Prof. Dr. Ahmet Rasim Küçükusta

Dikkat: Yazının sonunda ek var!

***

ARK: Sizce hakkımda yakında hangi tezvirat yapılır? A. Bu adamın inekleri var. B. Yem ticareti yapıyor. C. İşkembe salonu açacak D. Tereyağı fabrikasına ortak E. Canan Karatay’a âşık. Kaynak: https://twitter.com/drahmetrasim/status/1396405837694910464?s=20

ARK: Canan Antoinette’ e “Halk sadeyağ bulamıyoruz, ne yiyelim diye soruyor, efendim demişler. O da “Sadeyağ bulamıyorlarsa tereyağı yesinler” demiş.

***

Damarları tıkadığı, kalp krizi ve felçlere yol açtığı iddiasıyla 50 senedir hayvansal doymuş yağlar karalanıyor, margarin ve bitkisel yağlar göklere çıkarılıyordu ama neredeyse tüm dünyada benimsenen bu model yüzünden milyonlarca insan öldü veya halen sürünmeye devam ediyor.

Bugüne kadar hayvansal doğmuş yağlara demediğini bırakmayan modern tıp şimdi bir küçük özür bile dilemeden onların zararsız ve hatta sağlıklı bir hayat için elzem olduğunu anlatıyor.

Dünyaca meşhur Cleveland Kliniği de yakın zamanlara kadar adını bile ağızlarına almadıkları tereyağı ile sadeyağı kıyaslayarak hangisi daha sağlıklı sorusuna cevap arıyor.

İşte Cleveland Kliniği’ nin internet sayfasında “Tereyağından daha mı iyi? Sadeyağ gerçeğini kurgudan ayırmak” başlıklı yazı:

Tereyağı her şeyi daha iyi yapar, bu sadeyağı için de geçerli mi? Tereyağının atası hızla 21. asrın temel gıdası haline geliyor. Bazıları sadeyağın üstünlüğünün sadece lezzetiyle ilgili olmadığını söylüyor.

Diyetisyen Candace O’Neill, “Bazı araştırmalar, sadeyağı geleneksel yollarla tüketen kişilerde kalp hastalığı riskinin daha düşük olabileceğini gösteriyor ama sadeyağ ve tereyağı tartışmasında sadeyağın daha iyi bir seçim olduğu konusunda pek çok yanlış bilgi var”  diyor.

Sadeyağ nedir?

Süt veya krema yeterince uzun süre çırpıldığında, katı ve sıvı iki bileşene ayrılır: Katı olan kısmı tereyağıdır, sadeyağ elde etmek için bir adım daha gerekir.

Sadeyağ tereyağının berraklaştırılmış hâlidir: Sadeyağ, tereyağının içinde kalan su ve karamelize süt uzaklaştırılana kadar ısıtılmasıyla elde edilir. Bu işlemden geriye kalan sadeyağdır yani tereyağından daha yoğun bir yağdır.

Geleneksel Hint ve Avrupa mutfağında yüzyıllardır tercih edilen bir üründür. Tereyağından daha lezzetlidir, daha zengin bir tadı vardır.

Sadeyağ, tereyağından daha yüksek bir dumanlaşma noktasına (ısıtma sırasında yağdan duman çıkmaya başladığındaki sıcaklık) sahip olduğu için de tercih ediliyor.

Sadeyağ mı, tereyağ mı, hangisi üstün?

Bazıları yağın daha sağlıklı olduğunu söylerken, O’Neill: Sadeyağın faydalarının abartılı olabilir. İkisi arasında önemli bir fark yok. Yağ ve vitamin içeriği neredeyse aynı” diyor.

BİR: Sadeyağda süt ürünleri var mıdır?

Sadeyağda süt bulunmaz ve laktoz entoleransı olan insanlar için de iyi bir seçim olabilir. Sebebi, son derece düşük seviyelerde laktoz ve kazein (bir süt proteini) ihtiva etmesidir. Ama tereyağı da öyledir.

Kazein alerjisi olanlar, çapraz bulaşmadan dolayı her ikisinden de kesinlikle kaçınmalıdır.

İKİ: Sadeyağ, sindirim ve kolon sağlığı için daha mı iyi?

Her ikisinde de kısa zincirli yağ asidi olan bütirat bulunur. Bütirat, kolonları döşeyen hücrelerin ama enerji kaynağıdır ve bunların yenilenmesine de yardım eder; bu da kolon sağlığı ve sindirim için çok mühimdir.

Sadeyağ, bütirattan zengin olarak bilinmekle beraber kolon tarafından üretilen bütiratın yaklaşık yüzde 1’ i kadardır.

Meyve, sebze, tam tahıl ve bakliyat gibi liften zengin gıdalarla da çok miktarda kısa zincirli yağ asitleri alınabilir.

Bu gıdalar vücudunuzun kısa zincirli yağ asitlerinin üretimini artırmasına yardımcı olur. Kolon sağlığını iyileştirmenin en iyi yolu budur.”

ÜÇ: Sadeyağ kilo vermede işe yarar mı?

Sadeyağda kilo vermeye yardımcı olan orta zincirli yağ asitleri olmakla beraber bunlar eser miktardadır; bu bakımdan sadeyağ iyi bir kaynak değildir.

Sadeyağ ve tereyağında yağ kitlesini azaltmaya katkısı olabilecek konjuge linoleik asit adı verilen bir yağ asidi de vardır ama bunun da miktarı önemsizdir.

Sözün özü, sadeyağı seçmek tamamen bir şahsi tercih meselesidir, ihtiva ettiği bileşikler sağlığı iyileştirmeye yetecek miktarda değildir.

NOT: Bence de ikisi arasında sağlık bakımından mühim bir fark yok ama lezzetinden dolayı sadeyağı tercih ederim.

Gelelim neticeye

Cleveland Kliniği’ nin internet sayfasındaki bugüne kadar kalp-damar sağlığının bir numaralı düşmanı olarak gösterilen sadeyağı ve tereyağını kıyaslayan yazı modern beslenme biliminin iflâsının bir delilidir.  

Yakında kelle paça, işkembe ve kuyruk yağına övgüler dizen yazılar da bekliyor, kokoreç yemeye gidiyorum.

Kaynak:

https://health.clevelandclinic.org/better-than-butter-separating-ghee-fact-from-fiction/

***

EK 1 (6.3.2022): Düşük karbonhidratlı/yüksek yağlı bir diyet uygulayan kişiler genellikle yüksek miktarda doymuş yağ tüketirler. Kardiyovasküler hastalığa katkıda bulunabilse de, bu araştırma, daha yüksek miktarlarda yemenin kısa vadede kalp sağlığı için kötü olmayabileceğini öne sürüyor. Kaynak: https://www.health.harvard.edu/heart-health/saturated-fat-eaten-in-the-short-term-might-not-threaten-heart-health

***

EK 2 (13.10.2022): Is Ghee Healthy or Just Hype?

Kaynak: https://www.bicycling.com/health-nutrition/a27453758/what-is-ghee/

***

EK 3 (22.3.2023): What’s the Fuss Around MCT?  MCT has gained popularity in the dietary landscape, but does it live up to the hype?

Kaynak: https://medium.com/@jonathanoei/whats-the-fuss-around-mct-7126ec0bba3d

***

Yazı için 2 yorum yapılmış:

1. Handan dedi ki:

   23 Mayıs 2021, 15:43

   Hocam sizin espriler de maşallah sade yağ gibi kaymak gibi ya. Gülmekten öldüm.

2. Işın dedi ki:

   23 Mayıs 2021, 23:03

   Bu memlekette adam gibi bir beslenme uzmanı yok mu? Ayıptır vallahi.

Siz de yorumunuzu paylaşın: