Prof. Dr. Ahmet Rasim Küçükusta

Dikkat: Yazının sonunda ek var!

***

Psödoefedrin ihtiva eden soğuk algınlığı ve grip ilaçlarının son derece nadir fakat ölümcül olabilen beyin damar hastalıklarıyla muhtemel bağlantıları sebebiyle sadece reçeteyle yazılabilecekleri veya hatta yasaklanabilecekleri açıklandı (1, 2).

Açıklama Daily Mail’ de “Sudafed, Nurofen ve Day & Night Nurse yasaklanabilir veya ancak reçete ile alınabilir” başlığıyla haber oldu (3, 4, 5, 6).

Kısa adı MRHA olan İlaç ve Sağlık Ürünleri Düzenleme Kurumu, psödoefedrin ihtiva eden ilaçlar için pazarlama izinlerinin değişmesi gerekip gerekmediğine karar vermek için mevcut delilleri gözden geçirme kararı aldı.

Bu karar, psödoefedrin bulunan ilaçların beyinde kan akımını bozan biri posterior geri dönüşümlü ensefalopati sendromu (PRES) ve diğeri geri dönüşümlü serebral vazokonstriksiyon sendromu (RCVS) olan beyin kan akımı bozukluklarının bildirilmesi üzerine alındı.

RCVS, genellikle günler ila haftalar arasında tekrarlayan ani, şiddetli gök gürültüsü şeklinde şiddetli baş ağrılarına sebep oluyor. RCVS en sık 20 ila 50 yaşları arasındaki kadınlarda teşhis edilir.

PRES’ in belirtileri arasında bulanık görme, baş ağrısı, nöbetler ve kafa karışıklığı var. Bebeklik çağından ileri yaşlara kadar her yaşta görülmekle beraber en sık 40’lı ve 50’li yaşlardaki yetişkinleri etkiler. Kadınlarda biraz daha sık rastlanır. Daha genç kadınlarda, bazen doğumdan sonra, hamilelik sırasında veya doğum kontrol haplarına başlarken veya değiştirirken meydana gelen değişikliklerle ilişkilendirilmiştir. PRES ağırlıklı olarak beynin arkasını etkiler.

PRES’ in sebebi bilinmiyor ancak yüksek tansiyon, eklampsi, şiddetli enfeksiyon, böbrek hastalığı ve bazı otoimmün hastalıklarla bağlantılı olabilir. Bağışıklığı baskılayan ilaçlar ve kanser kemoterapisi de riski artırabilir.

Her iki hastalık da erken teşhis ve tedavi ile düzelmekle beraber felç ve ölüm riski taşır. Ölüm oranının tüm PRES vakalarının yüzde 3 ila 6’sında, RCVS vakalarının yüzde 5’inin altındadır.

Ülkemizde de yaygın olarak kullanılıyor

Ülkemizde de psödoefedrin bulunan ilaçlar yaygın olarak kullanılıyor: Sudafed, Actifed, Actidem, Aferin, Benical, Clarinase, Duact, Tylol Hot, Eksofed, Nurofen cold flu bu ilaçlardan bazıları (7).

Bu ilaçların tablet, şurup ve damla şekilleri var.

Psödoefedrin, kan damarlarının daralmasına sebep olan noradrenalini serbest bırakmak için sinir uçlarını uyararak etki eder. Damarlardan salınan sıvı miktarı azalır ve burunda daha az şişlik ve daha az mukus üretimi ile olur.

Psödoefedrin bulunan ilaçlar, burun tıkanıklığı olan kişilerde baş ağrısı, ateş ve ağrı veya nezle gibi soğuk algınlığı ve grip semptomlarını tedavi etmek için tek başına veya başka kimyasallarla kombine edilerek kullanılır.

Bu ilaçlar birçok ülkede reçetesiz olarak marketlerden bile alınabiliyor.

Gelelim neticeye

Bu nadir görülen damar hastalıklarının psödoefedrin ile bağlantısı henüz ispatlanmış değil ama psödoefedrin ve bu gruptan ilaçların ajitasyon, uykusuzluk, çarpıntı, baş ağrısı, tansiyon yüksekliği, halsizlik, ateş, titreme, vücut ağrıları, deri döküntüsü gibi birçok ciddi yan etkileri var.

Soğuk algınlığı, grip ve alerjik nezle tedavisinde kullanılan psödoefedrin ve benzeri kimyasallar bulunan ilaçları hemen hiç kullanmam. Kimseye de tavsiye etmem.

Kaynaklar:

1. https://pharmaceutical-journal.com/article/news/mhra-to-review-evidence-of-harm-linked-to-pseudoephedrine-containing-medicines

2. https://www.ema.europa.eu/en/news/prac-starts-safety-review-pseudoephedrine-containing-medicines

3. https://www.dailyrecord.co.uk/lifestyle/popular-cold-flu-medicines-could-29293360

4. https://www.bbc.com/news/health-64742221

5. https://www.dailymail.co.uk/health/article-11784223/The-deadly-conditions-Sudafed-safety-review-flu-remedies-pulled-shelves.html

6. https://www.dailymail.co.uk/health/article-11780431/Sudafed-BANNED-prescription-Urgent-probe-rare-deadly-effect.html

7. https://www.ilacrehberi.com/s/pseudoephedrine_hcl/2/

***

EK 1 (23.10.2023): Tüm dünyada da bizde de yaygın olarak yazılan sakinleştirici alprazolamın (Xanax XR), tıbbi dergilerde daha önce belirtilenden daha az etkili olabileceği, yayın yanlılığının muhtemelen etkinliğini %40’ın üzerinde artırdığı gösterildi. Bu ilaç son senelerde bağımlılık, yoksunluk ve bilişsel bozukluk gibi ciddi klinik risklerle ilişkilendiriliyor. 50 senedir piyasada olan bir ilacın karalanmaya başlanması akıllara şu soruyu getiriyor: Yeni bir sakinleştirici ilaç mı geliştirildi?

***

EK 2 (25.10.2023): Tip 2 diyabet hastası takip ve tedavi eden doktorlara çok önemli bir ikaz! Antipsikotik ilaçlar kalp-damar hastalığı olmayan tip 2 diyabetlilerde ani kalp durması (AKD) riskini neredeyse 3 kat ve özellikle makrolid ve florokinolonlar gibi QT aralığını uzatan bazı antibiyotikler riski neredeyse 2 kat artırıyor. Antipsikotik ilaçlar tip 2 diyabetli kişilerin yaklaşık %3’ü antibiyotikler %5 ila %10’u tarafından kullanılıyor. Ani kalp durması, tüm kardiyak ölümlerin %50’siyle ilişkilidir ve gelişmiş ülkelerdeki tüm ölümlerin %20’sinden sorumludur. AKD vakalarının %80’i ölümcüldür.

Makale: Common Meds Link to Sudden Cardiac Arrest in Type 2 Diabetes

Kaynak: https://www.medscape.com/viewarticle/997629

***

Siz de yorumunuzu paylaşın: