Prof. Dr. Ahmet Rasim Küçükusta

Cem Terzi‘ nin yazısı:

Hekimler geçerli ve güvenilir bilgi için tıbbi literatüre güvenemezler…

Aslında oldukça provakatif bir cümle ile başladı yazı. Ama  bu cümleyi tırnak içine alarak yeniden yazdığımda ve bu ifadenin en saygın, en bilimsel, en çok güvenilen tıp dergilerinden biri olan New England Journal of Medicine‘ ın (NEJM) yirmi yıllık editörü Marcia Angell’ ın, 2008 yılında Journal of the American Medical Association‘ da (JAMA) yayınlanan bir makalesinin sonuç cümlesi olduğunu belirttiğimde, amacımın provakasyon olmadığı anlaşılır umarım. 

Gerçekten de Angell tam olarak şöyle diyordu yazısında: “Resmin bütününe bakarsak, yanlılığın (“bias”) sadece birkaç izole durum için söz konusu olduğunu söylemek saflık olur. Yanlılık tüm sisteme sızmıştır. Hekimler geçerli ve güvenilir bilgi için tıbbi literatüre güvenemezler. Son yirmi yıldır  New England Journal of Medicine editörü olarak, ne yazık ki ulaştığım son fikir budur ve son yıllarda daha da kuvvetlenmiştir.”

Editör itirafları

Bilimin ve hele tıp paradigmasının kutsadığı ve kişilere sunulacak sağlık hizmetinin “kanıt”larını oluşturduğu tıp dergileri ve buralarda yayımlanan bilimsel makalelerde yanlılık, saptırma ve hatta ciddi hatalar olduğunu özellikle son yıllarda çok açık biçimde  öğrenmiş bulunuyoruz. Çünkü en saygın dergi editörleri, yıllarca üstü örtülen bu konular hakkında artık açıkça konuşmaya ve yazmaya başladılar.

Tıbbi bilgilerin yanlılığında araştırma ve yayın sisteminin sorumluluğunu sorgulayan ilk editörlerden biri NEJM editörü Arnold Relman’ dır. Relman, daha 1983 yılında “araştırmanın dürüst olup olmadığını öngörmeye imkan yok” diye yazıyordu. 2002 yılına geldiğimizde ise sorunu çok daha açık biçimde ortaya koydu: “Klinik araştırmalar sistemi tümden kazanç elde etmek amacını gütmektedir. Son on yıldır çok talihsiz bir duruma tanıklık ediyoruz; ilaç endüstrisinden sponsor yardımı alan kurumlarda kabul edilmesi olanaksız çıkar çatışmaları söz konusudur.(…) Bir zamanlar yüce idealleri olan ve açıkça kamunun çıkarlarını gözeten araştırma sistemi giderek yozlaşmıştır. (…) Tıp araştırmalarının kazandığı ticari boyut, hastaların esenliğine ve hasta doktor arasındaki ilişkiye gölge düşürmektedir. Bu ilişki günümüzde her yandan paranın saldırısına uğramaktadır. 

Yazının girişinde alıntı yaptığım NEJM’ nin eski editörü Marcia Angell ise, 2005 yılında ilaçların etkinliğini ve yan etkilerini değerlendiren klinik araştırmalar hakkındaki gözlemlerini şöyle tanımlıyor: “Çok çeşitli numaralarla sonuçlar çarpıtılmaktadır. Bu sürekli yapılmaktadır. (…) Toplum sağlığı ile ilgili kolektif bilimsel bilginin bir kısmı, yöntemi ile oynanmış ya da verileri taraflı olarak yorumlanmış çalışmalardan oluşmaktadır”.

İlaç çalışmalarının büyük çoğunluğunu yayımlayan JAMA‘ nın editörü Dr. Catherine DeAngeli, yanlı ve kusurlu yayınların ayyuka çıktığı bir dönemde hem de kendi dergisinde “Ben bir doktorum astrolog değil; yazarların akıllarında, kalplerinde ne olduğunu bilecek bir yeteneğe sahip değilim” diyerek çaresizliğini ifade etmiştir.

Yine NEJM‘ in eski editörlerinden Dr. Jerome Kassier, 2006’ da yayınlanan bir yazısında klinik çalışmalarda “Food and Drug Administration”a (FDA) yapılan yan etki bildirimlerinin “hatalı, bazen ciddi biçimde eksik ve açıkça aldatıcı” olduğunu belirtti. Kassier daha ileri giderek durumu, bir başka makalesinde “İlaç endüstrisi pek çok hekimin ahlaki değerlerini saptırmıştır” cümlesi ile tanımlamıştır.

Dünyanın çok saygın ve güvenilir bilim dergilerinden biri olan Science‘ ın editörü Dr. Donal Kenndy  de benzer bir uyarıyı “Bilim adamları endüstri ürünleri aleyhine yayın yaptıklarında kişisel olarak saldırıya uğrayacaklarından, araştırma desteklerini kaybedeceklerinden, hatta haklarında ticari kayba yol açmaktan davalar açılmasından korkmaktadırlar” sözleriyle yaptı. 

Benzer biçimde Lancet’ ın editörü Richard Horton da 2004 yılında “dergiler ilaç firmalarının kirli çamaşırlarını yıkadıkları makalelerle dolu” diye yazdı.

Son on yılda ise pek çok tıp makalesinin aslında bilimsel gerçekleri açıklamaktan çok uzak olduğunu ve daha önemlisi araştırma ve yayın sistemlerinin yanlı, yönlendirilmiş ve güvenilmez olduğunu konu edinen kitaplar yayınlandı.

Kaynak: Kapitalizm Sağlığa Zararlıdır, editör: Osman Elbek, Hayykitap, ekim 2013, sayfa: 71-73.

NOT: Yazar Cem Terzi, Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi genel Cerrahi Anabilim Dalında profesördür.

Yazı için 2 yorum yapılmış:

1. Sultan dedi ki:

   26 Kasım 2019, 23:26

   KHK ile üniversiteden atılmıştı, geri döndü mü acaba

2. Ömer Lütfü dedi ki:

   27 Kasım 2019, 10:09

   Kime inanacağız bu durumda, neye göre karar alacağız, nedir bütün bunlar.

Siz de yorumunuzu paylaşın: