Prof. Dr. Ahmet Rasim Küçükusta

Bu artış insan sağlığının iyileşmesiyle paralel gitse söyleyecek fazla söz olmayacak ama durum hiç de öyle değil. İlaca ödenen paradaki bu hızlı yükselmenin tıbbi bir sebebi yok; bu tamamen ilaç endüstrinin pazarlama faaliyetlerinin başarısı!

Bağımsız bir gözetleme örgütü olan Public Citizen’ in (PC) raporuna göre, USA’ da ilaç firmaları ceza ve hukuk ihlalleri için son 5 senede 15 milyar dolar ceza ödediler. İlaç endüstrisinin kanun dışı pazarlama faaliyetleri özellikle son 5 yılda zirveye ulaştı.

İlaç endüstrisini federal hükümetin “en büyük dolandırıcısı” olarak gören PC’ nin raporundan dikkat çeken bazı bilgiler:

• Son 20 senede 165 ilaç firması 20 milyar dolar ceza ödediler; bunun yüzde 75’i son 5 seneye aitti. 
• Son 20 senedeki mali cezalarının yarısından fazlası dünyanın en büyük ilaç üreticileri olan GlaxoSmithKline, Pfizer, Eli Lilly ve Schering-Plough tarafından ödendi. 
• Son 20 senede verilen cezaların en büyük kısmı endikasyon dışı ilaç promosyonları oluşturuyordu. 
• Devlet yönetimine karşı işlenen en önemli suç ilaçların yüksek fiyatlardan satılmasıydı. 
• İlaç endüstrisinin ihlallerinin ortaya çıkmasında daha önce ilaç firmalarında çalışanlar ve diğer ispiyoncular çok önemli rol oynadılar.

İlaç endüstrisi zorda 
İlaç endüstrisi piyasaya eskisi kadar çok ilaç sürememenin sıkıntısını yaşıyor. Daha çok kazanmak için de mevcut ilaçların daha yaygın kullanımı için kanundışı yollara başvurmaktan kaçınmıyor. 
Para cezaları ilaç endüstrisinin çok fazla umurunda değil; hatta onların bu cezalara çoktan razı olduklarını bile söyleyebiliriz. Çünkü bu tür pazarlama faaliyetleri sayesinde elde ettikleri kazançlar ödedikleri cezanın yanında devede kulak kalıyor.

Endüstrinin sözcüleri PC’ nin raporu için ne düşündükleri sorulduğunda her zamanki “cool” halleriyle “bu problemleri arkalarında bıraktıklarını ve endüstrinin artık çok sıkı kurallar koyduğunu” söyleyip geçmişler.

PC’ nin sağlık araştırma grup başkanı Dr. Wolfe’ e göre “Bu tür ihlallere son vermek için para cezaları çözüm değil. Halk sağlığını tehlikeye atan suçlulara hapis cezası vermeden bu işi önlenemez.” 
Nitekim Adalet Bakanlığı GlaxoSmithKline’ nin avukatlarından birine karşı FDA’ nın bupropion etken maddeli ilacının endikasyon dışı kullanımı ile ilgili bir kovuşturmasını engellediği için dava açtı. Şubatta başlayacak yargılamada suçlu bulunduğu takdirde 5 ila 20 sene hapis cezasına çarptırılması mümkün.

Gelelim neticeye 
İlaç üreticilerinin kazançlarında gözümüz yok ama daha çok kâr etmek için türlü etik ve kanundışı yollara başvurmaları da kabul edilebilir bir şey değil.

İnsan sağlığını hiçe sayan bu pazarlama oyunlarına mutlaka bir son verilmesi gerekiyor:

BİR: Hükümetler bu oyunlara karşı gerekli kanuni düzenlemeleri bir an önce yapmalı ve suçlular için sadece para değil hapis cezaları da olmalı.

İKİ: İlaç yolsuzluğuna karşı ne kadar ağır yaptırımlar olsa da bu iş ancak dürüst hekimler sayesinde önlenebilir.

KAYNAKLAR 
1. http://www.bmj.com/content/341/bmj.c7360.full 
2. http://www.citizen.org/hrg1924