Prof. Dr. Ahmet Rasim Küçükusta

Tüm dünyada en çok rastlanan kanser türü olan  akciğer kanserinin başlıca iki sebebinden biri sigara diğeri ise radondur.

ABD’de yılda 15.000-22.000 kişinin radona maruz kaldıkları için akciğer kanserine yakalanıp öldükleri hesaplanıyor.

Radon, kayalardaki ve topraktaki uranyumun normal olarak harap olması ile ortaya çıkan radyoaktif bir gazdır.

Radon kaynağı kayaçlar Türkiye’de yaygın ve fazla miktarda bulunuyor; özellikle de, Uludağ, Marmara Adası, Batı Anadolu’nun büyük bölümü ve İstanbul’un granitler üzerinde yer alıyor.

Depremler sırasında yer kabuğunda meydana gelecek kırılma ve çatlamalar ile binalara radon sızması kolaylaşır ve insanlar daha fazla radona maruz kalabilirler. Türkiye gibi deprem kuşağında bulunan ülkelerde evlerde, okullarda ve işyerlerindeki radon miktarlarının düzenli olarak ölçülmesi ve yüksek değerler saptanan evlerde radonun azaltılabilmesi için önlemler alınması gerekir.

Radon evlerimize nasıl girer?

Radon,temeldeki, zemindeki, duvarlardaki yarık ve çatlaklardan geçerek bina havasına karışır.

İnşaat malzemelerinden (granit, portland çimento) ya da radon içeren yeraltı sularından da solunan havaya karışabilir. Uranyumdan zengin Topraklar üzerine yapılmış evlerde daha yüksek miktarda radon bulunur.

Toprağa yakınlığından dolayı, bodrum katların ya da ilk katların havasında, üst katlara göre daha fazla radon vardır. Maden ocakları gibi havalanması iyi olmayan yerlerin havasında da çok yüksek miktarlarda radon gazı bulunabilir.

Dış atmosfer havasında çok düşük miktarda radon gazı vardır, fakat bunun sağlığımız için hiç bir tehlikesi yoktur.

Radon nasıl kanser yapar?

Radonun akciğer kanserine sebep olduğu, havasında yüksek miktarlarda radon bulunan maden ocağı çalışanlarında çok sayıda akciğer kanserine rastlanmasıyla anlaşıldı. Daha sonra yapılan deneysel araştırmalarda, radona maruz bırakılan kemirgenlerde de akciğer kanseri geliştiği kanıtlandı.

Radon hızla çok küçük radyoaktif taneciklere ayrılır. Solunum yoluyla alınan bu tanecikler bronşların yüzeyini döşeyen hücreleri hasara uğratırlar. Uzun süreli radon gazı solumak sonuçta kansere neden olur.

Dünyanın bir çok ülkesinde yapılan araştırmalarda, akciğer kanserli hastaların evlerinde, akciğer kanserli olmayan evlere göre yüksek düzeylerde radon gazı bulunduğu tespit edilmiştir.

Sigara içenlerin yüksek radona maruz kalmaları durumunda akciğer kanseri riski daha da yükselir.

Evde tehlikeli seviyelerde radon olduğu nasıl anlaşılır?

Bunun tek yolu, evlerdeki radon miktarlarının ölçülmesidir, çünkü radon renksiz, kokusuz ve tatsız bir gazdır.

Evlerdeki radon miktarı, binanın bulunduğu arazinin ve çevresindeki toprağın uranyum içeriğine ve radonun binaya girmesindeki kolaylıklara bağlıdır.

Birbirine komşu iki evin radon miktarları çok farklı olabilir, bu nedenle bir evde ölçülen değer komşu ev için geçerli değildir.

Ayrıca, yağış, basınç ve diğer etkenler radon düzeylerinde aylık hatta günlük farklılıklara neden olabilirler. Bundan dolayı, radonun hem kısa ve hem de uzun vadeli ölçülmesini sağlayan farklı testler geliştirilmiştir.

Kısa süreli dedektörler, aletin özelliğine göre 2-90 günlük radon düzeylerini ölçerler. Uzun vadeli testler ise 90 günden fazla sürenin ortalama konsantrasyonlarının saptanmasını sağlarlar. Her iki testin de uygulanması kolaydır ve pahalı da değillerdir.

Radona maruz kalma riski, uzun vadeli ve ortalama konsantrasyonları gösteren testler ile daha iyi değerlendirilebilir.

Tehlikeli radon düzeyleri nedir?

ABD’deki EPA kurumu (Çevre Koruma Ajansı), evlerde yıllık ortalama olarak litrede 4 pikoküri üzerindeki radon değerlerini yüksek kabul etmektedir. ABD’de her 15 evden birinde bu değerlerde veya bunların üzerinde radon bulunduğu belirlenmiştir. Bu kurumun araştırmalarına göre, evlerdeki radon düzeylerinin 4pCi/l’nin altına düşürülmesiyle, akciğer kanserine bağlı ölümlerde %4′e varan azalma olacaktır.

Radona karşı önlemler

• Binaların topraktan çok iyi izole edilmesi gerekir.
• Binaların temel boşlukları ve kapalı alanlarının iyi havalanması sağlanmalıdır.
• Binaya yeraltı suları giriyorsa, bu sular kullanılmadan önce havuzlarda bekletilerek radonun uzaklaşması sağlanmalıdır.

Evlerdeki radon düzeylerini azaltmanın maliyeti, evin büyüklüğüne, mimarisine ve uygulanacak olan yönteme göre 800-2.500 ve ortalama olarak 1200 dolar’ dır.

Siz de yorumunuzu paylaşın: