HABERİNİZ OLSUN
ETİBBA DİYOR Kİ
DERDİME BİR ÇARE
TABİBAN-I CİHAN İÇÜN
BENİM ŞARKILARIM
SÜT ÜRÜNLERİ KALP DAMAR HASTALIKLARINI ÖNLÜYOR
Dikkat: Yazının sonunda ek var!
***
İndependent Türkçe‘ deki yazım:
Muteber tıp dergilerinden Plos Medicine‘de yayımlanan yeni bir araştırma ve meta-analizde, kanlarında sütte bulunan yağ asit seviyeleri yüksek olanlarda kalp damar hastalıkları (KDH) riskinin düşük olduğu gösterildi.
Bu araştırmayı çok önemsiyorum çünkü bir taraftan KDH’nın tüm ülkelerde bir numaralı ölüm sebebi olduğunu, her 3 ölümden 1’inin bu sebeple gerçekleştiğini biliyoruz.
Diğer taraftan da süt ve süt ürünlerinin ve genel olarak da doymuş yani hayvansal yağların KDH riskini artırdığı ve bundan dolayı da bunların kısıtlanması, hatta hiç tüketilmemesi gerektiğini savunanların sayısı hayli fazla.
Oysa araştırmalar dikkatle incelendiğinde bu hastalıkların toplam yağ miktarıyla değil, yağın türü ve kaynağı ile alakalı olduğu açık ve net olarak ortadadır.
Süt ürünlerinden doymuş yağ alımının artmasıyla düşük yoğunluklu lipoprotein (LDL) yani kötü kolesterolün artırması beklenirken, yeni klinik çalışmalar, bu etkilerin süt ürünlerinin türüne ve işleme yöntemlerine bağlı olarak farklılık gösterdiğini ortaya koyuyor.
Uzun süreli gözlemsel çalışmalarda, toplam süt ürünleri tüketimi ile KDH riski arasında hiçbir ilişki bulunamamıştır; süt ürünlerindeki yağ miktarından ziyade süt ürünü tipi yani sütün tam yağlı ya da az yağlı olması önemlidir.
Mesela, yoğurt, kefir, ayran ve peynir gibi fermente süt ürünleri, süt ve tereyağına göre daha koruyucu olabilir.
Bu tür bulgular, ağırlıklı olarak süt ürünlerinin doymuş yağ içeriğine dayanan diyet veya klinik kılavuzların uygun olup olmadığı konusunda tartışmalara da yol açıyor.
Çalışmalarda süt yağı alımının, katılımcıların kendi ifadelerine dayanması birçok hatayı barındırdığı için diyetteki yağ son senelerde dokularda ve kanda yağ asitlerinin ölçümüne göre belirleniyor.
Bunlar içinde de daha çok süt ve sütten yapılan gıdalarda bulunan ve genetik varyasyonlardan çok fazla etkilenmeyen doymuş yağlardan pentadekanoik asit (PDA) ve heptadekanoik asit (HDA) ve trans yağlardan trans-palmiteloik asit (TPA) kullanılmaktadır.
İsveç’de 4,150 kişi üzerinde yapılan araştırma
İsveç’de bir kohortta kanda PDA seviyesi ile KDH ve tüm sebeplere bağlı ölümler incelendi ve dolaşımdaki veya yağ dokusundaki yağ biyo-belirteçleri ile KDH veya tüm sebeplere bağlı ölümleri ileriye dönük inceleyen araştırmaların analizi yapıldı.
Bu araştırmada, 60 yaşın üzerinde olan 4,150 İsveç’linin kanında PDA seviyeleri ölçüldü ve medyan 16.6 senelik takip süresinde KDH ile ilgili olaylar ve ölümlere ait veri toplandı.
Demografi, hayat tarzı ve hastalık prevalansı gibi bilinen risk faktörleri dikkate alınarak yapılan analizlerde en düşük KDH riskinin en yüksek PDA seviyelerine sahip olanlarda; en düşük tüm sebeplere bağlı ölüm riskinin ise ortalama PDA seviyelerine sahip olanlarda görüldüğü belirlendi.
18 araştırmanın meta-analizi ve genel değerlendirmede de HDA ve PDA seviyeleri yüksek olanlarda KDH riskinin düşük olduğu ama tüm sebeplere bağlı ölümler için böyle bir bağlantının olmadığı tespit edildi.
Araştırmacılar bu sonuçları, fazla miktarda süt yağı alımının İsveç dâhil olmak üzere çeşitli toplumlarda daha düşük KDH riski ile ilişkili olduğu, süt ürünlerinin kalp damar sağlığını koruyup korumadığını ve nasıl koruduğunu anlamak için daha fazla denemeye ihtiyaç olduğu sözleriyle yorumluyorlar.
Süt ürünleri besin ögelerinin ana kaynaklarından biridir ve tüketimleri tüm dünyada artmaktadır. Bundan dolayı da diyetteki yağın KDH riskine olan etkilerinin iyi bilinmesi gerekir.
Süt ürünlerinin önemini gösteren birçok araştırma var
Süt ürünlerinin kalp-damar ve genel olarak sağlık üzerine müspet tesirleri olduğunu gösteren sayısız araştırma var.
Kopenhag Üniversitesi tarafından yapılan araştırmada, 12 hafta süreyle tam yağlı peynir yiyenlerin, iyi kolesterol (HDL-kolesterol) seviyelerinin az yağlı peynir yiyenlere ve hiç yemeyenlere göre arttığı belirlendi. 2
Peynir veya süt ya da sadece tereyağı yiyenlerde yapılan çalışmada peynir yiyenlerde metabolizmanın hızlandığı ve kilo vermenin kolaylaştığı belirlendi. Bu sonuçlar, artan bütirik asit seviyelerinin kolesterolü azaltmasıyla ilişkilendirildi. 3
Yağdan zengin diyetin hayvanlarda da karaciğer yağlanmasını önlediği ve kalp-damar hastalıkları riskini belirleyen lipit seviyelerinin düzeldiği gösterildi. 4
Fransızların meşhur rokfor peynirinin kalp-damar hastalıklarını önlediğini; peynir, tereyağı gibi süt ürünlerinden zengin diyetin kilo vermeyi kolaylaştırdığı, kan basıncını düşürdüğü, kalp hastalıkları ve diyabet riskinin azaldığını ortaya koyan araştırmalar da var. 5, 6
Daha önce İsveç’te yapılan araştırmada tam yağlı süt ve tereyağı, kaymak gibi tam yağlı süt ürünlerini tüketenlerde göbek yağlanmasının yağsız süt ürünlerini tercih edenlere göre daha az olduğu ortaya konmuştu.
İsveç Sağlık Bakanlığı da düşük yağlı diyet dogmasını reddeden ve vatandaşlarına düşük karbonhidratlı yağdan zengin diyet tavsiye eden ilk Batı ülkesi olmuştu. 7
Harvard’lı meşhur araştırmacımız Gökhan Hotamışlıgil diyor ki:
Peynir gibi tam yağlı süt ürünleri birer öcü değildir. Evrimsel perspektiften de memelilerin yaşamaları süt içmelerine bağlıdır.
Peynirin mucizelerini anlamak için daha çok çalışma yapmak lazım ama peynir severler için iyi haberim şudur ki makul miktarda peynir yemek çoğu kimse için faydalıdır.
Ben de şimdi kendimi hiç suçlu hissetmeden peynirimi yiyorum, siz de öyle yapın. 8
Süt ve süt ürünlerinin faydaları
İhtiva ettikleri doymuş yağlardan dolayı kalp krizi, felç ve erken ölümlerin bir numaralı sebebi olarak gösterilen süt ve süt ürünleri amino asitler, D ve K vitamini, kalsiyum, magnezyumdan zengindir.
Tam yağlı süt ürünlerinin bu müspet tesirleri büyük ölçüde bütirik asit, trans palmitoleik asit ve konjüge linoleik asit gibi faydalı yağ asitlerinden kaynaklanır.
Palmitoleik asit vücutta çok az üretilir ama tam yağlı süt ürünlerinde özellikle de peynirde fazla miktarda bulunur.
Palmitolat, doymuş yağların sebep olduğu hasarları düzeltir, insülin gibi kan şekerini düşürür, anti-enflamatuar etkileri vardır ve diyabete karşı da korur.
Bunun yanında sütün özellikle fermente edilerek yoğurt, ayran, kefir şeklinde tüketilmesiyle probiyotikler yani dost bakteriler de alınmış olur.
Neden tam yağlı süt?
BİR: Yağlı sütün sindirimi daha yavaştır ve daha doyurucudur.
İKİ: Yağlı süt kan şekerinin artmasını önler, oysa yağsız süt kan şekerini ve insülin salgısını artırabilir.
ÜÇ: Doymuş yağlar sağlıklı yaşamak için şarttır, hazır gıdalarda bulunan trans yağlar zararlıdır.
Gelelim neticeye
Başta obezite, diyabet, kalp-damar hastalıkları, kanserler olmak üzere, tüm dünyayı saran mikropsuz kronik hastalık salgının en önemli sebebi beslenme hatalarıdır.
Bu hataların en büyüğü de insanların binlerce senedir hem de afiyetle yedikleri besinlerin suçlu ilan edilerek insanların “işlenmiş ve aşırı işlenmiş” yönlendirilmesidir.
Sütün mayalanmasıyla elde edilen tüm ürünler, sadece kalp ve damarların değil genel olarak sağlığımızın koruyucularıdır, mutfağınızdan, sofranızdan eksik olmasınlar!
Sağlığımız ve kesemiz için “ev yemeklerine” geri dönmeliyiz. Hele de çocuk sahibi olanların evinde mutlaka tencereler kaynamalıdır.
Tüm ailenin bir masa etrafında toplandığı, huzur içinde yenilen ev yemeklerinin lezzetini ve sıhhatimize katkılarını hangi “beş yıldızlı” Michelin restoranı verebilir ki?
Kaynaklar:
1. https://journals.plos.org/plosmedicine/article?id=10.1371/journal.pmed.1003763
2. http://ajcn.nutrition.org/content/early/2016/08/23/ajcn.116.134932.abstract
3. http://pubs.acs.org/doi/abs/10.1021/jf505878a
4. http://link.springer.com/article/10.1007/s13594-016-0288-z?wt_mc=Affiliate.CommissionJunction.3.EPR1089.DeepLink
5. http://www.medical-hypotheses.com/article/S0306-9877(12)00385-4/abstract
6. http://news.curtin.edu.au/media-releases/higher-dairy-intake-can-help-fight-obesity/
7. https://healthimpactnews.com/2013/sweden-becomes-first-western-nation-to-reject-low-fat-diet-dogma-in-favor-of-low-carb-high-fat-nutrition/
8. https://time.com/4619162/cheese-health-food-cholesterol/
Makale adı: Biomarkers of dairy fat intake, incident cardiovascular disease, and all-cause mortality: A cohort study, systematic review, and meta-analysis
***
EK 1 (23.10.2021): Randomize kontrollü araştırmaya göre, süt, yoğurt ve peynir gibi kalsiyum ve protein açısından zengin gıdaların alımının arttırılması, huzurevlerinde yaşayan yaşlı erişkinlerde düşmeleri ve kırıkları azaltıyor. Kaynak: https://www.bmj.com/content/375/bmj.n2364
***
EK 2 (11.9.2022): Gözlemsel araştırmalar, yüksek inek sütü yağ alımının daha düşük çocukluk adipozitesi ile ilişkili olduğunu gösteriyor. Çocuklar için yağı azaltılmış süt tavsiye eden uluslararası kılavuzlar, çocukluk çağı obezitesi riskini düşürmeyebilir. Hangi inek sütü yağının aşırı yağlanma riskini en aza indirdiğini belirlemek için randomize çalışmalara ihtiyaç vardır.
Makale: Whole milk compared with reduced-fat milk and childhood overweight: a systematic review and meta-analysis
***
EK 3 (26.7.2024): Daha fazla süt tüketimi, karaciğer kanseri, kadınlarda meme kanseri ve muhtemelen lenfoma riskiyle ilişkilendirildi. Kim bilir, Çin’ lilere süt diye ne içirdi bu sütü bozuk araştırmacılar?
Dairy consumption and risks of total and site-specific cancers in Chinese adults: an 11-year prospective study of 0.5 million people
Kaynak: https://bmcmedicine.biomedcentral.com/articles/10.1186/s12916-022-02330-3
***
Her şeyden önce kaliteli süt olmalı yani öyle mısır silajı ile suni yemle beslenen ineklerin değil doğada gezen ineklerin sütü olmalı ama bunu bulmak hele de İstanbulda çok zor.