Prof. Dr. Ahmet Rasim Küçükusta

Biliyorsunuz,  sigara bağımlılığının esas sebebi ‘nikotin’. Bir kere sigaraya alışan bir kimse belirli bir süre sonra tıpkı alkolikler veya eroinmanlar gibi sigara içmeden duramaz hâle geliyor; bir başka deyişle ‘nikotin bağımlısı’ oluyor.

Bu kişiler isteseler de sigarayı bırakamıyorlar, çünkü sigara içmedikleri takdirde ‘nikotin yoksunluğu’ yüzünden dünyaları allak bullak oluyor. Kimi sinirden önüne gelene çatıyor, sayıp sövüyor… Kimi eline geçirdiğini vurup kırıyor…Kimi huzursuz, uykusuz… perperişan oluyor… Kimi nefes darlığından, kalp çarpıntısından, tansiyon fırlamasından acillerden çıkamıyor… Kiminin öyle bir iştahı açılıyor, öyle bir yemek yemeye başlıyor ki… tutabilene aşk olsun.

Sonunda bunların ya kendileri tekrar sigaraya sarılmak zorunda kalıyorlar ya da karıları…çocukları… çevreleri… ‘Aman n’ olur sen tekrar sigaraya başla, yoksa elinden bir kaza çıkacak’ diye adamı zorla tekrar sigaraya başlatıyorlar.

İşte bundan dolayı da, sigara bırakmada başvurulan yöntemlerin birçoğu nikotin ile ilgili. Nikotin bantları… nikotin sakızları veya geçtiğimiz aylarda ülkemizde yasaklanan elektronik sigaralar vücuttaki nikotin eksikliğini ortadan kaldırıp tiryakinin sigara içme isteğini azaltmayı amaçlayan yöntemler.

Amerika’ da  Chantix Avrupa’ da Champix ismiyle piyasaya çıkan ve ‘varenicline’ içeren bu ilaç da nikotin üzerinden etkili. Varenicline beyinde bulunan nikotin reseptörlerine bağlanarak etki gösteriyor. Böylece hem nikotin eksikliğinde ortaya çıkan yoksunluk belirtilerinin ve hem de nikotin ihtiyacının azalması sigarayı bırakmayı kolaylaştırıyor.

Champix bugüne kadar altı klinik araştırmada 4 bine yakın kişi üzerinde denenmiş. Elde edilen ilk sonuçlar umut verici. Araştırmalara göre ilaç kısa sürede etkisini göstermeye başlıyor. Meselâ, 12 hafta süreyle bu ilacı kullananların yüzde 65’ i sigarayı bırakmayı başarıyor.

Ama burada asıl önemli olan nokta, ilacı bıraktıktan sonra tekrar sigaraya başlanıp başlanılmaması. Bu araştırmalarda, bir yıl sonra tedavi görenlerin yüzde 44’ ünün sigara içmedikleri görülmüş ki, bu da fena bir sonuç değil. Çünkü, diğer sigara bırakma yöntemlerinde bir daha hiç sigara içmeme oranları nereyse bunun yarısı kadar, hatta daha bile az.

Her tiryaki nikotin bağımlısı değil

Sigara bırakmada esas önemli olan tiryakinin ‘sigara bırakma isteği ve kararlılığı’. İçinizde bırakma arzu ve kararlılığı olmadan sadece ilaç kullanarak sigarayı bırakmak asla mümkün değil, yani yan gelip yatarak sigara bırakılmıyor… biraz gayret gerekiyor.

İkincisi her sigara tiryakisi mutlaka nikotin bağımlısı değil. Sigara bazılarında fiziksel bir alışkanlık olarak karşımıza çıkıyor. Meselâ, kimi sadece kahve içerken…veya televizyon seyrederken… kimi yazı yazarken sigara içiyor, bunların dışında sigara aklına bile gelmiyor. Bu kişilerin sigarayı bırakmaları çok daha kolay, zira bu tür davranışlardan uzak durduklarında sigarayı hiç aramıyorlar.

Şok etkisi yaratan bazı olaylar da sigarayı bırakmada önemli etken olabiliyor. Mutlaka sizin de, günde bir-iki paket sigara içerken ya balgamında kan gördüğü için… ya kalp krizi geçirdiği için veya bir yakını akciğer kanseri olduğu için sigarayı ‘şak diye bırakan’ bir tanıdığınız vardır. Bunlar daha çok fiziksel bağımlılar olmalı, çünkü gerçekten nikotin bağımlısı olsalar yoksunluk belirtileri göstermeleri beklenirdi. Veya belki de bazen bu tür şoklar nikotin reseptörlerini baskılıyor veya köreltiyor de olabilir, bilemiyorum.

Yeni ilaca güvenelim mi

Şimdi gelelim yeni ilaca. Durun hemen heyecanlanmayın. Ben yeni ilaçlardan… hele de böyle reklâm kampanyaları ile şişirilen ilaçlardan ‘korkarım’. Gerçi, bu yeni ilacın teorik olarak etki mekanizması mâkûl ve mantıklı. Ancak,  her zaman teoride iyi veya doğru olan şey pratikte öyle olmayabiliyor. Bu bir.

İkincisi ürünü çıkaran firmanın mali desteği ile yapılan çalışmalara körü körüne güvenmek doğru değil. Bunların sonuçlarına her zaman ihtiyatla yaklaşmak gerekiyor, çünkü bu tür çalışmalarda bir taraftan ilacın etkinliği abartılırken, diğer taraftan da yan etkileri görmezden gelinebiliyor.

Üçüncüsü, bir ilacın 4 bin kişi üzerinde denenmiş olması yaygın kullanım için asla yeterli değil. Böyle birkaç bin kişi üzerinde denenip de ‘mükemmel oldukları belirlenen nice ilaç’ piyasaya çıktıktan kısa bir süre sonra ya umulduğu kadar etkili olmadıkları veya ciddi yan etkileri yüzünden toplatıldı.

Dört; bu ilaç ucuz da değil. Üç aylık tedavi maliyetinin 400 lira olduğu yazıyor gazetelerde. Belli ki, tiryakinin sigaraya verdiği paraya göz dikilmiş. ‘Madem ki kendini zehirlemeye bu kadar para veriyor, onu biz alalım’ demiş olmalılar. Eh, bence pek haksız da değiller. Adamın tüm parasına el koyunca sigara alamaması da bir yöntem aslında.

Bazı meslektaşlarımın ne olup olmadığı henüz kesin olarak kanıtlanmamış bir ilacın Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından karşılanmasını istemeleri hiç de uygun değil bence. Yeni ilaçların yan etkileri ancak yaygın kullanımda ortaya çıkıyor. Varenicline’ nin de bulantı, kusma, baş ağrısı, uykusuzluk, şişkinlik ve gaz, kâbus görme ve tat alma bozukluğu gibi yan etkileri şimdiden biliniyor. Klinik çalışmalarda ilacın, yan etkileri yüzünden kullananların yüzde 10 kadarında kesilmek zorunda kalındığını ve neden-sonuç ilişkisine ait kesin bir kanıt yoksa da İngiltere’ de bu ilacı kullanan birinin intihar ettiğini de hatırlatmak isterim.

Gelelim neticeye

Bu ilaç tutar mı tutmaz mı bilemem, ama benim bu konudaki temel fikrim şu: Sigara tiryakileri böyle müthiş bir enseye sahip oldukları müddetçe hem sigara üreticilerinden hem sigarayı bıraktırma sektöründen daha çok tokat yerler.

Siz de yorumunuzu paylaşın: