HABERİNİZ OLSUN
ETİBBA DİYOR Kİ
DERDİME BİR ÇARE
TABİBAN-I CİHAN İÇÜN
BENİM ŞARKILARIM
BULMACA ÇÖZMEK, BAHÇE İŞLERİ ALZHEİMER’ DE İLAÇLARDAN DAHA FAYDALI
Dikkat: Yazının sonunda ek var!
***
Alzheimer Derneğinin Kongresinde sunulan bir rapora göre uyku, yaşlanan beynin sağlığında kritik bir role sahip.
Kaliforniya Üniversitesi tarafından emekliler üzerinde gerçekleştirilen geniş kapsamlı bir araştırmada “apne” veya “insomnia” gibi uyku bozuklukları olanlarda Alzheimer riskinin bu tür rahatsızlıkları olmayanlara nazaran yüzde 30 fazla olduğu belirlendi.
Uyku problemleri ve post-travmatik stres bozukluğu olanlarda ise risk artışı yüzde 80’ e kadar çıkıyor.
Araştırma, çoğu erkek ve yaşları da 55’ den fazla olan 200 bin emekliye ait 8 senelik kayıtların değerlendirilmesiyle yapıldı.
Alzheimer’ lilerde uyku bozuklukları olduğu iyi biliniyor ama bunun demans riskini mi artırdığı yoksa bir semptom mu olduğu bilinmiyor.
Kafayı çalıştırmak Alzheimer’ i önlüyor
Bir başka çalışmada da zihinlerini uyaracak aktiviteleri olan orta yaşlılarda demans ve bilişsel bozukluklar incelendi.
Araştırmaya katılanların yüzde 40’ ı Alzheimer ile ilgili bir geni taşıyor ve yüzde 74’ünün de anne veya babasında Alzheimer hastalığı bulunuyordu; bunların her ikisi de Alzheimer riskini artıran faktörlerdir.
Yüzde 69’ u ortalama yaşları 60 olan 329 katılımcının ne kadar kitap okudukları, müze gezdikleri, bilmece çözdüklerine bakıldı ve bunlara içlerinde Alzheimer’ de beyinde tutulan bölgenin hacmini ölçmeyi sağlayan MRI dâhil bir dizi test yapıldı.
Elde edilen sonuçlar, çapraz bulmaca çözmek gibi beyni uyaran sıradan faaliyetlerin demansa hassa olan beyin dokusu ve bilişsel fonksiyonların korunmasını sağladığını gösteriyor.
Daha sık oyun oynayanlarda Alzheimer’ de tutulan beyin bölgesinin (hipokampus) hacminin daha büyük olduğu görüldü.
Oyun oynamanın, daha basit mental aktivitelere göre beynin farklı bölgeleri arasında komplike işlemleri kapsadığı düşünülüyor.
Kağıt oyunu oynamak kitap okumaya göre daha çok zihinsel faaliyet gerektiriyor; oyunu kazanmak için planlar yapılıyor, tahminler yürütülüyor, son oyuncunun ne oynadığı hatırlanıyor.
Bahçe işleri de bunamaya karşı etkili
Bir başka araştırmada da bahçe işleriyle uğraşmanın demans semptomlarını ilaçlar kadar gerilettiği belirlendi.
Uzmanlar dış ortam aktivitelerinin, insanları daha hareketli yaptığını ve ajitasyonlarını azalttığını vurgulayarak bu tür faaliyetlerin bunama belirtileri olanlarda umut veren bir tedavi yöntemi olduğunu vurguluyorlar.
Rebecca Whear “Bunama belirtilerini ilaçsız tedavi etme konusuna giderek artan bir alâka var. Bahçe işleri de insanlara huzur veriyor, geçmişteki maharet ve alışkanlıklarını hatırlatıyor, bunamaya iyi geliyor“ diyor.
90’ ın üzerindekilerde hipertansiyon Alzheimer riskini azaltıyor
Bir başka araştırmada ise en azından 90 yaşında olanlarda hipertansiyonun zihinsel bozukluklara karşı koruyucu tesiri olduğunu gösteriyor.
Yaşı 90 ve üzerinde olan 625 kişi üzerinde gerçekleştirilen çalışmada 80-89 yaş arası hipertansiyonu olanlarda demans riski ciddi derecede azalıyor.
Kaliforniya Üniversitesi uzmanları, yüksek tansiyonunun orta yaşlılarda Alzheimer için bir risk faktörü olduğunu ama bu riskin zamanla azalabileceğini söylüyorlar.
Alzheimer artıyor
Alzheimer, halkları giderek yaşlanan toplumlar için büyük önem taşıyor.
Yaşlı kişilerdeki bunamanın en önemli sebebi olan Alzheimer 5 milyon Amerikalıyı ilgilendiriyor.
Bugünkü artış hızı devam ettiği takdirde 2050’ de USA’ da Alzheimer’ li hasta sayısı 16 milyonu bulacak.
USA 2012’ de hastalığa karşı milli bir plan kabul ederken G-8 ülkeleri de geçen sene daha iyi tedavi ve hastalığın önlenmesi için 2015’ i hedef belirledi.
USA bu hastalık için senede 500 milyon $ harcıyor ve 20125 hedeflerine erişebilmek için senede 2 milyar $ harcaması gerektiği bildiriliyor.
Gelelim neticeye
Alzheimer’ i önleyen veya tedavi eden bir ilaç yok, bugün kullanılan ilaçlar sadece belirtileri maskelemeye yarıyor.
Bu ilaçların hem çok ciddi yan etkileri var hem de büyük bir ekonomik kayba sebep oluyorlar.
Milyonlarca insana yaşlanmanın getirdiği “tabii unutkanlık” için Alzheimer teşhisiyle ilaç yazılması da başka acı bir gerçek olarak karşımızda duruyor.
Oysa bunamaya karşı, “tıpkı kalp-damar hastalıklarında olduğu gibi” hiçbir aksi tesiri olmayan üstelik bedava, genel vücut sağlığına da iyi gelen, başka hastalıkları da önleyen, kafayı ve bedeni çalıştıran egzersizler, doğru beslenme gibi yöntemler ilaçlardan çok daha etkili.
Endüstriyle çıkar ilişkisi içindeki modern tıbba kulak asmadığınızı biliyorum ama “unutmadan” bir defa daha hatırlatmak istedim.
KAYNAKLAR
http://www.express.co.uk/news/uk/488869/Puzzles-and-crosswords-could-be-best-way-to-beat-dementia
***
EK 1 (17.3.2023): Bahçeyle uğraşmak, stres ve kaygıyı hafifletiyor ve çeşitli hastalıklara yakalanma riskini azaltıyor.
Kaynak: https://www.thelancet.com/journals/lanplh/article/PIIS2542-5196(22)00303-5/fulltext
Makale: Effects of a community gardening intervention on diet, physical activity, and anthropometry outcomes in the USA (CAPS): an observer-blind, randomised controlled trial
***
EK 2 (11.9.2023): A pathological hallmark of Alzheimer’s disease (AD) is the deposition of amyloid-β (Aβ) protein in the brain. Physical exercise has been shown to reduce Aβ burden in various AD mouse models, but the underlying mechanisms have not been elucidated. Irisin, an exercise-induced hormone, is the secreted form of fibronectin type-III-domain-containing 5 (FNDC5). Here, using a three-dimensional (3D) cell culture model of AD, we show that irisin significantly reduces Aβ pathology by increasing astrocytic release of the Aβ-degrading enzyme neprilysin (NEP). This is mediated by downregulation of ERK-STAT3 signaling. Finally, we show that integrin αV/β5 acts as the irisin receptor on astrocytes required for irisin-induced release of astrocytic NEP, leading to clearance of Aβ. Our findings reveal for the first time a cellular and molecular mechanism by which exercise-induced irisin attenuates Aβ pathology, suggesting a new target pathway for therapies aimed at the prevention and treatment of AD.
Makale: Irisin reduces amyloid-β by inducing the release of neprilysin from astrocytes following downregulation of ERK-STAT3 signaling
Kaynak: https://www.cell.com/neuron/fulltext/S0896-6273(23)00623-2
***
