Prof. Dr. Ahmet Rasim Küçükusta

GDO’ lu gıdalardan öcü gibi korkuyoruz ama bugün tabii sandığımız meyve ve sebzelerin birçoğunun genetiğinin değiştirilmiş olduğunu biliyor muydunuz?

Yüzlerce sene öncenin meyvelerinin görünümleri de tatları da besin değerleri bugünkünden çok ama çok farklı idi.

Şimdi yediğimiz meyveler, eski devirlerin meyvelerinin selektif üretimi yani “ıslahı” ile geliştirildi.

Buna geniş manada genetikleri ile oynanarak da denebilir ama bu oynama bugünkü GDO’ lu ürünlerdekinden çok farklı bir işlemle gerçekleştirilmiştir.

Zamanımızda GDO dendiğinde, spesifik olarak mesela bakteri gibi “bambaşka bir organizmadan” alınan genin, mesela zararlı böceklere karşı dirençli olmasını sağlamak amacıyla bir bitkiye aktarılması anlaşılır.

Şimdi gelin bugün afiyetle yediğimiz sebze ve meyvelerden bazılarının dünkü ve bugünkü özelliklerine bakalım, bunları kıyaslayalım.

Karpuz

Giovanni Stanchi’ nin 1645-1672 seneleri arasında yaptığı bir tablodaki karpuz günümüzün etli kıpkırmızı karpuzundan çok farklı görünüyor.

Stanchi’ ni karpuzunun ham karpuz olmadığı siyah çekirdeklerden net olarak anlaşılıyor.

Muz

İlk muzun 10 bin sene önce Papua Yeni Gine’de yetiştiği biliniyor. Modern muzlar, sert ve geniş kabukları olan biri Musa acuminata diğeri Musa balbisina türünden yabani muzlardan üretildi.

Selektif üretimle daha tatlı, daha ince kabuklu ve daha küçük tohumlu modern muzlar elde edildi.

Patlıcan

İlk olarak Çin’ de üretilen patlıcanın tarih boyunca şekilde de görüldüğü gibi çok farklı şekil ve beyaz, mavi, mor, sarı renkleri olmuştur.

Bunun yabani olsa bile patlıcan olduğuna kim inanır?

Havuç

İlk bilinen havuçlar İran ve Anadolu’ da yetiştirilmiştir. Bunlar önceleri beyaz veya mor idi ve ince çatallı kökleri vardı.

Bunların mor olanlarını çok iyi hatırlıyorum; bugünkü havuçtan çok farklı lezzetleri vardı ve yediğimiz zaman dudaklarımız morarırdı. Bunlara Kayseri’ de “püçüklü” denirdi.

Selektif üretimle bugünkü turuncu, sarı renkli havuçlar ortaya çıktı.

Selektif üretimin en ikonik örneği, Meksika ve Güney Amerika’ ya özgü yenmesi çok zor olan çayırlardan (teosinte) üretilen Kuzey Amerika’ nın tatlı mısırıdır. Tabii mısır MÖ 7000’ de evcilleştirildi ve çiğ patetes gibi kuruydu.

Günümüzdeki mısır 9 bin yıl öncesine göre bin misli büyüktür ve soyulması ve büyümesi daha kolaydır. Yüzde 6.6 şeker ihtiva eder, oysa bu oran tabii mısırda sadece yüzde 1.9’ dur. Bu değişikliklerin yarısı kadarı Avrupa’ lıların mısırı yetiştirmeye başlamalarıyla 15. yüzyıldan beri vardır.

Şeftali

Şeftaliler, küçük, eti çok az olan kiraza benzer yapıdaydı. İlk kez MÖ 4000’ de Çin’ liler tarafından evcilleştirildi; mercimek gibi topraksı ve hafif tuzlu tatları vardı.

İlkel şeftaliden üretilen modern şeftaliler 64 misli büyük, yüzde 27 daha sulu ve yüzde 4 daha tatlıdır.

Gelelim neticeye

Bugün fazla meyve yemeyin diyenlere “İnsanların binlerce senedir yedikleri meyveye de yasak olur mu?” diye ateş püskürenler var.

Oysa gördüğünüz gibi yediğimiz meyvelerin tümünün de görünüm ve besin değerleri ilkel şekillerinden çok ama çok farklı.

Meyveyi de herhangi bir gıdayı da fazla kaçırmamak lazım.

Sofraya oturduğunuzda, “Azı karar çoğu zarar” sözü hatırınızda olsun.

Kaynak: http://www.sciencealert.com/here-s-what-fruits-and-vegetables-looked-like-before-we-domesticated-them