Prof. Dr. Ahmet Rasim Küçükusta

Bizde de tüm dünyada da bazı hastalıklar halk tarafından doktorlardan çok daha fazla bilinir. Teşhis ve tedavide doktorlar halkın eline su dökemez.

İşte bu hastalıklardan biri de Histamin Entoleransı veya Histamin Alerjisi adıyla bilinen hastalıktır.

Histamin entoleransı (HIT), modern anlamda ilk kez 1990’ların sonunda tanımlanmıştır. Bu durum, klasik bir hastalık olarak değil, bir semptom kümesi veya klinik sendrom olarak tarif edilmiş olup hâlâ tartışmalı bir konudur.

Hastalık sınıflandırmalarında (ICD-10, DSM vs.) resmi bir hastalık olarak geçmez.

Bu yüzden bazı hekimler tarafından “moda teşhis” ya da “kanıtı zayıf sendrom” olarak da eleştirilir.

1️⃣Teşhis yöntemleri standart değil

Histamin entoleransı teşhisinde altın standart bir test yoktur. DAO enzimi düzeyi ölçülebilir ama bunun kan yerine bağırsakta ölçülmesi gerekir (çünkü histamin orada yıkılır), ama bu pratik değildir.

Serum DAO seviyeleri ile semptomlar arasında tutarlı bir korelasyon her zaman gösterilememiştir.

Histamin provokasyon testleri (ağızdan histamin verilip semptomlara bakmak) etik sorunlar taşır ve güvenilir değildir.

🔎 Bu yüzden teşhis çoğu zaman sadece klinik gözleme (örneğin düşük histaminli diyete yanıt) dayanır. Bu da sübjektifliğe yol açar.

NOT: DAO diamin oksidaz enziminin kısaltılmış adıdır. Gıdalarla veya vücutta oluşan histamini parçalayarak etkisiz hâle getirir. Özellikle bağırsak hücrelerinde üretilir.

2️⃣Belirtiler çok genel ve heterojen

Histamin entoleransı belirtileri: Baş ağrısı, ishal, cilt döküntüsü, halsizlik, çarpıntı, tıkanıklık gibi oldukça yaygın ve çok sayıda farklı hastalıkta da görülebilecek şikâyetlerdir.

Bunların histaminle doğrudan bağlantılı olduğunu ispatlamak zordur.

Bu da hem aşırı tanıya hem de gerekli ayırıcı tanıların atlanmasına yol açabilir.

3️⃣Semptomlar objektif değil

Semptomların çoğu sübjektiftir (örneğin “başım ağrıyor”, “kendimi kötü hissediyorum” gibi).

Histamin entoleransı iddiasıyla başvuran hastaların bazılarında psikosomatik ya da başka fonksiyonel hastalıklar da olabilir.

Bu, özellikle kanıta dayalı tıp uygulayıcıları için temkinli olunması gereken bir durum yaratır.

4️⃣ Bilimsel veriler yetersiz veya tutarsızdır

Randomize kontrollü çalışmalar azdır

Yapılmış bazı çalışmalar da küçük örneklemli ve metodolojik açıdan zayıftır.

Diyetle veya DAO takviyesiyle düzelme bildirilse de bu, plasebo etkisiyle de açıklanabilir.

🔬 Mesela, Schnedl et al. (2019) DAO takviyesinin semptomları azalttığını gösterdi ama çalışma sadece 28 kişiyle yapıldı.

5️⃣ Karmaşık bir klinik alan: Alerji mi, gıda hassasiyeti mi, metabolik sorun mu?

Gerçek alerjiler (IgE aracılı) ile histamin entoleransı arasında net bir çizgi yok.

Histamin entoleransı bir “alerji değil, entolerans” tır, bu da bağışıklık sistemini doğrudan içermez.

Bazı uzmanlara göre bu durum aslında bir “fonksiyonel bağırsak bozukluğu” ya da “non-spesifik gıda reaksiyonu” olabilir.

6️⃣ ICD veya WHO tarafından tanınmıyor

Dünya Sağlık Örgütü’nün ICD-10 veya ICD-11 hastalık sınıflandırmasında “histamin entoleransı” diye bir başlık yer almaz.

Bu, resmi tanı kodu ve sigorta temelli tıp sistemlerinde karşılığı olmayan bir sendrom hâline getiriyor.

Histamin entoleransı: Varlığı gerçek mi?

🔍 Evet Diyenler:

Fonksiyonel tıp ve bazı gastroenterologlar histamin entoleransını, özellikle “tanımlanamayan ama tekrarlayan semptomları” olan hastalarda mevcut ve klinik olarak anlamlı bir durum olarak görür.

Diyetle veya DAO takviyesiyle belirgin rahatlama bildiren birçok hasta vardır.

Bazı çalışmalar, DAO eksikliği ile belirti şiddeti arasında korelasyon bulmuştur.

❗Şüpheyle Bakanlar:

Alerji veya iç hastalıkları uzmanlarının çoğu, bilimsel teşhis kriterlerinin eksikliğine ve tanı testlerinin zayıflığına dikkat çeker.

Plasebo etkisinin rolü büyük olabilir

Histamin entoleransının genellikle eliminasyon diyeti ile test edilmesi, sübjektif yorumlara dayalı teşhis yol açar.

🧪 Teşhis ve Tedavi: Bilimsel Mi, Deneme-Yanılma Mı?

🎯 Güncel Tanı Yaklaşımı (Pratikte Kullanılan):

Semptomlar (baş ağrısı, kızarma, mide-bağırsak sorunları) varsa

Serum DAO düzeyi <10 U/mL ise destekleyici olur (ama şart değil)

Belirtiler histamin ihtiva eden besinlerle tetikleniyorsa

Düşük histaminli diyetle semptomlar azalıyor, yeniden alındığında artıyorsa histamin entoleransı ihtimali yüksek denir AMA bunların hiçbiri teşhisi kesinleştirmez, sadece klinik olarak düşündürür.

💊 Tedavi:

Düşük histaminli diyet (en az 2-4 hafta)

DAO enzimi takviyesi (bazı Avrupa ülkelerinde reçeteli/suplement)

Antihistaminik ilaçlar (geçici rahatlatma sağlar)

Mikrobiyota desteği (probiyotik/prebiyotikler) öneren yayınlar da vardır

Bilimsel Gidişat ve Gelecek Yönü

📚 Güncel Akademik Eğilim:

Yeni yayınlar, histamin entoleransının özellikle bağırsak geçirgenliği bozulmuş, disbiyoz (bozulmuş mikrobiyota) olan kişilerde daha sık görüldüğünü bildiriyor.

Kişiye özgü diyet uygulamaları ve mikrobiyom temelli yaklaşımlar öne çıkıyor.

“Bir gıda herkese aynı etkiyi yapmaz” fikri ile histamin entoleransı kişisel beslenme (nutrigenomik) araştırmalarına dâhil ediliyor.

⚖️ Tenkit: Histamin entoleransı etrafında bir “gıda takviyesi ve özel diyet pazarı” da doğduğu için, bazı akademisyenler bu tanının ticari olarak da suiistimal edilebileceğini vurguluyor.

Sık semptomları olan kişiler “gerçek hastalıklar yerine moda teşhislerle” oyalandığı için asıl teşhislerin kaçırılabileceği endişesi var (örneğin çölyak, mastositoz, kronik alerjiler, irritabl bağırsak sendromu, depresyon vb.)

Düşük Histamin Diyeti: Pratik Bilgiler ve Örnekler

📌 Genel İlkeler:

• Histamin bulunan ya da histamin salgılatan gıdalardan kaçınmak gerekir.
• Gıdalar bekledikçe histamin miktarı artar (özellikle proteinli gıdalar).
• Dondurulmuş et genellikle daha az histamin içerir, bayat veya uzun süre buzdolabında kalmış gıdalardan kaçınılmalı.

❌ Kaçınılması Gereken Gıdalar (Yüksek Histaminli)

✅ Serbest Gıdalar (Düşük Histaminli)

📋 Örnek Günlük Menü (Düşük Histamin)

• Kahvaltı: Yulaf lapası (su ile), elma dilimleri, ılık papatya çayı
• Ara Öğün: Pirinç galetası + zeytinyağı
• Öğle: Izgara taze tavuk, haşlanmış brokoli ve havuç, zeytinyağlı kinoa
• Ara Öğün: Armut + birkaç kabak çekirdeği
• Akşam: Buharda pişmiş beyaz balık, salatalık-marul-zeytinyağı salatası
• İçecek: Su, rezene veya zencefil çayı

🧪 Notlar:

• Yemekleri pişirdikten sonra bekletmeden yemek önemli.
• Bazı kişiler salisilatlara, glutamate ya da benzer biyojen aminlere de hassas olabilir. Bu nedenle diyet kişiye özel planlanmalı.
• Histamin düzeyi düşük olsa bile bireysel duyarlılıklar değişebilir.

🩺 2. Histamin İntoleransıyla Karışabilecek Durumlar

Histamin entoleransı belirtileri birçok farklı hastalıkla örtüşür. Bu yüzden yanlış teşhis koymamak için aşağıdaki hastalıklar mutlaka dışlanmalıdır:

🔹 1. Gıda Alerjileri (IgE aracılı)

• Ani gelişen cilt döküntüsü, dil-damak kaşıntısı, anafilaksi
• Histamin intoleransında gecikmeli reaksiyonlar olur, IgE testleri negatif çıkar.

🔹 2. Mast Hücresi Aktivasyon Sendromu (MCAS)

• Mast hücrelerinden histamin dahil birçok mediatör salınır.
• HIT’e benzer ama daha sistemik, bazen daha ağırdır.
• Serum triptaz, prostaglandin D2 ve histamin metabolitleri incelenebilir.

🔹 3. Laktoz Entoleransı

• Özellikle süt ürünleri sonrası gaz, şişkinlik, ishal
• Histamin intoleransında süt dışı gıdalar da tetikler

🔹 4. İrritabl Bağırsak Sendromu (IBS)

• Karın ağrısı, gaz, ishal/kabızlık atakları
• Histamin intoleransı IBS’yi taklit edebilir veya eşlik edebilir

🔹 5. Çölyak ve Glüten Duyarlılığı

• Glüten hassasiyeti olanlarda da benzer semptomlar olabilir
• Anti-tTG, EMA gibi çölyak testleri yapılmalıdır

🔹 6. Kronik Ürtiker

• Kaşıntı, kızarıklık, kabarcıklar
• Histamin salgısı içerir ama genellikle otoimmün ya da alerjik kökenlidir

🔹 7. Migren

• Bazı migren türleri histaminle tetiklenebilir
• Ancak tüm migrenler HIT’e bağlı değildir

🔹 8. Anksiyete Bozuklukları ve Somatizasyon

• Kalp çarpıntısı, baş dönmesi, nefes darlığı, mide sorunları gibi şikâyetler olabilir
• Psikosomatik tabloyla histamin intoleransı karıştırılabilir

🎯 Tavsiye: Belirtilerin yaygın, değişken ve çeşitli sistemleri ilgilendirdiği bu gibi durumlarda, hem histamin entoleransı hem de benzer hastalıklar ayrıntılı sorgulanmalı ve gerektiğinde testlerle dışlanmalıdır.

Histamin, vücutta tabii olarak bulunan bir maddedir. Alerjik reaksiyonlarda, mide asidi salgısında ve sinir sistemi sinyallerinde rol oynar. Ayrıca bazı gıdalarda da bulunur veya o gıdalarda zamanla birikir.

🚨 Histamin entoleransı neden olur?

Histamin normalde DAO (Diamin Oksidaz) ve HNMT adı verilen enzimlerle yıkılır. Eğer bu enzimler yetersiz çalışırsa ya da histamin yükü çok artarsa, vücutta histamin birikir ve çeşitli belirtiler ortaya çıkar.

🔍 Belirtileri nelerdir?

Histamin entoleransı, alerjiyi taklit edenler yanında çok farklı organ ve sistemlere ait belirtiler de görülür.

• Baş ağrısı, migren
• Ciltte kızarıklık, kaşıntı, döküntü
• Burun akıntısı, tıkanıklık (alerji benzeri)
• Mide bulantısı, ishal, karın ağrısı
• Düşük tansiyon, çarpıntı
• Adet düzensizlikleri

🍽️ Histamin muhtevası yüksek gıdalar:

• Fermente ürünler (turşu, yoğurt, kefir, peynir, sucuk, pastırma)
• Alkol, özellikle şarap ve bira
• Balık (özellikle bayat veya konserve ton balığı, uskumru)
• Domates, patlıcan, ıspanak
• Çikolata
• Sirke, soya sosu

🧪 Teşhis nasıl konur?

Ne yazık ki histamin entoleransı için kesin, yaygın kullanılan bir test yoktur. Teşhis genellikle:

• Klinik belirtilerle
• Eliminasyon diyetiyle (histamin muhtevası düşük gıdalarla beslenip semptomların azalmasıyla)
• DAO enzimi düzeyinin ölçülmesiyle konur.

Gelelim neticeye

💢Histamin Entoleransı, torba dolusu her türlü tahlil-tetkik yapılıp da hiçbir teşhis konamayan hastalar için “Çok şükür nihayet hastalığımın adı kondu” dedirtecek bir hastalıktır ve bu hiç de küçümsenmeyecek bir şeydir.

💢Ben de bu klinik tabloyu bir hastalık olarak kabul etmeyenler grubundayım. Halkımız da Allah da beni affetsin.

💢 İkna olursam günah çıkarırım elbette.

Kaynaklar:

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32824107/

https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC8308327/

https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7463562/

https://dergipark.org.tr/en/pub/igusabder/issue/84262/1377431?/

***

Yazı için 1 yorum yapılmış:

1. Prof. Dr. Ahmet Rasim Küçükusta dedi ki:

   24 Temmuz 2025, 09:16

   biraz karışık geldi bana

Siz de yorumunuzu paylaşın: