Dikkat: Yazının sonunda ek var!
***
Sağlık Bakanı Fahrettin Koca “50 yaşından büyük vatandaşlarımızın ve sağlık çalışanlarımızın hangi aşı ile olursa olsun üçüncü doz aşı olmalarının faydalı olacağını kararlaştırdık. İki doz aşı olmuş 50 yaş ve üzeri vatandaşlarımız ile sağlık çalışanlarımız yarından itibaren istedikleri aşı ile üçüncü doz aşılarını olmak üzere randevu alabileceklerdir. Üçüncü doz aşının hangi aşı türü ile olduğunun herhangi bir kısıtlaması ya da önceliği yoktur. Vatandaşlarımız ve sağlık çalışanlarımız ilk iki dozda hangi aşıyı yaptırmış olurlarsa olsunlar üçüncü doz olarak istedikleri aşıyı olabilirler. Bu konuda tercih sizlere aittir. Gönül rahatlığı ile istediğiniz aşıyı üçüncü doz olarak yaptırabilirsiniz.” diyor (1).
Üçüncü doz bana göre gerekli değil
Üçüncü dozun “herkes için” gerekli olduğunu düşünmüyor, bağışıklığın sadece antikor seviyeleri üzerinden değerlendirmesini de doğru bulmuyorum.
Bağışıklığın temelde üç unsuru vardır: Lokal bağışıklık, antikorlar ve hücresel bağışıklık.
T hücreleri ve hafıza plazma hücreleri ile sağlanan bağışıklık senelerce muhtemelen de birçok kişide ömür boyu sürüyor.
Sürekli mutasyon gösteren virüslere karşı aşı sayısını artırarak koruyuculuğun da artacağını gösteren bilimsel bir veriye sahip değiliz, en azından ben bilmiyorum.
Hangi antikor seviyesinin koruyuculuk sağladığını bilen biri varsa çıksın söylesin!
Antikorlar cepteki para; hücresel bağışıklık bankadaki para gibidir
Antikorlar cepteki bozuk para gibidir, kolayca harcanır gider ama hücresel bağışıklık bankada emniyet altındaki para gibidir, kolay kolay harcamak mümkün değildir.
En temkinli bilim adamları bile aşıların ve hastalık geçirmenin sağladığı bağışıklığın en azından bir sene sürdüğünü kabul ediyor; üstelik bu süreyi artıranların sayısı her geçen gün daha da artacaktır.
Hotamışlıgil bile süreyi 1.5 senenin üzerine çıkardı diyeyim siz anlayın (2)!
Ben ise SARS örneğinden de cesaret alarak bu sürenin hadi hayat boyu demeyelim ama çok, çok daha uzun olacağını öngörüyorum (3).
1918 influenza pandemisinden sağ kalanlar, bu virülan virüse karşı oldukça işlevsel, virüsü nötralize eden antikorlara sahiptir ve hafıza hücreleri 100 sene sonra da dolaşımda bulunur (4).
Kovid geçirenlerin aşılanmasına ve üçüncü doz aşıya gerek yok ve Kovid geçirenlerin aşı olmaları gerekli değil başlıklı yazılarımda bunun bilimsel gerekçelerini anlatmıştım (5, 6).
Uğur Şahin bile kararsız!
BioNTech kurucusu ve CEO’ su Uğur Şahin, “Üçüncü doz aşının bağışıklığı yenilemek için yüksek bir değere sahip olabileceğini varsayıyorum. Ancak, (üçüncü doz) takviye aşılamanın ne zaman ve ne sıklıkta gerekli olacağını henüz bilmiyoruz” diyor (7).
Şahin bile üçüncü dozun yüksek bir değere sahip “olduğunu” değil “olabileceğini” hem de varsayarken ve bunun zaman ve sıklığının henüz bilinmediğini vurgularken aşılar için “üçüncü doz şart“, “varyantlara göre tekrarlanması gerekir” hatta “her sene yapılması icap eder” diyenlere şaşıyorum.
Prof. Dr. Burçin Nalbantoğlu‘ nun tiviti de şu şekilde (8):
“Yine dünyada örneği olmayan bir durum yaşayacağız. Çift doz Sinovac sonrası 3. doz Sinovac veya Biontech ile ilgili bilgi yok. Kesinlikle koruyuculuk artacaktır ama ne kadar artar, 3. doz aynı veya farklı aşı ile fark olur mu, ne kadar olur bilmiyoruz. Keşke önceden bilebilseydik.“
Bu sözleri tasdik etmekle beraber koruyuculuğun “kesinlikle” artacağını söylemek yerine koruyuculuğun “artabileceğini” vurgulamayı daha doğru buluyorum.
PhD Korcan Ayata da diyor ki (9):
“Hastalıktan sonraki aşılar, 1-2 doz normal aşıdan sonraki ek dozlar gerekli mi? Bu üçüncü doz nereden çıktı? Zaten erken ve kısıtlı sonuçlarla alınmış “acil kullanım” izni, gerçek bir onaymış gibi gösterilmeye çalışılıyor. Alenen topluma yalan söyleniyor.
3. doz olayını da aynı ekip çıkardı. 3. doz ne demek? %95 etkin olduğu söylemen aşının önerilen 2 dozu yeterli değil demek. Bu aşıların süper koruyuculuğu olduğunu söyleyip herkese her şart altında önerip, 2 dozun yeterli olmadığını söyleyenlerin aynı kişiler olması ilginç.”
Gelelim neticeye
BİR: Bu gidişte altı ay sonra dördüncü doz, bir altı ay daha sonra beşinci doz, daha sonra altıncı doz… teklifleri başlarsa, şaşırmamak gerekir.
Üçüncü dozun her aşı şirketi CEO’ sunun görmek istediği “pembe bir rüya” olduğunu daha önce de yazmıştım (10):
Hey tanrım bana üç tane… beş tane… beş de yetmez yedi tane… ver… ver… ver.. ver Allah’ ım ver!
İKİ: Koronavirüs aşılarının önümüzdeki senelerde tıpkı grip aşısında olduğu gibi risk grubunda olanlara tavsiye edilen bir aşıya dönüşmesini bekliyorum.
ÜÇ: Farklı teknolojilerle hazırlanan aşıların herkesin kendi isteğine göre rastgele uygulanması üzerinde çok iyi düşünmek gerekir. “Vatandaşlarımız ve sağlık çalışanlarımız ilk iki dozda hangi aşıyı yaptırmış olurlarsa olsunlar üçüncü doz olarak istedikleri aşıyı olabilirler” sözünün bilimsel bir dayanağı yoktur. Bana göre doğrusu, üçüncü doz uygulamasının bir çalışma kapsamında değerlendirilmesi ve sonuçlarına göre davranılmasıdır.
DÖRT: Bağışıklığı artırmak için beslenmenin, hareketin, uykunun, moral ve motivasyonun, huzurun, sigara alkol kullanmamanın… yani doğru hayat tarzının çok daha mühim olduğuna inanıyor ve elimden geldiğince bunları tam olarak yapmaya gayret ediyorum.
Bundan sonrası Allah’ ın takdiridir.
NOT: Elbette isteyen, istediği kadar aşı yaptırabilir.
Kaynaklar:
1. https://www.aa.com.tr/tr/gundem/3-doz-asi-icin-yarindan-itibaren-randevu-alinabilecek/2290463
2. https://www.cumhuriyet.com.tr/haber/harvard-tip-profesoru-gokhan-hotamisligil-asi-karsitligi-salginin-kendisi-kadar-vahim-1848144
3. https://www.nature.com/articles/s41586-020-2550-z_reference.pdf
4. https://www.nature.com/articles/nature07231
5. https://ahmetrasimkucukusta.com/2021/02/21/yazilar/tip-yazilari/corona-virus/kovid-gecirenlerin-asi-olmalari-gerekli-degil/
6. https://ahmetrasimkucukusta.com/2021/05/10/yazilar/tip-yazilari/kovid-asisi/kovid-gecirenlerin-asilanmasina-ve-ucuncu-doz-asiya-gerek-yok/
7. https://www.dw.com/tr/u%C4%9Fur-%C5%9Fahin-biontech-a%C5%9F%C4%B1s%C4%B1-delta-varyant%C4%B1na-kar%C5%9F%C4%B1-etkili/a-58006510
8. https://twitter.com/BurcinNlbntgl/status/1410336108827787270?s=20
9. https://ahmetrasimkucukusta.com/2021/06/17/misafir-yazar/ucuncu-doz-icin-topluma-alenen-yalan-soyleniyor/
10. https://twitter.com/drahmetrasim/status/1401108257947717633?s=20
***
Anadolu Ajansı‘ nın haberi:
Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, Kovid-19 ile mücadele kapsamında iki doz aşı olmuş 50 yaş ve üzerindekiler ile sağlık çalışanlarının yarından itibaren istedikleri aşıyla üçüncü dozlarını olmak üzere randevu alabileceklerini bildirdi.
Bakan Koca, video konferans yöntemiyle düzenlenen Koronavirüs Bilim Kurulu toplantısının ardından yaptığı açıklamada, Türkiye’nin salgın hastalık gündeminden çıktığını belirterek, “Bu sözlerimin bir ümit cümlesi olmadığını bilmenizi isterim, küresel salgının esaretinden kurtuluşunuzun ifadesidir.” dedi.
Aşılama programının planlı ve her bir vatandaşa en konforlu şekilde aşının ulaştırılması için tam bir seferberlik haliyle ilerlediğini vurgulayan Koca, Türkiye’nin, günlük 1 milyon dozun üzerinde aşılamayla nüfusunu en hızlı aşılayan ülkelerden biri olduğunu kaydetti.
Koca, bugün itibarıyla yaklaşık 50 milyon doz Kovid-19 aşısı yapıldığını bildirerek, “İlk doz aşısını olan vatandaşlarımızla ikinci doz aşı zamanı gelen vatandaşlarımızın takvimleri birleştiğinde günde 1,5-2 milyon dolaylarında aşı yapıyor olacağız. Aşılarımızı ne kadar erken dönemde olursak milletçe salgından o derece erken kurtulmuş olacağız. Aydınlık yarınların bizim olduğunu artık hepimiz görüyoruz.” diye konuştu.
Vatandaşları daha önce de bu son dönemeçte temkinli ve teyakkuzda olmaya davet ettiğini hatırlatan Koca, şunları söyledi:
“Bildiğiniz gibi koronavirüs bir RNA virüsü ve çok kolay mutasyona uğruyor. Eldeki aşılar mutasyonlara karşı da belirli seviyelerde koruyucu görünüyor. Ancak mutasyonlara fırsat vermeden aşılamayı tamamlamak salgını durdurabilecektir. Delta varyantının yayıldığı ülkelerden aşılamanın da yüksek seviyede olduğu yerler var. Bu durum bizi uyarıyor ve aşı olmada acele etmeye davet ediyor.”
50 yaş üzeri vatandaşlarla sağlık çalışanları için üçüncü doz aşı
Bakan Koca, Bilim Kurulu’nun bugünkü toplantısında üçüncü doz aşıların gerekliliği konusunun da değerlendirildiğini belirterek, şu bilgileri paylaştı:
“Buna göre 50 yaşından büyük vatandaşlarımızın ve sağlık çalışanlarımızın hangi aşı ile olursa olsun üçüncü doz aşı olmalarının faydalı olacağını kararlaştırdık. İki doz aşı olmuş 50 yaş ve üzeri vatandaşlarımız ile sağlık çalışanlarımız yarından itibaren istedikleri aşı ile üçüncü doz aşılarını olmak üzere randevu alabileceklerdir. Üçüncü doz aşının hangi aşı türü ile olduğunun herhangi bir kısıtlaması ya da önceliği yoktur. Vatandaşlarımız ve sağlık çalışanlarımız ilk iki dozda hangi aşıyı yaptırmış olurlarsa olsunlar üçüncü doz olarak istedikleri aşıyı olabilirler. Bu konuda tercih sizlere aittir. Gönül rahatlığı ile istediğiniz aşıyı üçüncü doz olarak yaptırabilirsiniz.”
Kovid-19 geçirenlerin hatırlatma dozları hastalığın atlatılmasından 3 ay sonra yapılacak
Bilim Kurulu’nun gündeminde “Kovid-19’u geçirenlerin ne zaman aşı olacakları” konusunun da bulunduğunu belirten Koca, şunları söyledi:
“Bildiğiniz gibi hastalığın üzerinden 6 ay geçtikten sonra aşı hakkı tanımlanıyordu. Bugünden itibaren bu süre 3 aya indirilmiştir. Hastalığı geçirmiş olan vatandaşlarımız hatırlatma dozu olarak aşıyı hastalığın üzerinden 3 ay geçtikten sonra olabileceklerdir. Bu durumun mevcut antikor seviyesini ve koruyuculuğu önemli ölçüde artıracağı değerlendirilmiştir.
Elde edilen yeni veriler ışığında BioNTech aşısının ilk dozunu olan vatandaşlarımızın ikinci dozlarını 4 hafta sonra olabilecek şekilde randevu almaları uygun bulunmuştur.”
“Kimsenin buna hakkı yoktur”
Bakan Koca, aşı tedariki konusunda yapılan bazı değerlendirmelerin gerçeklerle hiçbir ilgisinin olmadığının altını çizerek, “Birileri aşı almaktan vazgeçtiği için Türkiye’nin aşıya ulaştığını iddia etmek en hafif ifade ile emek verenlere saygısızlık, devletimize güvensizliktir. Kimsenin buna hakkı yoktur.” ifadelerini kullandı.
Devletin kurumlarının 9 aydır aşıya en doğru koşullarda ulaşmak için gayret ettiğini vurgulayan Koca, güvenilirliği ispat edilen her aşıyla ilgilendiklerini ve yakından takip ederek en uygun şartlar ve doğru koşullarla Türkiye’ye getirilmesine gayret ettiklerini söyledi.
Koca, bu hizmetlerin sorumluluk ve görevleri olduğunun altını çizerek, “Görevimizi yapmış olmak sebebiyle iltifat beklemiyoruz. Her bir eleştirinin de haklı bir tarafı olabilir diye düşünerek çalışmalarımızı gözden geçiriyoruz. Ancak, asılsız iddialarla vatandaşımızın devletimize olan güveninin sarsılmasına müsamaha gösteremeyiz. Bu devlet, gücünü ispata muhtaç olmayacak kadar büyük ve güçlüdür. ‘Bu güce güvenin’ derken bu öz güvenle sesleniyoruz.” diye konuştu.
“Her bir eksiğimiz bizi toplumsal bağışıklık hedefimize ulaşmakta geciktirecek”
Son günlerde aşı karşıtlığı konusunun gündemde tutulmaya çalışıldığına dikkati çeken Koca, Türkiye’nin çocukluk çağı aşılarında yüzde 98 gibi bir aşılama oranına sahip olduğuna işaret etti.
Koca, böyle bir ortamda aşı karşıtlığından bahsetmenin sadece küçük bir zümreyi cesaretlendirmeye yarayacağını ifade ederek, şöyle konuştu:
“Aşıya karşı olmayan ama aşı olmakta tereddüt eden vatandaşlarımıza seslenmek istiyorum. Siz tereddüt eder ve geri durursanız bir kişi eksik kalacağız ve her bir eksiğimiz bizi toplumsal bağışıklık hedefimize ulaşmakta geciktirecektir. Aşıyı olan vatandaşlarımız olumlu tecrübelerini paylaşarak tereddüt yaşayan vatandaşlarımızı rahatlatmalı. Emin olunuz, salgın koşulları altında geliştirilen tüm aşıları büyük bir hassasiyet ve titizlikle inceleyerek ülkemize getiriyor ve kullanıma alıyoruz. Bizler sizin adınıza bu tereddüdü yaşayıp ikna olduk ve inandığımız aşıları ülkemizde kullanıma sunduk.”
Salgının sonuna yaklaşıldığını belirten Koca, “Elbette daha iyisini yapabilirdik. Fakat bilmenizi isterim ki zor günlerde büyük işlerin üstesinden birlikte geldik. Birlikte sabrettik, birlikte mücadele ettik ve zafere birlikte yürüyoruz. Salgına son darbeyi vuracak olan, aşı ile toplumsal bağışıklığı elde etmektir. Her bir vatandaşımız diğerlerinin aşı olmasını beklemeden aşısını olmalı ve toplumsal bağışıklık hedefinde mücadeledeki yerini almalıdır.” dedi.
Kaynak: https://www.aa.com.tr/tr/gundem/3-doz-asi-icin-yarindan-itibaren-randevu-alinabilecek/2290463
***
EK 1 (1.7.2021): Prof. Dr. Mehmet Ceyhan: İki doz Bionetch olanlara 3. doz Biontech vuran ülke yok, Bilim Kurulu’nun bu kararını anlamak mümkün değil Prof. Dr. Mehmet Ceyhan, Bilim Kurulu’nun iki doz Biontech aşısı olanlara üçüncü doz aşı olabilme hakkı tanınmasının nedenini anlayamadığını ifade etti. Enfeksiyon Hastalıkları Derneği Başkanı Prof. Dr. Mehmet Ceyhan kararla ilgili yaptığı açıklamada, Sinovac aşısı olanların üçüncü dozda Biontech aşısı olmasının delta varyantına karşı etkili bir koruma için gerekli olduğunun anlaşıldığını belirtti. Ancak Bilim Kurulu’nun iki doz Biontech olanlar için de üçüncü doz aşı olabilme hakkı tanımasının gerekçesini anlayamadığını söyleyen Ceyhan Habertürk TV yayınında yaptığı açıklamada, “Dünyada bunu yapan başka bir ülke yok. Bu yönde bilimsel bir veri de yok” dedi. Kaynak: https://www.medimagazin.com.tr/guncel/koronavirus/tr-prof-dr-mehmet-ceyhan-iki-doz-bionetch-olanlara-3-doz-biontech-vuran-ulke-yok-bilim-kurulunun-bu-kararini-anlamak-mumkun-degil-11-686-96403.html
***
EK 2 (1.7.2021): Üçüncü dozun gerekliliği henüz belli değil. Üçüncü dozun kullanımını da yorumlayan Cavaleri, üçüncü doz için en uygun zamanlamayı belirlemek üzere aşı geliştiren firmalarla temas halinde olduklarını açıkladı. “Aşıların koruyuculuğunun devamı için destekleyici dozların gerekli olup olmadığı şu anda belli değil.” ifadesini kullanan Cavaleri, buna ilişkin verilerin yaz boyunca değerlendirileceğini kaydetti. Kaynak: https://www.medimagazin.com.tr/guncel/genel/tr-avrupa-ilac-ajansi-abde-kullanilan-korona-virus-asilarinin-hepsi-varyantlara-karsi-koruyucu-11-681-96411.html
***
EK 3 (2.7.2021): BENGİ BAŞER: “2 doz Biontech aşılama sonrası 3. doz uygulaması henüz dünyada yok… Sadece bazı ülkelerde, bağışıklık sistemini baskılayan hastalıklar ve tedaviler nedeniyle 3. doz yapılan vakalar bulunuyor. Bizdeki yeni uygulama, 2 doz Sinovac uygulananlar içindir.” Kaynak: https://twitter.com/bengibaser/status/1410483719555719169?s=20
***
EK 4 (2.7.2021):
Türkiye’de 50 yaş üzeri kişiler ve sağlık çalışanları için 3. doz aşılama başladı. Dünyada üçüncü doz aşılamaya gerek olup olmadığı tartışılırken alınan bu karar, Türkiye’nin neden buna ihtiyaç duymuş olabileceği sorusunu beraberinde getirdi.
Türkiye’de neden üçüncü doz aşılamaya ihtiyaç duyuldu?
Sağlık Bakanı Fahrettin Koca dün yaptığı açıklamada “3. doz aşının faydalı olacağını kararlaştırdık” dedi, bu kararın gerekçesini açıklamadı. Fakat uzmanlar, en riskli grupta yer alan 65 yaş üzerindekiler ve sağlık çalışanlarının, koruyuculuğu daha düşük olan Sinovac ile aşılanmış olması nedeniyle üçüncü bir doza ihtiyaç duyabileceklerini söylüyor. Manisa Celal Bayar Üniversitesi’nin 24 Haziran’da yayımlanan ve 1053 sağlık çalışanının takip edildiği “Sinovac Aşısının Bağışıklık Yanıtı 3. Ay İzlem Sonuçları” adlı araştırmaya göre, 2. aşıdan 28 gün sonra sağlık çalışanlarının yüzde 97’sinde antikor tespit edildi. Bu oran, 3. ayın sonunda yüzde 77’ye geriledi. Araştırmada sağlık personelinin yüzde 95’inde antikorların azaldığı görüldü ve şu sonuca varıldı:
“Tüm bu veriler, Ağustos 2021’de yapacağımız ‘Aşılama sonrası 6. ay antikor düzeyleri ve etkinliği’ izlem sonuçları ile netleşecek olmakla birlikte, aşının etkinliğinin uzun süreli olabilmesi için sağlık çalışanlarında ‘3. doz hatırlatma aşısının’ gerekebileceğini düşündürmektedir.”
3. doz aşılamaya bir neden olarak da, bazı ülkelerde hızla yayılan delta varyantına karşı koruyuculuğu kanıtlanmış bir aşıyla bu doz yaptırmanın varyanta karşı daha fazla koruma sağlaması gösteriliyor. Türk Tabipleri Birliği de 29 Haziran’da Sağlık Bakanlığı’na gönderdiği mektupta “Gelinen bu aşamada 3. doz aşı uygulaması bir zorunluluk olarak karşımıza çıkmaktadır” demişti. BioNTech’in kurucusu Uğur Şahin aşılarının delta varyantına karşı da etkili olduğunu ve aşıları yeni varyantlara karşı uyarlamaya henüz gerek olmadığını söylemişti. Şahin, “3. doz aşının bağışıklığı yenilemek için yüksek bir değere sahip olabileceğini varsayıyorum. Ancak takviye aşılamanın ne zaman ve ne sıklıkta gerekli olacağını henüz bilmiyoruz” demişti.
Sinovac aşısı, delta varyantına karşı ne kadar etkili?
Türkiye’de özellikle 2021’in ilk aylarında ağırlıklı olarak yapılan Sinovac aşısının delta varyantına karşı etkinliğine dair bir veri bulunmuyor. Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, dün yaptığı açıklamada “Eldeki aşılar mutasyonlara karşı belirli seviyelerde koruyucu gözüküyor” demişti.
Sinovac Sözcüsü Liu Peiçeng ise aşılarının delta varyantına karşı da etkili olduğunu fakat üretilen antikorun bu varyantta üçte bire düştüğünü söylemişti. Fakat verilerin bilim dünyasıyla paylaşılmaması ve sadece bir basın açıklaması şeklinde yapılması nedeniyle bilim insanları bu açıklamaya şüpheyle yaklaşıyor. Sağlık çalışanlarını Sinovac ile aşılayan Endonezya, bu ay delta varyantının etkisiyle yaşanan yeni dalgada yüzlerce sağlık çalışanının koronavirüse yakalandığını duyurdu. Dünya Sağlık Örgütü de delta varyantının geçen yıl İngiltere’de ortaya çıkan ve koronavirüsün ilk halinden daha bulaşıcı olduğu açıklanan alfa varyantından yüzde 55 daha bulaşıcı olduğunu, önümüzdeki aylarda dünyada baskın varyant haline gelmesinin beklendiğini açıkladı.
3. doz aşılama, sürü bağışıklığını yavaşlatır mı?
TÜİK verilerine göre Türkiye’de 50 yaş üzeri nüfus, toplumun yaklaşık yüzde 25’ini oluşturuyor. Bu da yaklaşık 20 milyon kişi demek. Türkiye’deki sağlık çalışanlarının sayısı da yaklaşık 1 milyon. Sağlık Bakanı Fahrettin Koca dünkü açıklamasında, kısa süre içinde Türkiye’de günde 1,5-2 milyon doz aşı yapılacağını söyledi. Koca’nın bahsettiği düzeyde aşılama yapılabilirse, Türkiye’nin 10-15 gün içinde 50 yaş üzeri nüfusun ve sağlık çalışanlarının tamamını aşılayabilir.
BBC Türkçe’ye konuşan Türk Tabipleri Birliği İkinci Başkanı Dr. Ali İhsan Ökten, Sağlık Bakanı Fahrettin Koca’nın açıklamalarına göre Türkiye’nin elinde yeterli miktarda aşı bulunduğunu, bu yüzden 3. doz aşılamanın sürü bağışıklığına ulaşma hedefini yavaşlatmayacağını söylüyor. Sinovac aşılarının 6. aydan itibaren koruyuculuğunun düştüğünü ve sağlık çalışanlarıyla 65 yaş üstü gruba Sinovac aşısı yapıldığını hatırlatan Ökten, bu grubun hastalığa karşı korunması için 3. doz aşının gerekli olduğunu belirtiyor.
3. dozda hangi aşı tercih edilmeli?
En sık karşılaştıkları sorular arasında “3. dozda hangi aşıyı olmalıyız?” sorusunun yer aldığını belirten Ökten, ilk iki dozunu Sinovac olan kişilere Pfizer/BioNTech aşısını önerdiklerini, ilk iki dozu Pfizer/BioNTech olanlara ise üçüncü doz için biraz daha beklemeyi önerdiklerini söylüyor.
Ökten, ellerindeki verilere göre Pfizer/BioNTech aşısının 9 aya kadar koruma sağladığını belirtiyor.
İngiltere de sonbahardan itibaren riskli gruplardaki kişilere üçüncü doz aşı yapmayı değerlendiriyor.
Dünyada aynı kişiye farklı aşılar yapan başka ülkeler var mı?
Sağlık Bakanı Koca’nın duyurusundaki bir diğer önemli nokta da ilk dozunu Sinovac olmuş kişilerin ikinci dozunu Pfizer/BioNTech olabileceğiydi. Koronavirüsle mücadelede insanlara farklı türlerden aşılar uygulanmasıyla ilgili araştırmalar yapılıyor. Bu araştırmalarda farklı aşıları olanların bağışıklık sistemlerinin koronavirüse karşı iyi tepki verdiği görüldü. Bazı ülkeler ise bunu uygulamaya geçirdi. Bahreyn, Haziran başında Çin’deki Sinopharm şirketinin ürettiği aşıdan olanlara, 6 ayın sonunda 3. doz olarak Pfizer/BioNTech aşılarını sunmaya başladı. Halk isterse 3. doz olarak Sinopharm aşısını da yaptırabiliyor fakat Bahreynli yetkililer 50 yaş üzerine özellikle Pfizer/BioNTech aşısını öneriyor. Bazı ülkelerde de ilk doz aşısı AstraZeneca/Oxford olan kişilere ikinci doz olarak farklı aşılar yapılıyor. Kaynak: https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-57684323
***
EK 5 (2.7.2021): KORCAN AYATA: “Delta, delta, delta… 3.doz Delta için mi? Eğer öyle olduğunu söyleyen varsa Delta varyantı hakkında bilgisi yok demektir. Bu varyantın en önemli özelliği enfekte ettiği hücreden dışarı çıkmadan komşu hücreleri enfekte edebilmesi.
Tüm bunlar olurken o meşhur akıllı füzeler hücre dışında boş boş geziyor olacaklar. Bu sırada 1. doz ile eğitilmiş T hücreleri gelip o enfekte hücreleri öldürüp hastalığı daha başlamadan bitirecekler. Yani 3.dozu olan ve olmayan arasında hiç fark olmayacak.
Kaynak: https://twitter.com/korcanayata/status/1410981769353043971?s=20
***
EK 6 (3.7.2021): KORCAN AYATA: “-Hastalığı geçirenlerin olması gereken doz miktarı SIFIR. -İlk 2 doz üzerine olunması gereken doz miktarı SIFIR. -Çocuklara ve 25 yaş altı sağlıklı gençlere yapılması gereken doz miktarı SIFIR.” Kaynak: https://twitter.com/korcanayata/status/1411219540982349825?s=20
***
EK 7 (3.7.2021): KLİMİK 3. doz aşıya dair merak edilenleri yanıtladı
Türk Klinik Mikrobiyoloji ve İnfeksiyon Hastalıkları Derneği (KLİMİK), Covid-19 aşılarıyla ilgili çok sorulan sorular ve yanıtlarını paylaştı. Üçüncü doz aşıyı kimler yaptırmalı? Üçüncü doz aşıdan önce antikorlara baktırmak gerekir mi? Hastalığı geçirmiş olan kişilerin aşılanması gerekli mi? İşte yanıtlar…
Üçüncü doz aşı kararını vermek için antikorlarıma baktırmalı mıyım?
Hayır. Mevcut antikor testleri ile belirlenen seviyelerin hangi değerden itibaren ve ne kadar süre koruyucu olduğu bilinememektedir. Ayrıca testlerden kaynaklanan nedenlerle yalancı olarak pozitif sonuç da çıkabilmektedir. Bu nedenle aşı olmak veya olmamak kararı için antikorlarınıza baktırmanıza gerek yoktur.
İki doz BioNTech aşısı oldum. Ne zaman 3. doz aşıyı olmalıyım?
Şimdiki veriler BioNTech aşısının oluşturduğu bağışıklık yanıtının güçlü bir şekilde 9-12 ay devam ettiğini gösterdiğinden 2 doz BioNTech olan kişilerin 9-12 ay boyunca ek doz aşı olmalarına gerek yoktur. Bu kişilerde 3. doz aşıya ihtiyaç olup olmayacağı ve ne zaman olacağı bu konuda yapılmakta olan çalışmaların sonuçlarına ve ortaya çıkabilecek yeni varyantlara göre belli olacaktır. Sadece BioNTech bulunan ülkelerde 2 doz uygulanmaktadır.
İki doz Sinovac aşısı oldum. Ne zaman 3. doz aşıyı olmalıyım? Hangi aşıyı olmalıyım?
İki doz Sinovac aşısı olan kişilerde oluşan bağışıklık yanıtının 3-6 ay içerisinde giderek azaldığı gözlenmektedir. Ayrıca Sinovac aşısının tüm dünyada birkaç ay içinde hakim hale gelmesi beklenen Delta varyantına karşı etkisi de sınırlı gözükmektedir. Bu nedenlerle iki doz Sinovac aşısı olanların ikinci dozdan 3-6 ay sonra 3. doz (hatırlatma veya rapel) aşıyı olması hem kendilerinin korunması hem de Delta varyantının yayılmasının önlenmesi açısından akılcı olacaktır.
Bu kişilerde 3. doz aşı Sinovac ile uygulanabilir. Ancak Delta varyantına karşı koruyuculuğu sağlamak açısından, özellikle sağlık çalışanları, kalabalık yerlerde çalışanlar gibi virüsle karşılaşma olasılığı yüksek kişilerin, ayrıca daha güçlü bağışıklık oluşturduğu için ileri yaştaki kişiler ve bağışıklık yetmezliği olanların 3. doz aşıyı BioNTech ile olması tercih edilmelidir.
BioNTech aşısı ileri yaştaki kişilerde daha çok yan etki yapıyor mu?
BioNTech aşısının yan etkileri yaş ilerledikçe azalmakta buna karşın koruyuculuğunda ise önemli bir değişiklik olmamaktadır. Sinovac aşısının koruyuculuğu ileri yaştaki kişilerde azaldığından ileri yaş grubunda ülkemizdeki aşılardan BioNTech aşısının uygulanması önerilir.
Hastalığı geçirmiş olan kişilerin aşılanması gerekli mi? Ne zaman aşılansınlar?
Bugüne kadarki bilimsel veriler hastalığı belirtili olarak geçiren kişilerde bağışıklığın yaklaşık 6-12 ay devam ettiğini göstermekle birlikte zamanla koruyuculuğun azalması söz konusu olduğundan hastalığı geçiren kişilerin 3-6 aydan itibaren aşılanabilecekleri düşünülmektedir.
Hastalığı geçirmiş olanlar hangi aşıyla aşılansınlar?
Hastalığı geçirmiş olan kişilere 3-6. aydan itibaren tek doz BioNTech aşısının uygulanması ile yüksek düzeyde bağışıklık yanıtı oluştuğunu gösteren çalışmalar bulunmaktadır. Daha az sayıda veri olmakla birlikte hastalığı geçirmiş olan kişilere iki doz olmak kaydıyla Sinovac aşısı uygulamasının da yüksek düzeyde bağışıklık sağladığı gösterilmiştir. Bu konuda kesin öneride bulunmak için hastalığı geçirenlere tek doz BioNTech veya iki doz Sinovac uygulamalarından hangisinin daha faydalı olacağını araştıran çalışma sonuçlarına ihtiyaç vardır. Ancak eldeki verilerle Delta varyantının yayılmasının önlenmesi ve yeni varyantların ortaya çıkmasının engellenebilmesi için hastalığı geçirenlere 3-6 ay sonra BioNTech aşısının uygulanması daha akılcı görünmektedir.
İki doz aşıdan sonra COVID geçirdim. Üçüncü doz aşımı ne zaman olmalıyım?
Bir veya iki doz sonrasında COVID geçiren kişiler tıpkı aşılanmamış ve COVID geçirmiş kişiler gibi hastalıktan sonra 3-6. aydan itibaren aşılanabilecekleri düşünülmektedir. Bir doz Sinovac aşısından sonra COVID geçirmiş olanların 3-6. aydan itibaren olacakları aşı birinci dozla aynı aşı olabileceği gibi hem kendilerinin korunması hem de Delta varyantının yayılmasının önlenmesi ve yeni varyantların ortaya çıkmasının engellenebilmesi açısından BioNTech aşısı olmaları doğru olacaktır.
Kaynak: https://www.haberturk.com/klimik-yanitladi-iste-3-dozasiya-dair-merak-edilenler-haberler-3121869
***
EK 8 (3.7.2021): Üçüncü doz hangi aşı olmalı.
3. doz uygulaması doğru ve yerinde bir uygulama. Ama sadece ilk iki dozunu Sinovac’la olanlar için. Bir anlamda Sağlık Bakanlığı’nın “Biz aslında yanlış aşıya para ödemişiz” itirafı. Çünkü 4. faz anlamına gelen aşılama kampanyası gösterdi ki, Sinovac çok etkili olmamamın yanı sıra, etkisi kısa süreli bir aşı. Bunu en iyi sağlık çalışanları üzerinde gördük. Sinovac ile aşılanan pek çok sağlık çalışanı COVID 19’a yakalandı. O yüzden başta sağlık çalışanları olmak üzere 3. doz aşı yapılması doğru bir karar.
3. dozun yapılması gerektiğini ve ilk iki dozda bile farklı aşıların uygulanmasının daha iyi sonuç verdiğini araştırmalara dayanarak ilk yazan ve Türkiye’nin gündemine sokan kişi olarak bu yapılanı çok doğru buluyorum. Okuduğum onlarca saygın araştırma, özellikle Sinovac gibi inaktif aşılarda 3. dozu gerekli görüyor. Yine okuduklarıma dayanarak şunu da söylemeliyim. İlk iki dozunu Sinovac olduysanız 3. dozunuzu eğer mümkünse Biontech aşısı olarak yaptırmaya çalışın. İki doz Sinovac üzerine bir doz Biontech aşısı çok yüksek antikor değerlerine ulaşmanızı sağlıyor. İki dozunuzu da Biontech olduysanız 3. dozunuzu yaptırmak için acele etmenize gerek yok. Hatta belki hiç gerek olmayacak.
Kaynak: https://www.haberturk.com/yazarlar/fatih-altayli-1001/3121939-3-doz-hangi-asi-olmali
***
EK 9 (11.7.2021): Sağlığın ticarileşmesi ile koruyucu halk sağlığı temelden çelişen şeyler. 3. doz, çocuklara aşı vs.’nin kâr için mi sağlık için mi gündeme getirildiğini nereden bileceğiz? Aşıda patentin kaldırılması talebini dillendirmek her zamankinden daha elzem bir hale geldi. Kaynak: https://twitter.com/BasbugGokce/status/1413822217935220738?s=20
***
EK 10 (11.7.2021): TOM FRİEDEN: “Kovid aşılamasında güçlendirici dozlarla ilgili bir karar için tek geçerli dayanak bilimsel delillerdir. CDC ve FDA haklı – şu anda onlara ihtiyacımız olacağına dair hiçbir delil yok. Bağışıklığın azalıp azalmayacağını veya yeni varyantların aşı kaynaklı bağışıklıktan kaçıp kurtulamayacağını bilmiyoruz. Bunu bize zaman gösterecek.” Kaynak: https://twitter.com/DrTomFrieden/status/1413861855035015168?s=20
***
EK 11 (13.7.2021): İsrail Sağlık Bakanlığı tarafından yapılan açıklamada, bağışıklık sistemi zayıf yaşlılara 3. güçlendirici doz uygulanacağı duyuruldu. İsrail Sağlık Bakanı Nitzan Horowitz, “Bağışıklık sistemi zayıf Pfizer/BioNtech tarafından Covid-19’a karşı geliştirilen aşının 2 dozunu yaptıran yaşlılar, 3. güçlendirici doz aşıyı da yaptırabilir” dedi. İsrail genelinde herkese 3. doz aşı uygulanması konusuna da değinen Horowitz, “Bu konuyu inceliyoruz ama hala nihai bir cevabımız yok. Bağışıklık sistemi zayıf kişiler örneğin organ nakli geçirmiş veya bağışıklığın düşmesine neden olan tıbbi duruma sahip kişiler” ifadelerini kullandı. Kaynak: https://www.medimagazin.com.tr/guncel/koronavirus/tr-israil-bagisiklik-sistemi-zayif-yasli-kisilere-ucuncu-doz-asi-uygulayacak-11-686-96549.html
***
EK 12 (13.7.2021): En azından şimdilik, ABD’ li bilim adamları aşı üreticisi Pfizer’in Amerikalıların yakında COVID-19 aşı takviye dozlarına ihtiyaç duyacağı yönündeki konuşmasına aldırış etmiyor. Kaynak: https://twitter.com/Medscape/status/1415040587376513026?s=20
***
EK 13 (12.8.2021): Tam olarak aşılanmış olan (1 doz Johnson & Johnson veya Moderna ya da Pfizer’ in mRNA aşılarından 2 doz) Amerika’ lıların şu anda destekleyici bir doza ihtiyacı yoktur. Kaynaklar:
1. https://www.hhs.gov/about/news/2021/07/08/joint-cdc-and-fda-statement-vaccine-boosters.html
2. https://www.bostonglobe.com/2021/08/09/nation/heres-why-doctors-say-you-shouldnt-get-covid-19-booster-shot-yet/
***
EK 14 (16.8.2021): FAHRETTİN KOCA “İnaktif aşı olan vatandaşlarımızda en yüksek koruma seviyesi 3 doz inaktif aşı olan vatandaşlarımızda. Buna en yakın koruma seviyesi ise iki doz inaktif aşı olup 3. Doz mRNA aşısı olan vatandaşlarımızda.” Kaynak: https://twitter.com/drfahrettinkoca/status/1425515356622397443?s=20
***
EK 15 (18.8.2021): FAHRETTİN KOCA “3 doz aşı olmuş kişilerin 2 doz aşı olmuş kişilere göre hem hastalığa yakalanmalara göre ve hastaneye yatma ve yoğun bakıma yatma oranlarına göre çok daha iyi korunduğu anlaşıldı.” Kaynak: https://twitter.com/gazetesozcu/status/1428037310378090501?s=20
***
EK 16 (21.8.2021): HALK TV
***
EK 17 (22.8.2021): MUHARREM SARIKAYA “Ancak ekranlarda Sinovac yerden yere vuruldu; sanki hiç koruma sağlanmamış, çöpe atılması gereken aşı vücudumuza zerkedilmiş muamelesi yapıldı… Şimdi ben de diyorum ki “Yanılmışsınız, asıl Biontec’in üçüncü dozlarını boşa yapılmışız…”. Kaynak: https://www.haberturk.com/yazarlar/muharrem-sarikaya/3169581-demek-biontechi-bosuna-olmusuz
***
EK 18 (26.8.2021): Bilim Kurulu Üyesi Prof.Dr. Serhat ÜNAL antikor seviyesi yüksek olduğu için aşı olmayacağını söylüyor. Iyi de vatandaşın da böyle bir hakkı yok mu? Aşı ve PCR dayatmasından önce antikor seviyesine bakılması gerekmiyor mu? Sn Sağlık Bakanı bu meseleye neden hiç girmiyor?” Kaynak: https://twitter.com/Mehmetali_Onel/status/1430290709681147916?s=20
***
Banka dozları ne kadar acaba?
Matematiğe bakın;
“ Her 4 kişiden birinin aşısı tamamlandı. Çift doz aşısı yapılanların sayısı bugün öğle saatlerinde 1?5 milyona ulaştı. 18 yaş ve üstü nüfusumuzun yüzde 25’i artık aşılı”
Çocuklar hariç dörtte bir yani toplam nüfusun altıda biri bile aşılı değil nerede kaldı toplum Bağışıklığı?
Kılavuzu DSÖ olanın….
Bakanı irtifa kaybetmekte olan uçağın burnunu bir türlü kaldıramayan ve panik halinde tüm butonalara basan bir pilota benzettim. Olmaz böyle şey.
Farklı tür baklava yemek bile rahatsızlık yaratıyor ki aşılarda hem de sadece acil kullanım onayı olan aşılarda çok daha dikkatli olmak gerekmez mi???
Zorlamaya giderlerse büyük olay çıkar. Onun dışında kim ne istiyorsa dilediğini yapsın.
Bozuk saat 🙂