HABERİNİZ OLSUN
ETİBBA DİYOR Kİ
DERDİME BİR ÇARE
TABİBAN-I CİHAN İÇÜN
BENİM ŞARKILARIM
AŞI KARŞITLIĞININ ESAS SEBEBİ HİÇBİR ŞEYE GÜVENMEMEK
Dikkat: Yazının sonunda ek var!
***
Habertürk’ te Muharrem Sarıkaya’ nın bundan iki hafta kadar önce yayınlanan “Aşıya en çok karşı çıkanlar: Çok okumuş ve çokbilmişler” başlıklı yazısına yeni rastladım (1).
Sağlık ve Sosyal Yardım Vakfı tarafından yapılan “Çocuk aşılarında artan kararsızlık: Nedenleri farklı aktörlerin deneyiminden anlamak” isimli çalışmadan da bu vesile ile haberim oldu (2).
Nihayet birilerinin çıkıp da dayanağı olmayan hayâl ürünü gerekçeler sıralamak yerine aşılara karşı kararsızlığın sebeplerini bilimsel olarak inceleme gereği duymaları beni ziyadesiyle memnun etti.
Çok geç ama çok doğru bir iş!
Çalışmanın tamamını okuma fırsatım olmadı, internette bulduğum özeti ve Sarıkaya’ nın yazısındaki bilgiler üzerinden şunları söyleyebilirim:
BİR: Aşı karşıtlığı çok muğlak bir tabirdir. Bunun alt grupları vardır ve bunların çok iyi tanımlanması gerekir. Her görüş aşı karşıtlığı torbasına doldurulursa bundan sağlıklı bir netice çıkmaz (3).
İKİ: Aşı karşıtlığının sadece bizim değil tüm dünyanın bir meselesi olduğuna vurgu yapılmasını çok önemli buldum. Bizde malûm bilim çevrelerinin bu problemi sadece üç-beş kişiye yüklemelerinin ne kadar sığ ve tarafgir bir görüş olduğu daha iyi anlaşılıyor.
ÜÇ: Aşı karşıtlığında yargı ve medyanın da etkisi olduğu görüşüne ben de katılıyorum fakat bunların etkilerinin çok farklı ve karmaşık olduğu kanaatindeyim. (Bu ayrı bir yazı mevzuu olur).
“Televizyonların kadın programlarında yanlış bilinç aşılamasının, olunması gereken gerçek aşıya karşı tereddüdü yarattığı sonucuna varılmış” sözü “bilimsel erkek programlarının” matah olduğu intibaı yaratıyor, bunların sebep olduğu tahribat görmezden geliniyor.
DÖRT: Yazıda geçen “…olunması gereken gerçek aşıya karşı tereddüdü yarattığı… ” ifadesi bir de “gerçek olmayan aşı” diye bir şeyin varlığını akla getiriyor. Ne demekse?
BEŞ: Aşı karşıtlığının sosyolojik olarak en önemli sebebinin “hiçbir şeye güvenmemek” olması çok doğru bir tespit ama güvensizlik aşılara münhasır değil. Dünyada genel manada tıbba duyulan bir güvensizlik var ve aşılar bunun sadece bir parçası.
ALTI: Güvensizlikte siyasetin de katkısı olduğu çok doğru ama bana göre ondan daha mühim olan ticaretin etkisini görmezden gelmek olmamış. Üstelik bu normal bir ticaret de değil, rüşvet, sahtekârlık ve dalaverenin de karıştığı ahlâksızca bir ticaret!
YEDİ: Aşı karşıtlığının “orta sınıf okumuş, gelişmelerden bilgi sahibi, mimar, mühendis, mavi yakalı olanlar ile elit diye tanımladığımız kesimde daha yüksek” olması da çok mâkûl.
Bu, elit kesimin doğru bilgi kaynaklarına ulaştığının, her söyleneni kabûl etmediğinin ve sorgulayıcı kimliğinin de bir göstergesidir.
SEKİZ: Salgının başından beri tartışma başlığı altında sadece belli zihniyette, birbirinin kopyası “bilim insanlarını” ekrana çıkaran ve sürekli korku pompalayan Habertürk’ ün bir yazarının da bu “elit” kesimi “çok okumuş ve çokbilmişler” diye “tiye alması” kanalın politikası ile birebir örtüşüyor. Hiç şaşırmadım, aferin!
Sarıkaya, bu “ti”sinin “vatana ihanet” suçlamasına benzediğinin ve neye hizmet edeceğinin farkında mıdır acaba?
DOKUZ: Ben de Sağlık Bakanlığı’ nın en büyük hatasının ve güvenirliğini azaltan en mühim sebebin vaka-hasta bildirimlerindeki çelişkileri ve şeffaf olmaması olduğu fikrindeyim.
ON: Doğalcılar tam olarak kimdir, hangi söz ve davranışları aşı karşıtlığını tetiklemiştir bilmiyorum fakat kelle-paça, D vitamini, gargara tavsiyelerine “bilim insanlarının” gösterdiği “orantısız tepkilerin” aşılardan şüphe duyulmasına katkı yaptığına inancım tamdır.
ON BİR: Çalışmanın “sunu” bölümündeki şu ifade de hakikatlerle tam olarak örtüşmüyor: “… pandemi ile mücadele sırasında salgının kontrol edilebilmesi için yapılan aşı araştırmaları toplumun umudu oldu. Aşıların değeri bir kez daha anlaşıldı. Aşılama ve koruyucu hekimlik konularında yoğun bir halk eğitimi yapıldı. Böylesine olumlu bir ortamda aşı reddi konusundaki mücadelenin daha etkili olacağı beklentisi doğdu.”
Aşı araştırmalarının başlangıçta umut yarattığı doğru ama bunların siyaset ve ticarete alet edildiğinin açık ve net olarak ortaya çıkması bu umutları büyük ölçüde azalttı, büyük bir kesimde yok etti.
Tüm dünyada toplumların kabaca yarısının aşı yaptırmayı düşünmemeleri ve bu kesimin içinde pandemiyi en yakından yaşayan sağlık çalışanlarının olması da bunu gösteriyor (4, 5, 6).
ON İKİ: Çalışmanın önsözünde yer alan şu ifadeleri çok takdir ettim:
“Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), pandemide “geç adımlar attığı”, “çelişkili mesajlar verdiği” için eleştiriliyor, sorgulanıyor.”
“ … aşı tereddütü/reddi karmaşık, hızla değişen, zaman, yer ve aşının türüne göre farklılaşan küresel bir sorun olduğundan nedenlerin tümüne yönelik tek bir müdahale stratejisi üretilebilmesi mümkün gözükmemektedir.”
“Yapılan çalışmalar aşının zorunlu olması ya da olmamasının aşı reddi ya da tereddütü üzerinde net etki yapmadığını göstermektedir. Bu durumda ikinci yol olan proaktif, iknaya yönelik güven ilişkisi kurulması yolunun izlenmesi gerektiği görülmektedir. Bu noktada aşı reddi, tereddütü nedenlerinin iyi anlaşılması ve nedenlere ilişkin çoklu disiplinlerin katkısı ile çoklu stratejiler geliştirilmesi ve çoklu politikalar üretilmesi gerekmektedir. Bu çalışma bu yolda atılmış bir adım olarak okunmalıdır.”
Bu çalışmayı plânlayan ve yapanlara yürekten teşekkürler.
Gelelim neticeye
BİR: Ben de aşı karşıtlığının sosyolojik olarak en önemli sebebinin “hiçbir şeye güvenmemek” olduğu kanaatindeyim, bunu defalarca yazdım.
Bu görüşümü, sebepleri hakkında hemfikir olmasak da bilimsel bir araştırmanın da desteklemesine memnun oldum.
İKİ: Esas mesele, dünya çapında bir salgın olmasına, iki milyona yakın insan hayatını kaybetmesine rağmen dünyanın “aşılara güven duymaması” değildir.
Esas mesele, dünyanın siyaset ve ticarete bulanan “tıbba olan güveninin” bu salgınla daha da azalması hatta yok olma aşamasına gelmesidir.
Durum vahimdir!
NOT: Yazıda tartışılması gereken daha pek çok husus var. Bunların hepsi başlı başına bir makale mevzuudur.
Kaynaklar:
2. https://www.hipokratkitabevi.com/doc/204
3. https://ahmetrasimkucukusta.com/2021/01/01/yazilar/tip-yazilari/asilar/envai-cesit-asi-gruplari-var/
5. https://www.medrxiv.org/content/10.1101/2020.11.18.20234468v1
***
EK 2 (18.5.2021): COVID-19 aşıları, 2020’nin sonlarında ve 2021’in başlarında dünyanın dört bir yanındaki ülkelerde uygulanmaya başladı. Türkiye’de olduğu gibi bir çok ülkede de sağlık çalışanları aşı sırasının ilk başında yer aldı. Bir çok çalışmada halka yönelik aşı tereddütlerinin araştırması yapılırken, sağlık çalışanları arasında aşı tereddütü ile ilgili çalışmalar kısıtlı kaldı.
Yeni yapılan bir araştırmada ise sağlık çalışanları arasında COVID-19 aşı tereddütüne ilişkin yayınlanmış kanıtların dünya çapında kapsamlı bir değerlendirmesini yapıldı. Araştırmada sağlık çalışanlarında dünya çapında COVID-19 aşılama tereddütünün yaygınlığı % 4,3 ile% 72 arasında değiştiği gzölendi. Ortalama olarak bu rakamın %22.51 olduğu saptandı.
Çalışmaların çoğu, sağlık çalışanlarında COVID-19 aşılama tereddütlerinin en önemli nedenleri olarak aşı güvenliği, etkinliği ve potansiyel yan etkiler hakkında endişeler buldu. Düşük eğitim seviyesine sahip genç kadın sağlık çalışanlarının aşı konusunda tereddüt etme olasılığı daha yüksek bulundu. Çalışmaların çoğu aynı zamanda erkek, hasta bakan, ileri yaştaki ve doktora derecesine sahip bireylerin (yani doktorlar) COVID-19 aşılarını kabul etme olasılıklarının daha yüksek olduğunu buldu.
Düşük eğitim düzeyine sahip sağlık çalışanlarının, sosyal medyada ve başka yerlerde yanlış bilgilendirilmeye karşı daha savunmasız olabileceği belirtilen araştırmada, bazı katılımcılar COVID-19’un var olup olmadığı veya bunun ciddi bir hastalık olduğuna inanmadıkları konusunda şüphelerini dile getirdi. COVID-19 ile enfekte olma riskinin daha yüksek algılanması, hastalara doğrudan bakım ve grip aşısı geçmişi gibi faktörlerin de COVID-19 aşılama olasılığını artırdığı bulundu.
Araştırma sonucunda “Sağlık çalışanlarında COVID-19 aşısı tereddütlerinin yüksek yaygınlığı göz önüne alındığında, bu bireylerde COVID-19 aşılama alımını artırmak için klinik çalışanlara yönelik talimatların yanı sıra iletişim ve eğitim stratejileri dikkate alınmalıdır” denildi. Diğer taraftan ABD’de Kaiser Aile Vakfı (KFF) ve Washington Post’un 1.327 sağlık çalışanına yaptığı ankete göre, Mart ayı başlarında yalnızca % 52’si en az bir doz aldığını söyledi. Ankete katılanların % 18’i aşı olmayı planlamadıklarını söylerken, % 12’si kararsız olduğunu söyledi.
Kaynak: https://link.springer.com/article/10.1007/s10900-021-00984-3
***
EK 3 (30.5.2021): Houston’da Methodist Hastanesi sağlık çalışanlarından 117 kişi “kobay değiliz, tam onaysız aşıya zorlama olmaz” diyerek dava açtı. Kaynak: https://www.rt.com/usa/525209-houston-emplyees-vaccine-mandate/
***
EK 4 (13.8.2021): A new study found that the most educated are the least likely to get jabbed. Kaynak: https://unherd.com/thepost/the-most-vaccine-hesitant-education-group-of-all-phds/
***
EK 5 (16.8.2021): SEVDA TÜRKÜSEV “Aşı olmayanların üzerine bu kadar gidilmeseydi en az yarısı çoktan aşı olmuştu. Bazı vekillere konuşma yasağı getirilmeli! Onca emek bu tiplerin egosu i.” Kaynak: https://twitter.com/sevdaturkusev/status/1427124294677671937?s=20
***
EK 6 (23.8.2021): İngiltere’de gösteri yapan aşı karşıtları bu kez medyayı hedef aldı. ITV ve TRT World gibi birçok medya kuruluşuna ev sahipliği yapan binaya giren aşı karşıtları zorla içeri girerek işgal girişiminde bulundu. Kaynak: halktv.com.tr/dunya/ingilter
***
EK 7 (26.8.2021): Küresel Çete, ABD’de umdukları gibi gitmeyen aşılamada durumu değiştirmek için, yetiştirdikleri doktorları sahaya sürdü. Güney Florida’da, aşı olmayanlara hizmet vermeyeceğiz diyen doktorlar, hastane önünde eylem yaptı. Sizleri o meşhur danslarınızla hatırlıyoruz. O aptal dansla Kaynak: https://twitter.com/TanyeriMustafa/status/1430053556082683913?s=20
***
EK 8 (28.8.2021): ONUR BAŞTÜRK ” Tarkan da kafası karışıkgillerdenmiş. Aşı konusunda yani. Önceki gün Instagram’ında itiraflamış, “Ne yalan söyleyeyim, benim de kafam karışıktı” diye. Sonunda direnmenin manası olmadığını görüp aşı olduğunu söylemiş Tarkan. Kendisini çok iyi anlıyorum. Benim de kafam karışıktı, hatta aşı tereddütü yaşayanlar diye bir yazı da yazmıştım. Sonunda oldu da bitti maşallah ama aşı konusunda “Ya acaba olmasam mı?” diyenlere de çemkirmeyin. Bir işe yaramaz. Çok ısrar edince daha da şüpheye düşüyor insan. Bırakın herkes kendi yolunu bulsun. Benim gibi, Tarkan gibi.” Kaynak: https://www.hurriyet.com.tr/yazarlar/onur-basturk/tarkanin-gec-asisi-41882221
***
EK 9 (28.8.2021): Psikolog ve psikiyatrların dikkatine. Özellikle de işi tehdit ve hakarete vardıranlara. Aşağılamadan, hakaret etmeden, üstenci ve kibirli bir tavırla yaklaşmadan maddi kanıtlar sunarsanız ikna oluyor insanlar. Aşı olmayanların en büyük kaygısı güvenlik ve yan etki. Kaynak: https://twitter.com/drahmetrasim/status/1431527397808119811?s=20
***
EK 10 (17.9.201): KAAN YILANCIOĞLU “Aşı kaygıları verilerin açık bir şekilde paylaşılmaması, sürekli değişen uygulamalar, aşılardan beklentilerin tam olarak karşılanmaması, zorunlu aşılamalar, #coronavirus salgın sürecinin şeffaf anlatılmaması nedeniyle artıyor. Tamamına olmasa da hak verdiğim kısımlar var…” Kaynak: https://twitter.com/drkaanyl/status/1438417490720210944?s=20
***
EK 11 (23.9.2021): Philadelphia’da sağlık çalışanlarının aşı tereddüdünü ölçmeye yönelik anket araştırması yapıldı. Araştırma sonuçlarına göre sağlık çalışanların yüzde 32’si aşı tereddüdü yaşarken hemşireler hekimlere oranla daha fazla kararsızlık yaşıyor.
“Infection Control & Hospital Epidemiology’ tarafından Philadelphia’daki sağlık çalışanlarının aşı tereddüdünü ölçmeye yönelik anket düzenlendi.
Anket sonuçlarının yayınlandığı araştırmaya göre, sağlık çalışanlarının yüzde 68’inin Covid-19’a aşısı olmayı düşündüğü ortaya çıktı. Aşı tereddüdünün ise hemşireler ve kadınlarda daha fazla olduğu görüldü.
Ankete 5929 sağlık çalışanı katıldı
5929 kişi ile yapılan ankete katılan sağlık çalışanlarından yüzde 49,5’i hemşire, yüzde 38’i doktor, yüzde 9.8’i pratisyen hemşire ve yüzde 2,7’si doktor asistanıydı.
Araştırma sonuçlarına göre;
- Sağlık çalışanlarının yüzde 67.8’inin Covid-19 aşısı yaptırmayı düşündüğü ortaya çıktı.
- Hemşirelerden yüzde 47.3’ü aşı konusunda tereddüt yaşarken hekimlerin yüzde 13.1’i bu durumu yaşadığını bildirdi.
- Kadınların yüzde 53.2’si aşı konusunda kararsızlık yaşarken erkeklerde ise bu oran yüzde 22.3 olarak tespit edildi.
- Aşı tereddüdünün başlıca nedeni aşıların yeni olması ve aşılar hakkında yeterli bilgi bulunmamasıydı. Aşılamayı geciktirenlerin yüzde 31.3’ü, yüzde 85 oranında yan etkilere işaret ederken, kadınların yüzde 4’ü hamilelik üzerinde bilinmeyen etkilerden endişe duyduklarını ifade etti.
Aşıda tereddüdün bazı kişilerde daha fazla olduğu gözlemlendi.
- 40 yaşından küçük olanlarda,
- Öğrenim durumu lisans derecesinin altında olanlarda,
- Kırsal alanda yaşayanlarda, (kentsel alanlarda yaşayanlara göre)
- Sağlık durumu iyi olanlarda, (sağlık durumu daha kötü olanlara kıyasla) daha fazla aşı kararsızlığı bulunduğu ortaya çıktı.
Araştırmacılar anketin aşılar onaylanmadan önce yapıldığını, sonuçların aşının onay alması ile değişiklik göstermiş olabileceğini belirtti.
***
EK 10 (26.9.2021): YALÇIN ZABUN “Aşıya tereddütle yaklaşanlardan sadece saçma iddiada bulunanların argümanlarını özellikle seçerek taraflı yayın yapan ve aşıyı eleştirmeye kalkan herkesi itibarsızlaştırmaya çalışıp bilim karşıtıymış gibi göstermeye çalışan oluşum.” Kaynak: https://twitter.com/zabuny/status/1441869072275181569?s=20
***
EK 11 (27.9.2021): Bu salgın kontrol edilmek isteniyorsa aşılama hızının mutlaka artırılması gerekiyor. Aşı kararsızlığının ortadan kaldırılması için ciddi faaliyet yürütülmeli ve tedbir alınmalı. Sanıldığının aksine sosyal medyadaki aşı karşıtlığı falan değil, özellikle Doğu ve Güney Doğu Anadolu bölgesindeki dini ve feodal yapı… Buradaki aşiretlerin, cemaatlerin, grupların başındaki insanların söylemleri etkili oluyor. Devletin o insanlara dönük bir faaliyeti olmalı. Önceki yıllarda aşı kampanyalarında bu yapıldı. Ama bu biraz bırakılmış gibi… Kaynak: https://www.medimagazin.com.tr/guncel/koronavirus/tr-prof-dr-mehmet-ceyhan-onumuzdeki-haftalarda-guclu-bir-dalgalanma-bekleyebiliriz-11-686-97420.html
***
Mimar, mühendis, mavi yakalı olanlar ile elit diye tanımlanan insanlara çokbilmişler demek çok yakışıksız. Yumurtacı profun vatan haini suçlamasından hiç bir farkı yok bence.
Ortada henüz AŞI YOK.
AŞI DENEMELERİ DEVAM EDİYOR, ŞU SIRALAR. SONUÇLARIN NE OLDUĞU BELLİ BİLLE DEĞİL HENÜZ.
HİÇ BİR HABER VE GELİŞMELERDE ŞEFFAFLIK YOK, KALMADI.
TÜRK HALKI DENEK, YANİ KOBAY OLARAK GÖRÜLÜYOR.GÖNÜLLÜ DENEKLER İSE AŞI OLDUM ARTIK HASTALANMAYACAĞIM DİYE MUTLU.
GERÇEK AŞI MI, SU MU İNJEKTE EDİLDİ? SONUÇ NE KİMSE BİLMİYOR.
AŞI TÜM DÜNYA HALKINA BEDAVA YAPILACAK MI?
YOKSA PARASI OLAN MI DÜDÜĞÜ ÇALACAK?
AŞININ SAĞLADIĞI KORUMA KESİN Mİ? AŞININ SAĞLADIĞI KORUMANIN SÜRESİ BİLİNİYOR MU?
BREZİLYADA AŞI YAPTIRAN BİR DOKTOR HAYATINI KAYBETTİ.
ALASKADA AŞI YAPTIRAN 3 HEMŞİRE YOĞUN BAKIMDA.
İNGİLTEREDE FELÇ OLANLAR VAR.
BİR ÇOK ERKEN YAN ETKİSİ OLDUĞU HALDE NEDEN BU GERÇEKLER TV’LERDE DİLE GETİRİLEMİYOR, AÇIKLANAMIYOR?
GEÇ OLACAK YAN ETKİLERİNİN NE OLDUĞU BİLİNMEYEN BİR UYGULAMA GERÇEKLEŞİYOR GÖZLER ÖNÜNDE.
GÖNÜLLÜ OLARAK AŞI YAPTIRANLAR KENDİ BİLECEKLERİ BİR İŞTİR, KENDİ KARARLARIDIR. KİMSE KARIŞAMAZ TABİİ..
AMA KOBAY OLMAYI REDDEDEN KİŞİLERE, VATAN HAYİNİ DEMEK İŞTE GÜVENİ KÖKÜNDEN SARSIYOR!
KİMSE BU DUYGUSAL İFADELERE İNANMIYOR ARTIK.
MADAM CURIE DİYOR Kİ’RANT VE KAZANÇ BİLİMSELLİKLE UYUŞMAZ!’
AŞI FİRMALARI KENDİLERİ BİZZAT AÇIKLADILAR: AŞI DENEYLERİNİ YAPTIĞIMIZ ÜLKELER 5 ADET GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELER DEDİLER. 5 ÜLKE ARASINDA TÜRKİYEDE VAR!
AŞILARI BU ÜLKELERDE DAĞITACAĞIMIZ KESİN DEĞİL DEDİLER!
İnsanlar bilim putuna değil fıtrat icabı Allah’a inanmaya ve güvenmeye meyyaldir.
Şeytan ve tarafdarları ise işte o fıtratı bozarak bezm-i elestte insana secde etmeyecekleri ve onu sapıttıracaklarına dair sözlerini yerine getirmek için çalışmakdadır.
Bu yapmak için de ellerindeki en mühim fıtrat bozucu immün sistemi ve endoteli allak bullak eden, kronik enflamasyona yol açan ‘pig gelatin’ gibi maddeler ihtiva eden aşılardır…
Kalp gözü açık olmayanların görememesini de cenabı Allah ayetleri ile bize bildiriyor; onlar görmezler, duymazlar.
Fıtrat demişken aklıma geldi;
Diyanetin yayınına göre ‘Ebu Hüreyre (r.a.)’den rivayet edildiğine göre, Allah Rasulü (s.a.s.) şöyle buyurmuştur: “Her doğan çocuk fıtrat üzere doğar. Sonra anne babası onu Yahudi, Hristiyan veya Mecusi yapar’.
Daha anasının memesini emmemiş bebeye aşı yapmak şeytan ve tarafdarlarından başka kimin aklına gelir?
https://dergi.diyanet.gov.tr/makaledetay.php?ID=13448
Yerin dibine batsın o korona aşıları.