Prof. Dr. Ahmet Rasim Küçükusta

Fransa’ da yapılan çok merkezli bir araştırmada, “statin” sınıfı ilaçların yoğun bakım birimlerinde (YBB) yatan hastalardaki “vantilatörle alâkalı pnömonilerde” (VAP) ölüm oranlarını yüzde 45 artırdığı belirlendi ve hastaların daha fazla zarar görmemeleri için çalışma sonlandırıldı (1).

VAP, bir vantilatör ile mekanik solunum uygulanan hastalarda ortaya çıkan, hastane enfeksiyonlarının bir türüdür ve mortalite yani ölüm oranı yüzde 20-50 arasında değişir.

26 YBB’ de vantilatörle ilgili pnömonisi olan ve statin kullanmayan 300 hastanın bir kısmına antibiyotik tedavisiyle beraber günde 60 miligram (böbrek yetersizliği olanlara 30 miligram) simvastatin, bir kısmına ise plasebo (boş ilaç) verildi.

Hastaların yüzde 10 kadarı bir ay önce statin kullanıyordu ama hiçbirisi entübasyon uygulandığında bu ilacı almıyordu.

28 gün sonra mortalite statin alanlarda “yüzde 21.2”, plasebo alanlarda ise “yüzde 15.2” olarak bulundu; gruplar arası mutlak fark “yüzde 6” idi.

Bu, simvastatin alanlarda ölüm oranlarının plasebo alanlara göre yüzde 45 daha fazla olduğu manasına geliyor ama bunun istatiksel bakımdan bir değeri olmadığı belirlendi.

Daha önce hiç statin kullanmamış olan hastalar arasında statin verilenlerde 28 gün sonundaki mortalite “yüzde 21.5” ve plasebo alanlarda “yüzde 15.4” olarak hesaplandı; gruplar arası mutlak fark “yüzde 7.7” idi.

Statinlerin mortalite dışında antibiyotik kullanma süreleri, vantilatörsüz kaldıkları günler, ARDS oranları, böbrek dahil organ yetersizlikleri veya yeni enfeksiyon gelişmesi gibi ölçülebilen hiçbir sonucu değiştirmedikleri belirlendi.

Araştırma, bu ara sonuçlar çalışmanın boşuna yapıldığı şeklinde yorumlanarak “zamanından önce” durduruldu.

Statinler işe yaramıyor

Daha önce yapılan ve statinlerin enfeksiyonlarda önleyici veya birleşik tedavilerdeki etkinliklerini inceleyen araştırmalarla ilgili en büyük sorun hastaların çoğunun statin alıyor olmaları ve plasebo grubunda yer alacaklarsa çalışma başında statin tedavisinin kesilmesiydi.

Buna göre, bazı araştırmalarda statinin faydalı olduğu sonucunun çıkması statinlerin kesilmesiyle plasebo grubuna verilen zararla alâkalı olabilir.

Bu ilk ve tek çok merkezli randomize araştırma, statinlerin sepsisin ilerlemesini önleyebileceğini ve akut akciğer hasarında organ yetersizliği skorlarını düzeltebileceği sonucuna varılan gözleme dayalı küçük araştırmaları da şüpheli hâle getiriyor (2, 3).

Kısa adı SAILS olan (Statins for Acutely Injured Lungs from Sepsis) ve rosuvastatinin plasebo ile kıyaslandığı faz 3 randomize araştırma da “abesliği” anlaşıldığı için zamanından önce sonlandırıldı (4).

Statinler ancak kanser tedavisine denenebilir

Statin sınıfı ilaçlar sadece kolesterol sentezini engellemiyor; bunların tıpkı kortizon gibi “anti-enflamatuar” ve “immün-modülatör” etkileri de var.

Bu etkiler aynı zamanda bu ilaçların çok ciddi aksi tesirleri olduğunu da gösterir; yani “kaş yapayım derken göz çıkarılabilir”.

“Bu ilaçları kalp-damar hastalıklarında kolesterol sentezini baskıladıkları için değil de bu özellikleri sebebiyle kullanıyoruz deseler” bunu bir derece mâkûl bulurum.

Çünkü kalp krizi, felç gibi hastalıkların temelinde “ateroskleroz” yani damar sertliği vardır.

Ateroskleroz “düşük yoğunluklu bir enflamasyondur” ve bu enflamasyonu bir ilaçla baskılamak da ilk bakışta gayet mantıklıdır.

Gelin görün ki, bu ilaçların hücre enerji sisteminde yarattıkları değişiklikler dikkate alındığında (buna vücudun fabrika ayarlarının bozulması da denebilir) bu ilaçları kanser dışında kullanmak akıl kârı değildir.

Gelelim neticeye

BİR: Anti-enflamatuar etkili ilaçların bu tür ölüm oranları çok yüksek YBB hastalarında denenme gayretlerine saygı duymakla beraber, statinlerden müspet bir sonuç alınmasını mantık olarak mümkün görmüyorum.

İKİ: Olur ya bu araştırmadan müspet bir netice çıkmış olsaydı -hiç şüpheniz olmasın- bu ilaçların nezleden sinüzite bronşitten sistite kadar her türlü enfeksiyon için kullanılmasının yolu da açılmış olacaktı; Allah bizi korudu.

ÜÇ: Benim görüşüm, statinlerin ancak kanser tedavisinde hücre öldürmek için denenebileceğidir; tabii böcek ilacı olarak denenmesinde de bir mahzur yoktur.

Statin meftunlarına saygı ile duyururum.

KAYNAKLAR

1. http://jama.jamanetwork.com/article.aspx?articleID=1752244

2. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23232151

3. http://www.atsjournals.org/doi/abs/10.1164/rccm.201003-0423OC

4. http://clinicaltrials.gov/ct2/show/NCT00979121

Siz de yorumunuzu paylaşın: