İŞLENMİŞ DEĞİL, YOZ VE YOZLAŞTIRILMIŞ GIDALAR…

Yazı Fontunu Büyült Yazı Fontunu Küçült Yazı Fontunu Sıfırla

Yayınlanma tarihi: 18 Haziran 2023

kasa fişi

Dikkat: Yazının sonunda ek var!

***

İndependent Türkçe‘ deki yazım:

İşlenmiş ve aşırı işlenmiş gıda tabirlerini benden yüzlerce kere belki bin kere sayısız kere duymuş yazılarımda okumuş olmalısınızdır.

Bugün size benim de dilimden düşmeyen bu işlenmiş sıfatının nasıl şeytani bir kelime olduğunu nasıl sinsice gıdalar sokulduğunu anlatmak istiyorum.

İşlenmiş kelimesi insan zihninde müspet algı yaratan bir kelimedir.

Çünkü işlemek demek bir ham maddenin birtakım işlemlerden geçmesi onun üzerinde çalışılması onun daha değerli kılınması şeklinde bir algı yaratır.

Bu tabii ki bazı ürünler için yüzde 100 doğrudur.

Mesela ham petrol vardır, bunun işlenmesiyle uçak benzini yapılır ve ham petrol bu dönüşümle çok daha değerli çok daha fazla paraya satılan bir ürün haline gelir.

Gene işleme kelimesi kadınların nakışlarını oyalarını dantellerini de çağrıştırır ve bunlar da göze hoş gelen şeylerdir.

İşte bu işlenmiş gıda ya da aşırı işlenmiş gıda tabirleri de insanların aklında o gıdanın daha değerli olduğu algısı yaratabilir.

Bu sebeple bu tür gıdalara yoz veya yozlaştırılmış gıdalar denmesinin insan sağlığı bakımından çok daha doğru olduğu kanaatindeyim.

Yoz ve yozlaştırılmış arasındaki fark şu, mesela bir gıdanın tabiatta bir benzeri yoksa bir şekerleme, gofret, cips gibi bir ürün… bunların tabiatta bir karşılığı yok. Bunlara yoz gıda diyeceğim.

Yozlaştırılmış ise tabiatta onun temeli olan bir gıdanın çeşitli fiziki, kimyasal işlemlerle yoz hale getirilmesine ise yozlaştırma gıda diyeceğim.

Mesela, elma. Bu tabiatta olan bir meyve ama bu elma şekerlendirip renklendirip bir elma şeker haline getirdiğiniz zaman bu yozlaştırılmış bir gıda olmaktadır.

Fıstık mesela. Fıstık tabiatta olan bir kuru yemiştir ama siz bu fıstığı kavurursanız, ona glutamat eklerseniz, şeker, tuz, boya koyarsanız, bozulmasın diye bazı kimyasallar koyarsanız artık o fıstık olmaktan çıkar yozlaştırılmış gıdaya dönüşür.

Bu yozlaştırılmış gıdaların insan sağlığı için çok zararlı olduğunu defalarca söyledim ama bir kere daha tekrarlamakta hiçbir mahsur yok, aksine faydalı.

Günümüzde adet salgın haline gelen hastalıklar var. Obezite, diyabet, kalp damar hastalıkları, kalp krizleri, felçler, astım, alerji, egzama, depresyon, Parkinson, Alzheimer aklınıza ne geliyorsa bu hastalıkların tümünün altında bu yoz ve yozlaştırılmış gıdalarla beslenmenin rolü var.

Çünkü bu gıdalar insan vücudunda bağırsaklardaki bağırsak mikrobiyotası adını verdiğimiz o mikrop dengesini bozduklarını sayısız araştırma ile bilim adamları gösterdiler.

Bu dengenin bozulması vücutta kronik bir enflamasyona yani kronik bir iltihaba yol açıyor. Burada herhangi bir mikrobun etkisi söz konusu değil.

Bu tamamen bağırsaktaki mikrop dengesinin değişmesine bağlı olarak gelişen bir durum.

İşte bu kronik enflamasyon bütün bu kronik hastalıkların temelinde yatan esas mekanizmadır ve bun neticesi olarak ortaya çıkan kanda ölçülebilen oksidatif stres adı verilen olay da bunun altında yatan mekanizmalardır.

Günümüzde bir kişiye diyabet teşhisi konduğu zaman, tansiyon yüksekliği teşhisi konduğu zaman ilk yapılan şey bunlara ilaç yazmak oluyor.

Bu son derecede yanlış bir şey. Çünkü bu hastalıkların sebebi kanda o kimyasal maddenin o ilacın eksik olması değil. Bu hastalıklar hayat tarzındaki yanlışlardan kaynaklanıyor.

Dolayısıyla bu kişilere yapılması gereken şey ilaç vermek değil tam aksine hayat tarzındaki eksikleri, yanlışları bulmak ve bunları yoluna sokmak olmalıdır.

Böyle yapılmadığı takdirde yani bir şeker hastasına, bir tansiyon hastasına daha ilk şeker yüksekliğinde ilk tansiyon yüksekliğinde hemen ilaç yazıldığı zaman bu kişi de şöyle düşünüyor:

Benim beslenmeme, hareket etmeme, uykuma, strese ona buna dikkat etmeme hiç gerek yok diyor. İlacımı alıyorum. O halde her şeyi yerim her şey yaparım bana bir şey olmaz.

Allah sizi yoz ve yozlaştırılmış gıdalardan uzak tutsun.

Kaynaklar: https://twitter.com/TurkishIndy/status/1670335811823235074

https://www.indyturk.com/node/640746/t%C3%BCrki%CC%87yeden-sesler/i%CC%87%C5%9Flenmi%C5%9F-de%C4%9Fil-yoz-ve-yozla%C5%9Ft%C4%B1r%C4%B1lm%C4%B1%C5%9F-g%C4%B1dalar%E2%80%A6

Seyretmek ve dinlemek için: https://www.youtube.com/watch?v=mPGxlasqv8k

***

EK 2 (28.7.2023): Sadece %10 oranında aşırı işlenmiş gıda bulunan diyetler bile erken ölüm riskini artırabilir. https://www.dailymail.co.uk/health/article-12339841/Now-scientists-really-taking-biscuit-diets-just-10-ultra-processed-raise-risk-early-death-study-warns.html

Makale: Ultra-processed food consumption is associated with all-cause and cardiovascular mortality in participants with type 2 diabetes independent of diet quality: a prospective observational cohort study

K: https://ajcn.nutrition.org/article/S0002-9165(23)66025-3/fulltext

***

EK 3 (20.10.2023): İşlenmiş gıdalar, doğal hali değiştirilmiş gıdaları ifade eder. Yeni bir çalışma, aşırı işlenmiş gıdaların sigara ve uyuşturucu kadar bağımlılık yapıcı olabileceğini öne sürüyor. 

Kaynak: https://x.com/WebMD/status/1715178524963733581?s=20

Processed foods refer to any food that’s changed from its natural state. This can include food that was simply cut, washed, heated, pasteurized, canned, cooked, frozen, dried, dehydrated, mixed, or packaged. It also can include food that has added preservatives, nutrients, flavors, salts, sugars, or fats.

Usually, people think processed foods are “bad.” While there are a lot of processed options that are less nutritious, some processed foods are healthy.

What Are the Types of Processed Foods?

The United Nations has a food grouping scale called the NOVA food classification. It puts food into four groups:

Group one: Unprocessed or minimally processed foods. This group includes foods like fresh blueberries, roasted nuts, chopped vegetables, or other foods that have slight changes. These foods are prepared like this to make them easier to access.

This group might also include things that have been dried, frozen, refrigerated, filtered, fermented, or put in vacuum-sealed packages. This is meant to preserve the natural foods and allow you to safely eat them later.

Group two: Processed culinary ingredients. This group contains options like butter, oils, sugar, or salts. They’re ingredients that come from nature but are slightly changed. They may have been pressed, refined, milled, or dried. They’ve gone through this process to make it easier for you to use them in your kitchen. These options aren’t supposed to be eaten alone. They’re meant to be added to foods during meal preparation.

Group three: Processed foods. These include canned fish, fruits in syrup, bottled vegetables, cheese, fresh bread, or other options that were made with added salt, oil, sugar, or other things from groups one or two.

Most of these foods have two or three ingredients. They’re edible by themselves but can also be added to other dishes. The food in this group was processed to make it more stable or add to its qualities.

Group four: Ultra-processed food and drink products. This group contains foods that are typically the result of intensive manufacturing processes. They’re created from foods and additives and don’t relate much to group one foods. Like other options, these foods include sugars, oils, fats, and salt. But they also have ingredients taken from other foods, like casein, lactose, gluten, whey, hydrogenated oils, protein isolate, maltodextrin, invert sugar, and high-fructose corn syrup.

Ultra-processed options have a lot of preservatives, dyes, colors, added flavors, non-sugar sweeteners, or other ingredients that change the texture or appearance of the food.

These foods are meant for you to eat right away. They don’t usually require much preparation. This can include things like soft drinks, sweet or savory packaged snacks, or premade frozen meals.

The NOVA classification can help you understand the different types of food preparation and is used globally, but it is not recognized by the FDA or the USDA. It doesn’t include extensive lists of which foods belong in which category, so it may be confusing.

How Do Processed Foods Affect Your Health?

Some slightly processed foods can be a part of a healthy diet. But other, highly processed options can lead to health risks.

You might consume more than you’re aware of. Some processed foods contain a lot of salt, fat, and sugar. This can make the foods seem more appealing, taste better, or lengthen their shelf life. But you might not know just how much fat, salt, or sugar is in the foods you eat. This can cause you to eat more than you’d expect since it can be difficult to spot these additives.

Because of the high amount of ingredients, some of these foods also have a lot more calories than you’d think. For example, one small cookie might have 50 calories. This is about the same number of calories as an entire cup of green beans. You’ll tend to eat more calories with highly processed foods.

Highly processed food may put you at a higher cancer risk. One study found that your risk of cancer goes up with the amount of ultra-processed food you eat. Some experts wonder if this is because of all of the food additives that are in these options.

Some processed options don’t give your body what it needs. Foods that are highly processed are stripped of their basic nutrients. This is why many processed foods have added fiber, vitamins, and minerals. But once you take out the natural nutrients from a food, it’s difficult to add back all of its healthful value.

Heavily processed foods are quicker to digest. Processed foods are easier for your body to digest than foods in their natural state. This means your body burns fewer calories when you digest processed foods. Experts think you burn around half as many calories with processed options compared to natural foods. If you eat high-calorie processed foods that require less calories to digest, it may be harder to stay at a healthy weight.

How Can You Choose Better Options?

To get the most out of your meals, you’ll want to stick to foods that aren’t changed as much from their natural state. Typically, the less processed it is, the better.

Some examples of processed foods that can add benefits to your meals include:

  • Whole-grain or whole wheat bread
  • Precut vegetables
  • Low-fat milk
  • Milks or juices with added vitamin D and calcium
  • Canned fruits stored in water or natural fruit juice
  • Breakfast cereals with added fiber

While it’s impossible to completely avoid unhealthy foods at times, it’s smart to stick to mainly minimally processed foods. There are a few ways to ensure you consume nutritional food options:

Read your labels. The fewer ingredients, the better. If you can’t pronounce most of the ingredients in a food, it’s most likely highly processed and probably not very good for you. Look for whole food options, like raw vegetables and fruit, or options with less ingredients.

Choose food from the fresh sections. One way to avoid processed foods is to look in the fresh section at the grocery store. You’ll find more wholesome choices here.

Look for less processed meats. Meats that are less processed, like seafood or chicken breasts, are better for you than processed meats. Avoid heavily processed options like sausage or bacon.

Cook more at home. When you go out to eat, it’s hard to tell what’s actually in your food. If you cook at home, you’re in control of the ingredients you put in your meals.

K: https://www.webmd.com/diet/what-are-processed-foods

Makale: What Are Processed Foods?

***

EK 4 (20.10.2023): Soumya Swaminathan, 3’üncü Uluslararası Singapur Halk Sağlığı Konferansı’nda yaptığı açılış konuşmasında, aşırı işlenmiş gıdaları, bağımlılık yapmalarına atıfla, tütün ürünlerine benzetti. Swaminathan, “Halk sağlığı çalışanlarının, artık özellikle gençleri bu tür şeker, yağ ve tuz oranı yüksek yiyeceklere bağımlılıktan uzaklaştırmanın yollarını bulması gerektiğini düşünüyorum.” dedi. Aşırı işlenmiş gıdaların, devasa bir endüstriye dönüştüğünü belirten Swaminathan, beyinde salgılanan kimyasalların söz konusu gıdaların tüketiminden sonra daha fazla tüketme isteği uyandırdığını vurguladı.

Pandemi sonrası dönemde halk sağlığını tehdit eden unsurlar

Pandemi sonrası dönemde, küresel ölçekte halk sağlığını tehdit eden unsurlara değinen eski DSÖ Baş Bilim İnsanı Swaminathan, söz konusu unsurların başında iklim değişikliği, sağlık çalışanlarına yatırım ve ergen bireylerin beden ve zihinsel sağlığını güvende tutmanın geldiğini belirtti. Swaminathan, artan sıcaklıklar, deniz seviyesinin yükselmesi, yağış düzenindeki değişiklikler gibi olayların, içilebilir su mevcudiyetini azalttığını, toprak sağlığını bozduğunu ve mahsul zararlıları ile zoonotik hastalıkların ortaya çıkmasına neden olduğunu söyledi.

Bahsi geçen olayların, daha sonra “insan sağlığını etkileyerek ısıya bağlı hastalıkları artıracağını” belirten Swaminathan, “Hava kirliliği nedeniyle hepimizin kalp-akciğer hastalıklarının tekrar arttığını göreceğimizi düşünüyorum.” dedi. Bunun yanı sıra, ergen bireylerin zihinsel sağlığının korunmasının önemine dikkati çeken Swaminathan, bu yaş grubuna atfen “Zihinsel sağlığına gerçekten dikkat etmeliyiz çünkü intiharların, şiddetin, trafik kazalarının, zararlı madde kullanımının arttığını görüyoruz.” dedi.

Swaminathan, internet bağımlılığı ve sosyal medyanın da ergenlik çağındakilerin fiziksel ve zihinsel sağlıklarında büyük rol oynadığını belirtti. Sağlık çalışanı sayısındaki yetersizliğin küresel çapta gözlemlendiğini kaydeden Swaminathan, bu durumun bazı ülkeleri diğerlerinden daha fazla etkilediğini dile getirdi. Swaminathan, “En az gelişmiş ülkelerdeki sağlık çalışanlarının, sıklıkla, yüksek gelirli ülkelere, oradaki açığı doldurmak için göç ettiğini görüyoruz.” diye konuştu.

Kaynak: https://medimagazin.com.tr/guncel/eski-dso-uzmanindan-genclerin-asiri-islenmis-gidalardan-uzak-tutulmasi-cagrisi-107599

***

EK 5 (8.11.2023): Dört çalışmanın meta-analizinde, yüksek düzeyde aşırı işlenmiş gıda tüketen yetişkinlerde enflamatuar bağırsak hastalığı riski kontrol grubundan %47 daha fazla bulundu.

Kaynak: https://www.medscape.com/s/viewarticle/997855

Makale: New Study Ties Ultraprocessed Foods to IBD

***

EK 6 (29.2.2024): Greater exposure to ultra-processed food was associated with a higher risk of adverse health outcomes, especially cardiometabolic, common mental disorder, and mortality outcomes. These findings provide a rationale to develop and evaluate the effectiveness of using population based and public health measures to target and reduce dietary exposure to ultra-processed foods for improved human health. They also inform and provide support for urgent mechanistic research.

Kaynak: https://www.bmj.com/content/384/bmj-2023-077310

Makale: Ultra-processed food exposure and adverse health outcomes: umbrella review of epidemiological meta-analyses

***

EK 7 (1.3.2024): Ultra-processed foods damage health and shorten life

Hundreds of epidemiological studies and meta-analyses have reported associations between ultra-processed food consumption and adverse health outcomes. In a linked paper (doi:10.1136/bmj-2023-077310), Lane and colleagues have now carefully reviewed the evidence from 45 meta-analyses encompassing almost 10 million participants.1 They found direct associations between exposure to ultra-processed foods and 32 health parameters including mortality, cancer, and mental, respiratory, cardiovascular, gastrointestinal, and metabolic ill health. For instance, a pooled analysis of seven cohorts showed a 10% increase in ultra-processed food consumption to be associated with a 12% (95% confidence interval 1.11 to 1.13) higher incidence of type 2 diabetes.

The quality of the evidence was strong for all cause mortality, obesity, and type 2 diabetes (this evidence was rated as of moderate quality using the GRADE system, which initially considers all observational studies as low quality evidence). Overall, the authors found that diets high in ultra-processed food may be harmful to most—perhaps all—body systems.

Ultra-processed foods are not merely modified foods. As defined by the Nova classification,2 they are formulations of often chemically manipulated cheap ingredients such as modified starches, sugars, oils, fats, and protein isolates, with little if any whole food added, made palatable and attractive by using combinations of flavours, colours, emulsifiers, thickeners, and other additives. No reason exists to believe that humans can fully adapt to these products. The body may react to them as useless or harmful, so its systems may become impaired or damaged, depending on their vulnerability and the amount of ultra-processed food consumed.

Lane and colleagues call for more mechanistic research to identify how consumption of ultra-processed food harms health.1 This does not mean that public policies and actions should be delayed. As these authors acknowledge, multiple mechanisms, likely acting in combination, are plausible.

The grossly imbalanced composition of ultra-processed foods means that their increased intake makes diets energy dense, high in sugar and saturated fat, and low in protein, fibre, micronutrients, and health protective phytochemicals such as flavonoids and phytoestrogens.345 They also contain additives including colours, emulsifiers, and sweeteners, linked by experimental and epidemiological evidence to imbalances in gut microbiota and systemic inflammation.1

Techniques often used, such as extrusion and intense heat, degrade the natural food matrix causing loss of nutrients,6 disturbances in food digestibility and nutrient bioavailability,7 and reduction of satiety.8 They also make ultra-processed food soft, which shortens chewing and swallowing time, and increase energy intake.9 Consumption of these foods has also been associated with increased concentrations of acrylamide and phthalates in the blood or urine; these are toxins created during processing or released from packaging materials, respectively.1011

Ultra-processed foods are engineered to be highly desirable, combining sugar, fat, and salt to maximise reward,1213 and adding flavours that induce eating when not hungry.14 Many are addictive, judged by the standards set for tobacco products,15 and aggressively marketed with meal deals, super sizing, and advertising.

What can be done to control and reduce production and consumption of ultra-processed food, which is rising worldwide?16 Reformulation does not eliminate harm,17 and profitability discourages manufacturers from switching to make nutritious foods. Moreover, the investment management companies that increasingly dominate corporate shareholdings would likely resist any such change.18

Therefore, public policies and actions are essential. These include national dietary guidelines that recommend varieties of unprocessed or minimally processed foods and freshly prepared meals and avoidance of ultra-processed foods19; institutional food procurement that aligns with these guidelines; front-of-pack labels that clearly identify ultra-processed foods; restricting advertising and prohibiting sales in or near schools and hospitals; and fiscal measures that make unprocessed or minimally processed foods and freshly prepared meals as accessible and available as, and cheaper than, ultra-processed foods.

Importantly, smallholders, family farmers, and independent businesses that grow, make, and sell unprocessed or minimally processed foods should be recognised, supported, and fully represented in all policy making and its monitoring. Conversely, corporations responsible for ultra-processed foods should be required to explain publicly how their products are made and to give evidence to but not be represented on policy making bodies.

It is now time for United Nations agencies, with member states, to develop and implement a framework convention on ultra-processed foods analogous to the framework on tobacco. These agencies also have an important role in publishing, publicising, and promoting examples of best practice.

Finally, multidisciplinary investigations are needed to identify the most effective ways to control and reduce ultra-processing and to quantify and track the cost-benefits and other effects of all such policies and actions on human health and welfare, society, culture, employment, and the environment.

Kaynak: https://www.bmj.com/content/384/bmj.q439

Makale: Reasons to avoid ultra-processed foods

***

EK 8 (1.3.2024): The BMJ’de yayımlanan yeni bir çalışma, ultra işlenmiş gıdaların insan sağlığı üzerindeki zararlı etkisini vurgulayarak, yaklaşık 10 milyon katılımcıyı içeren 45 farklı meta-analizin bir şemsiye incelemesine göre, 30’dan fazla olumsuz sağlık sonucu ile bir korelasyon olduğunu ortaya koydu.

Çalışmada; paketlenmiş atıştırmalıklar, şekerli tahıllar ve tüketime hazır ürünler gibi ultra işlenmiş gıdalar, yüksek oranda ilave şeker, yağ ve tuz içermelerinin yanı sıra düşük vitamin ve lif içeriği nedeniyle uzun süredir kötü sağlık koşullarıyla ilişkilendirildi.

Bu ürünlerin bazı yüksek gelirli ülkelerde toplam günlük enerji alımının %58’ine kadar katkıda bulunabildiğini, düşük ve orta gelirli ülkelerde ise önemli bir artış gözlemlendiğini gösterdi.

Kalp hastalığı riskini yüzde 50 artırıyor

Son üç yıl içinde gerçekleştirilen incelemede, her biri çeşitli meta-analizleri içeren 14 inceleme makalesinden elde edilen kanıtlar değerlendirildi. Ultra işlenmiş gıdalara maruz kalma tahminleri, gıda sıklığı anketleri ve diyet hatırlamaları dahil olmak üzere farklı kaynaklardan toplandı.

Sonuçlar, ultra işlenmiş gıdalara maruziyet arttıkça 32 olumsuz sağlık sonucu riskinin de arttığını tutarlı bir şekilde gösterdi. İkna edici kanıtlar, daha yüksek alımı kardiyovasküler hastalıklara bağlı ölüm riskinde %50 artış, anksiyete ve yaygın ruhsal bozukluk riskinde %48-53 artış ve tip 2 diyabet riskinde %12 artış ile ilişkilendirdi.

Ayrıca, çalışma bulguları, daha yüksek ultra işlenmiş gıda alımını herhangi bir nedenden ölüm riskinde %21, anksiyete ve yaygın ruhsal bozukluk riskinde %40-66 ve tip 2 diyabet riskinde %12 artış ile ilişkilendirdi.

Kaynak: https://medimagazin.com.tr/guncel/calisma-ultra-islenmis-gidalar-32-saglik-riskiyle-dogrudan-baglantili-110223

***

EK 9 (7.4.2024): High intake of ultra-processed food (UPF) has been associated with increased risk of chronic kidney disease(CKD), but the results remain inconsistent. We therefore performed this systematic review and dose–response meta-analysis of observational studies that shed light on the association between UPF consumption and the risk of CKD.

Our findings indicate that high consumption of UPF is significantly associated with an increased risk of CKD. Future research with prospective design is required to confirm this positive association.

Kaynak: https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fnut.2024.1359229/full

Makale: Ultra-processed food consumption and chronic kidney disease risk: a systematic review and dose–response meta-analysis

***

İlgili Diğer Yazılar:

Siz de yorumunuzu paylaşın: