siteden aldıkları bilgileri habere dönüştürmüşlerdir. Bunun habercilik etiğine sığmadığını düşünüyorum. DHA’ na ve editörlerine duyurulur.
İKİ: Bu yapılan gizli, daha doğrusu “apaçık” bir reklâmdır. Adı geçen bilim adamları da farkında olmadan (!) bu reklâmın oyuncuları durumuna düşmüşlerdir.
ÜÇ: Takdir değerli kamuoyunundur.
Kaynaklar:
1. http://www.hurriyet.com.tr/gundem/pacayi-birak-morinaya-bak-40856032
2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5813844/
4. https://www.kullananlar.com.tr/colamerim-tablet/
5. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/?term=promerim
6. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/?term=Collagen+hydrolysate
Naçizane fikrim şudur ki bu bilim adamları paçayı ilaç şirketlerine kaptırmışlar.
Ya müthiş bir analiz müthiş bir eleştiri. Muhataplarınız cevap vermiyorlarsa bunları kabul ediyorlar demektir. Bunları kabul ediyorlarsa durum çok vahim demektir.
Şimdi bu paça çorbasını karalayanlar ile geçmişte yumurtayı tereyağını yoğurdu karalayanlar da aynı güruhtur. Gerçekleri görün!
Ürün Pazarlamadan başka hiç bir değeri yok.
Anadolu bilgelerinin şu duasını yapalım ne dersiniz, şu mübarek Ramazan ayında:
‘Rabbim bizi tüccarlardan koru, onlara bulaştırma. AMİN’
Ahmet Hoca çok güzel dile getirmiş her şeyi, Söyleyecek söz kalmamış bizim için, dua etmekten başka.
Digerını bılmem ama paça çorbasının, vucuda asıt yuklemekten, kırletmekten başka yararı olduguna inanmıyorum..özellikle hastalara önerılmesıne karşıyım!
Çok değerli Ahmet Hocam, besin destekleri sinsi tuzaklardır sözünü adeta beynimize kazıdınız ve ne kadar haklı olduğunuz her gün daha iyi anlaşılıyor.
Canan Hoca da kendi kazdığı kuyuya düşüyor, insanlara omega 3, vitamin ve mineral antioksidan kaynaklarını anlatacağına şakır şakır bunların hapını yazarsa olacağı budur. Bence onun sızlanmasına hiç gerek yok. Rüzgar eken fırtına biçer.
Canan Hocaya bir daha sesleniyorum: BESİN DESTEKLERİ SİNSİ TUZAKLARDIR.
Bu memlekette Sağlık Bakanlığı Tabip Odası yok mu, doktorların bu tür mizansenlere katılmalarını doğru buluyorlar mı?
Hasta olan organizma ne yerse yesin düzelmez.
Özellikle yaşlılar, doğru yeseler bile, vücut doğal olan besinleri dahi kullanamaz.
Besin desteği diye bir şey yoktur.
Hücrelerimizin etkili çalışmaları için elzem olan MİKRO BESİN maddelerinin vücuda yoğun olarak girmesi, arz edilmesi gerekmektedir!
Ayrıca barsak florası bozulmuş olan, barsak hücreleri parçalanmış olan kişiler her gün 1 kilo balık yeseler bile faydası olur mu? Kim yiyebilir.
Siz acaba hasta muayene ediyor musunuz?
Besin desteği diye bir şey yoktur. Hücrelerimizin, organlarımızın, hormonlarımızın etkili ve tam çalışması için, çocukluktan beri eksilmiş ve yok olmuş MİKRO-BESİNLERİ organizmaya sağlamamız gerekmektedir.
Yavuz Hocam ne güzel söylemiş: YE-MEZ-LEEEERR!
Bu millet kimin ne mal olduğunu, kimin en adına konuştuğunu gayet iyi biliyor.
Bu beyefendiler önünde poz verdikleri sitenin morina balığından elde edilen ticari ürünün reklam sitesi olduğunu biliyor olmalılar.
Bu adres tıklanınca karşınıza o ürünün reklamı çıkıyor en başta.
Tıp ne hallere düştü, mesleğimden utanıyorum artık.
hayatta içemem bu çorbayı ilacı tercih ederim
Piyasa değeri yaklaşık 100tl olan bir besin desteği bir preperatı yüceltip reklamını yapmak için paça çorbasını karalamak ne talihsizce…Yazık buna alet olanlara…
Çarpıtmanın bu kadarına pes denir, ayıptır.
Gelin buna kanıta dayalı çarpıtma diyelim.
Bu haberin medimagazindeki başlığı alttaki gibi:
PAÇA ÇORBASI KEMİKLERE İYİ GELİR? AKSİNİ İSPATLAYAN YENİ ÇALIŞMA LİTERATÜRE GİRDİ!
Bilin bakalım, bu başlıkta kaç yalan var?
https://www.medimagazin.com.tr/hekim/tibbi-gelismeler/tr-paca-corbasi-kemiklere-iyi-gelir-aksini-ispatlayan-yeni-calisma-literature-girdi-2-19-77311.html
türkiye-nin bir ucundan bir ucuna dolaş, kelle/işkembe/paça… çorbaları ortalama 3-30 tl.
3 tl olan çorba, 30 tl olan çorbadan kaliteli.
istanbul, ankara vb. yerlerde bol tozlu çorba 30 tl. yani çorba zaten çamurlu/karalı.
buz/toz/çamur/kara arttıkça fiyat artıyor galiba.
*
*
*
ardından kara darıdan halvet çorbası verilir. tüm halvet ehli bu çorbayı içtikten sonra harâreti teskin için küçük bir karpuz ya da ayran verilebilir. yemekten sonra kur’ân-ı kerîm’den bir sûre, ya da birkaç âyet okunur.
*
insanın gıdası ekmektir. zaman zaman çorba ile et de olur. üst tarafı oyuncaktır. küçük yaşta iken seni düşkünlüğünden kurtarayım ki, büyüdüğün zaman oyunun ne olduğunu anlayasın. onu böylece kısa bir zaman içinde yetiştirirsem, çok acayip bir insan olur. ölünceye kadar hasta olmaz.
*
salamı, sucuğu, eti ne bilir
içer sulu çorba şişer vatandaş
*
bir gün yemesem gözlerimiŋ hįç feri ķalmaz
alā oluyor ķış günü çorba-yı fasulye