Prof. Dr. Ahmet Rasim Küçükusta

Dikkat: Yazının sonunda ek var!

***

Gece 12:30 ile 06:00 arasında fazla miktarda ışığa maruz kalanların diyabete yakalanma ihtimali, bu süre zarfında karanlıkta kalanlara göre 1,5 kat daha yüksek bulundu.

Dış mekân ışık seviyelerine (ışığa maruz kalmanın dolaylı bir ölçüsü) ilişkin uydu verilerine dayanan önceki büyük araştırmalardan farklı olarak, bu çalışmada, bileğe takılan bir sensör tarafından kaydedilen kişisel ışığa maruz kalma, yani doğrudan bireyler üzerinde ölçülen ışığın etkisi incelendi.

Birleşik Krallık Biobank’ tan 85.000 katılımcıdan elde edilen verilerin değerlendirildiği bu çalışma, diyabet riski ile geceleri kişisel ışığa maruz kalma arasında bağlantı kuran bugüne kadar yapılanların en büyüğüdür.

Katılımcılar ışık sensörlerini bir hafta boyunca taktılar ve ister güneş ışığı, lambalar, sokak lambaları veya dijital ekranlar olsun tüm kaynaklardan gelen gündüz ve gece ışıkları kaydedildikten sonra katılımcıları 8 yıl takip edildi.

Çalışmada 12:30-06:00 olarak tanımlanan gece saatlerinde daha fazla ışığa maruz kalanlarda tip 2 diyabet riski daha yüksek olduğu, riskin doza bağlı olarak arttığı bulundu.

Işığa maruz kalmanın en üst %10’luk dilimindeki katılımcılarda (yaklaşık 48 lüks ya da nispeten loş bir tepe aydınlatmasına eşdeğer ışığa maruz kalanlar) diyabet gelişme ihtimali, karanlıkta kalanlara göre 1,5 kat daha fazlaydı. Bu, ailede tip 2 diyabet hikâyesi olması durumunda ortaya çıkan risk artışına denkti.

Sosyoekonomik durum, sigara içme, diyet, egzersiz ve vardiyalı çalışma gibi faktörleri kontrol ettiklerinde bile “ışığa maruz kalma ile tip 2 diyabet riski arasında çok güçlü bir ilişki olduğu” tespit edildi.

Gece ışığı diyabet riskini nasıl artırabilir?

Geceleri ışığa maruz kalma, sirkadiyen ritmi veya vücudunuzun 24 saatlik iç döngüsünü bozabilir.

Sirkadiyen ritmin, vücudun kan şekerini nasıl yönettiği de dahil olmak üzere her türlü biyolojik süreç için önemli olduğu uzun zamandır biliniyor.

Kişinin iç saati gıda alımını, şeker emilimini ve insülin salınımını düzenler. Sirkadiyen ritimdeki düzensizlik, tip 2 diyabetin öncüsü olan insülin direnci ile ilişkilidir.

Bu durumda, uyku hormonu melatoninin de bir rol oynaması mümkündür.

Melatonin glukoz ve insülin tepkilerini yönetir, dolayısıyla, geceleri kronik olarak ışığa maruz kalmak uzun vadede kötü metabolik sonuçlara yol açabilecek melatonin seviyesi düşüklüğüne yol açabilir.

Diyabet riskini azaltmak için bilinen diğer stratejiler arasında riski yüzde 58’e kadar azaltan yoğun hayat tarzı programları ve GLP-1 agonistleri vardır.

Gelelim neticeye

Bu araştırmanın tenkit edilecek pek çok tarafı var, bunları geçiyorum ama vardıkları netice makul ve mantıklıdır: Hem gece parlak ışığa maruz kalmak hem uyku süresinin yeterli ve uyku kalitesinin iyi olmaması obezite ve diyabet riskini artırabilir.

Ancak bu hiçbir zaman bu hastalıkların esas sebebinin beslenme hataları olduğu hakikatini unutturmamalıdır.

Işıkları söndürüp yiyeceklere yumulursanız sizi kimse diyabete yakalanmaktan kurtaramaz.

Zaten devamlı takipçilerim, sağlıklı hayat tarzının temel unsurlarından birinin de gece zifiri karanlıkta 7-8 uyku + gündüzleri kısa süreli kestirmeler olduğunu gayet iyi bilirler.

Geceleri ışıktan kaçınmanın, genetik riski yüksek olanlarda bile diyabet riskini azaltan basit ve uygun maliyetli bir tavsiye olduğunu söyleyebiliriz.

Kaynak: https://www.thelancet.com/journals/lanepe/article/PIIS2666-7762(24)00110-8/fulltext#%20

Makale: Personal light exposure patterns and incidence of type 2 diabetes: analysis of 13 million hours of light sensor data and 670,000 person-years of prospective observation

https://www.medscape.com/viewarticle/light-night-tied-diabetes-risk-largest-study-date-2024a1000cqs

***

EK 1 (23.7.2024): Düzensiz uyku süresi, özellikle diyabete genetik yatkınlığı az olanlarda ve daha uzun uyku süresi olan bireylerde daha yüksek diyabet riski ile ilişkilendirilmiştir.

Makale: Association Between Accelerometer-Measured Irregular Sleep Duration and Type 2 Diabetes Risk: A Prospective Cohort Study in the UK Biobank

Kaynak: https://diabetesjournals.org/care/article-abstract/doi/10.2337/dc24-0213/156955/Association-Between-Accelerometer-Measured?redirectedFrom=fulltext

***

EK 2 (21.9.2024): Melatonin takviyesi yaşa bağlı sarı nokta hastalığı (makula dejenerasyonu) riskinin azalmasıyla bağlantılı bulundu.

Kaynak: https://jamanetwork.com/journals/jamaophthalmology/article-abstract/2819801

***

Siz de yorumunuzu paylaşın: