HABERİNİZ OLSUN
ETİBBA DİYOR Kİ
DERDİME BİR ÇARE
TABİBAN-I CİHAN İÇÜN
BENİM ŞARKILARIM
ASTIM İLACI İNTİHAR VE CİDDİ RUH HASTALIKLARINA SEBEP OLUYOR
Tüm dünyada milyonlarca çocuğa reçete edilen astım ilacının intihar düşüncelerine, halüsinasyonlara ve diğer psikiyatrik hastalıklara sebep olabileceği ortaya çıktı (1, 2).
Hükümet destekli araştırmada, orijinal olarak Singulair markası altında satılan montelukast‘ ın beyinde ruh hâlini, karar vermeyi, dikkati, dürtü ve uykuyu kontrol eden hücrelere bağlandığı bulundu.
Bu araştırma, içlerinde henüz beş yaşındayken intihara teşebbüs eden Harrison Sellick’ in de bulunduğu, çocukları montelukast kullanan ailelerin aktardığı binlerce trajik hikâyeden yola çıktı.
2019’ da, internet forumları ve ABD Gıda ve İlaç İdaresi’nin (FDA) izleme sisteminde, 82 intihar vakası ile depresyon, anksiyete, ajitasyon, kâbus ve psikoz da binlerce nöropsikiyatrik olay raporu birikti.
Bu tür “yan etki” raporları, bir ilaç ile yan etki arasında illiyet bağı olduğunu kanıtlamamakla beraber FDA tarafından bir ilacın riskleri hakkında daha fazla çalışmanın gerekli olup olmadığını belirlemek için kullanılıyor.
FDA, seneler süren analizlerden sonra, raporlar ve yeni bilimsel araştırmalar neticesinde 2020’ de montelukast prospektüsüne intihar düşüncesi veya eylemleri gibi ciddi zihinsel sağlık risklerini işaretleyen bir “kara kutu” uyarısı ekledi ve doktorları bu riskleri hastalara iletmeye çağırdı.
FDA ayrıca ilacın neden nöropsikiyatrik yan etkileri tetikleyebileceğini araştırmak için bir heyet oluşturdu.
Grubun ön hazırlık niteliğindeki ve daha önce rapor edilmemiş veya kamuya açıklanmamış sonuçları, Austin’ deki Amerikan Toksikoloji Koleji toplantısında sunuldu.
FDA’ nın Ulusal Toksikolojik Araştırma Merkezi’nden Jessica Oliphant, laboratuvar testlerinin montelukast’ ın beyinde bulunan birden fazla reseptöre “önemli ölçüde bağlandığını” ve “bunun psikiyatrik etkilere dâhil olduğu bilinen beyin bölgelerinde en yüksek olduğunu gösterdiğini açıkladı.
İlacın reseptörlere bağlanmasının doğrudan zararlı olup olmadığı ve özellikle kimin risk altında olduğu bilinmemekle beraber yeni verilerin yan etkilerden mustarip olduğunu bildiren kişilerin raporlarını destekliyor.
FDA ayrıca montelukast’ ın farelerin beyinlerine nüfuz ettiğini gösteren daha önceki bilimsel araştırmaları da doğruladı.
FDA, buna rağmen sunumdaki verilere dayanarak ilaç etiketini güncellemeyi planlamadığını, çalışmaların devam ettiğini ve sonuçların kesinleşmediğini bildirdi.
Şirket, ilk reklâmlarında ilacın yan etkilerinin plasebodan farklı olmadığını, beyindeki dağılımının “minimal” olduğunu açıklamıştı.
İlaç üzerinde çalışmaları olan Marschallinger, “Kesinlikle endişe verici bir şey yapıyor” derken, Singulair’ i pazarlayan Organon, ilacın güvenlik profiline güvendiğini, ilacın prospektüsünde yararları, riskleri ve bildirilen olumsuz reaksiyonlarla ilgili bilgilerin bulunduğunu söylüyor.
Singulair, 1998’deki lansmanından sonra Merck için hasılat rekorları kıran bir ürün oldu.
Jenerik versiyonlar hâlâ tüm dünyada her yıl milyonlarca yetişkine ve çocuğa reçete ediliyor.
Patent süresi dolduktan sonra da montelukast üretmeyen ilaç firması kalmadı desek yeri var.
Singulair’ in ABD’de yaklaşık 12 milyon kişi tarafından alındığı tahmin ediliyor. New York Eyaleti Başsavcılığının Şubat 2024 tarihli raporuna göre bunların 1,6 milyonu 18 yaşın altındaki çocuklardan oluşuyor
İş tahmin şirketi Kiplinger’ in 2017’ de yaptığı bir analizde, Merck’ in ilaç piyasaya çıktığı günden bu yana yaklaşık 50 milyar dolarlık satış yaptığını ileri sürüldü.
Sağlık Bakanlığı doktor ve eczacıları ikaz etmişti
Sağlık Bakanlığı 2021’ de “MONTELUKAST İÇEREN İLAÇLARIN NÖROPSİKİYATRİK ADVERS OLAYLAR RİSKİ HAKKINDA HATIRLATMA ve BU RİSKE İLİŞKİN UYARILARIN GÜÇLENDİRİLMESİ” başlıklı yazısıyla doktorları ilacın nöro-psikiyatrik etkilerine karşı ikaz etmişti (3).
Ben de bu ikazı sosyal medya hesabımdan yayınlamıştım (4).
İlaç şirketinin propagandistlerini dinlemek varken kimsenin ne beni ne de Sağlık Bakanlığı’ nı kaale almış olabileceğini sanmıyorum.
Montelukast bulunan ilaçlar leblebi gibi yazılıyor
Montelukast, bırakın astımı olanları, öksürüğü biraz uzun sürene, gelip geçici ürtikeri olanlara ve hatta KOAH’ lılara bile hem de uzun süre kullanmaları için ‘peynir ekmek’ gibi yazılıyor çünkü üretici şirket çok iyi “çalışıyor”.
Üstelik de toz olarak bebeklere, çiğneme tableti olarak büyük çocuklara ve tablet olarak 7′ den 77′ ye herkese uygun formları var.
Bu ilaç eczanelerde ‘Singulair, Onceair, Monax, Luxat, Airfix, Clast, Notta, N-fess, Respair, Zespira…” gibi isimlerle satılıyor.
Bunların bir de antihistaminiklerle kombine formları var: Levmont, Fixdual, Airpass.. ve Desmont, Zespira, Lorclast gibi.
Gelelim neticeye
Montelukast ve şirket iyi çalışmadığı için üvey kardeş muamelesi gören zafirlukast astım patogenezinde önemli rolü olan lökotrienleri bloke ediyor.
Oysa astımda rolü olan hücrelerin ve onlardan salgılanan mediatörlerin haddi hesabı yok; sadece lökotrienleri bloke etmenin etkili olmasını beklemek bir romantik bir hayâldir.
İlaç ilk piyasaya çıktığında “acayip” reklâmı yapıldı ve kısa zamanda leblebi gibi yazılmaya başlandı.
Ben sırf bu sebeple yani ilacın etki mekanizmasından dolayı bu ilacı birkaç hastama ancak yazmışımdır.
2012’ de montelukast için şunları yazmıştım: Benim hem yan etkilerinden ve hem de etkinliği konusundaki şüphelerimden dolayı “hiç kullanmadığım” bir ilaç grubudur (5).
2013’ de “Montelukast bizde hem kuru öksürük ve hem de alerji tedavisinde etkisi ispatlanmadığı hâlde yaygın olarak kullanılıyor; sadece sprey kortizonla gayet güzel kontrol altına astımlılara da “bonus” olarak veriliyor” diye yazmıştım (6).
Kaynaklar:
4. https://x.com/drahmetrasim/status/1640487080458350594
5. https://ahmetrasimkucukusta.com/2012/09/05/derdime-bir-care/derdimi-kimseye-anlatamiyorum/
***
