Prof. Dr. Ahmet Rasim Küçükusta

İBB bünyesindeki İstanbul İstatistik Ofisi’nin yaptığı yeni bir araştırma İstanbul’da insanların yarısının aşı olmak istemediğini gösteriyor.

Önemli bir nokta şu: COVID aşısının öncelikle yüksek risk grubunda olan bireylere uygulanması bekleniyor. Ve bu grupların başında sağlık çalışanları geliyor. Ancak yapılan çalışmalar, sağlık çalışanlarının da geliştirilecek olan aşıya karşı güvensizlik duyduğunu ortaya koyuyor.

Örneğin, Los Angeles’ta, sağlık çalışanları arasında yapılan bir çalışmada katılımcıların yüzde 67’si aşıyı yaptırmayı geciktireceklerini söylüyor.

İsrail, Almanya ve İtalya’da sağlık çalışanları arasında yapılan çalışmalar da benzer sonuçlar veriyor. https://link.springer.com/article/10.1007/s10654-020-00671-y… https://osf.io/preprints/socarxiv/wh268/

2) Peki neden normalde aşı karşıtı olmayan insanlar COVID aşısına tereddütle yaklaşıyor? 3 neden öne çıkıyor: 1)Hükümetlerin,sağlık otoriterilerinin diğer önlemlerdeki başarısızlığı 2)Aşının politik malzemeye dönüşmesi, sürecin hızlı ilerlemesi 3)Aşı üreten şirketlerin pratikleri

Politikacılar ve otoriteriler maske kullanımı ve çeşitli ilaçlar hakkında tutarsız bilgiler vererek insanların güvenini zedelediler. Alınan diğer önlemlerdeki başarısızlık da aşı konusundaki olası başarıya soru işaretiyle yaklaşılmasına neden oldu.

Aşı ABD’de bir seçim yatırımına dönüştü, deneylerin hızlandırılması istendi. Diğer ülkelerde politikacılar aşıyı iç ve dış siyasette malzeme olarak kullandı. İş, farklı aşı üreticileri arasındaki rekabetle çabuk üretenin kazanacağı bir yarışa büründü.

Peki aşı üreten şirketlerin pratikleri? Bilimsel yayın yerine basın açıklamasıyla sonuçları açıklama,CEO’ların hisse seneti satışı yoluyla milyonlarca dolar kazanmaları, halktan gizlenen bazı bilgilerin Wall Street analizleriyle paylaşılması güven zedeledi.

3) Peki insanların COVID aşısına karşı olan tereddütü nasıl giderilebilir? Üç şekilde olabilir:

1) Hükümetler, sağlık otoriteleri gerekli diğer önlemleri de almalı (örn: tam kapanma). Nitekim @_OrkunSaka&@cevatgirayaksoy’un makalesi koronavirüse karşı alınan diğer önlemler başarılı olduğunda insanların aşıya olan güveninin arttığını gösteriyor.

2)Aşının sadece ilaç tekellerine kâr sağlayan bir meta olduğu algısını kırmak için, aşı üretiminin arkasındaki bilgi & bilimin dünyayla paylaşılması, patentlerin ücretsiz olarak kullanıma açılması, herkese ücretsiz aşılamanın yapılması gerekiyor. Çabalar:

3)Aşının acil kullanım onayıyla herkese uygulanabilir hale gelmesi yerine,genişletilmiş erişim mekanizması benimsenebilir. Böylece bir yandan aşılanması elzem olan kişilerin aşıya erişimi sağlanır,diğer yandan aşıyla ilgili deneysel çalışmalar devam eder.

Bu aşının nasıl onaylanacağı konusu çok önemli. Yukarıda bahsettiğim anketlere göre, insanların tereddütlerinin kaynağı, aşı geliştirme ve onay sürecinin çok hızlı ilerlediğine ve aşının güvenirliği yeteri kadar anlaşılmadan onaylanacağına inanmaları.

-Peki bu yönlü kaygılar haklı mı? Haksız sayılmaz. Örneğin, FDA Acil Kullanım Ruhsatıyla plazma tedavisini Agustos’ta onaylamıştı. Ancak bu, yöntemin etkili olduğuna dair bulgular abartılarak ve doğruluğu olmayan kanıtlar sunularak yapılmıştı.

Aynı şekilde FDA Acil Kullanım Ruhsatı kapsamında Remdevisir’i onaylamıştı. Ancak Dünya Sağlık Örgütü yaptığı bir açıklamayla Remdevisir’in etkisinin olmadığını açıkladı.

4) Son olarak, koronavirüs aşısına dair insanlarda varolan anlaşılabilir tereddütü aşı karşıtlığı-yanlılığı ikilemi üzerinden tartışmak çok kısır, yanlış ve tehlikeli. Neden?

1)Kemikleşmiş aşı karşıtlığı çok yaygın değil.Araştırmalar bu oranın %10’un altında olduğunu gösteriyor. Aşı karşıtlığı üzerinden yürütülen bir tartışma sadece bu küçük (ikna edilemeyecek) grubu odak noktasına alır, makul kaygıları olan büyük grubun kaygıları giderilmemiş olur.

2)İnsanlarda tereddüte yol açan politik, sosyal, kurumsal nedenleri görmeyi ve dolayısıyla bu nedenleri ortadan kaldırmayı engeller. 3)Aşı karşıtı şeklinde damgalama kutuplaşmayı pekiştirir,makul tereddüte sahip olanların kararsızlıkları siddetlenip aşı karşıtlığına dönüşebilir.

Saydığım nedenlerden dolayı sadece aşı karşıtlığı-yanlılığı ikilemi üzerinden tartışmak aşı karşıtlığını daha da körükleyecektir. Bu nedenle, yalnızca sağlık bilimcilerin bu meseleyi tartışması verimli olmaz; sosyal bilimcilerin daha fazla inisiyatif almaları gerekir.

Kaynak: https://twitter.com/BasbugGokce/status/1333707053500493825?s=20

***

EK 1 (27.6.2021): Kovid-19 için uygulanan sansür ve zorbalık, dünya tarihinin hiçbir döneminde görülmemiştir…

***

EK 2 (13.8.2021): A new study found that the most educated are the least likely to get jabbed. Kaynak: https://unherd.com/thepost/the-most-vaccine-hesitant-education-group-of-all-phds/

***

EK 3 (17.9.201): KAAN YILANCIOĞLU “Aşı kaygıları verilerin açık bir şekilde paylaşılmaması, sürekli değişen uygulamalar, aşılardan beklentilerin tam olarak karşılanmaması, zorunlu aşılamalar, #coronavirus salgın sürecinin şeffaf anlatılmaması nedeniyle artıyor. Tamamına olmasa da hak verdiğim kısımlar var…” Kaynak: https://twitter.com/drkaanyl/status/1438417490720210944?s=20

***

EK 4 (23.9.2021): Philadelphia’da sağlık çalışanlarının aşı tereddüdünü ölçmeye yönelik anket araştırması yapıldı. Araştırma sonuçlarına göre sağlık çalışanların yüzde 32’si aşı tereddüdü yaşarken hemşireler hekimlere oranla daha fazla kararsızlık yaşıyor.