Prof. Dr. Ahmet Rasim Küçükusta

Dikkat: Yazının sonunda ek var!

***

Bilim, sitokin fırtınasına ilaç bulmuş. Peki, ya gönül fırtınası? Onun ilacı var mı? Yok ama şarkısı var:

İşte o an bir fırtına kopar
Sanki o an yer yerinden oynar
Hoyrat bir rüzgar eserken
Sallanan gemi misali
Sallanır durur içimde dünya…

***

NEJM’ de yayınlanan araştırmada, KOVİD’ e bağlı pnömoni sebebiyle hastaneye yatırılması gereken hastalarda bir Janus kinaz inhibitörü olan tofacitinib’ in etkinliği ve emniyeti incelendi (1).

Brezilya’ da yapılan çok merkezli randomize, çift kör ve plasebo kontrollü çalışmada solunum cihazına bağlı olmayan 289 hasta rastgele iki gruba ayrılarak bir gruba 2 hafta müddetle günde 2 defa 10 mg tofacitinib ve bir gruba da plasebo verildi. Genel olarak hastaların yüzde 89.3’ ü hastanede yattıkları süre boyunca kortizon da alıyordu.

28 günlük takipte kümülatif ölüm veya solunum yetersizliği tofacitinib grubunda yüzde 18.1 iken plasebo grubunda yüzde 29 olarak; tofacitinib alanlarda 28 günde herhangi bir sebebe bağlı ölüm oranı yüzde 2.8 diğer grupta ise yüzde 5.5 olarak bulundu.

Plaseboya kıyasla tofacitinib ile sekiz seviyeli sıra ölçeğinde daha kötü bir puana sahip olma ihtimali 14. günde 0.60 ve 28. günde 0.54 idi.

Ciddi yan etkiler tofacitinib alanların yüzde 14.1’ inde plasebo alanların yüzde 12’ sinde görüldü.

Bu sonuçlar, KOVİD pnömonisi ile hastaneye yatırılan hastalarda tofacitinib’ in 28. günde plaseboya göre daha düşük ölüm veya solunum yetmezliği riskine yol açtığını göstermektedir.

Sitokin fırtınası ve baskılayan ilaçlar

Ağır KOVİD tablolarında IL-6, TNF-alfa ve diğer sitokinler tarafından yönlendirilen “sitokin fırtınasının” rolü vardır.

Tofacitinib de ağız yoluyla kullanılan, JAK2 için fonksiyonel seçiciliğe sahip, seçici janus kinaz (JAK)1 ve JAK3 inhibitörüdür ve bu sayede sitokinler reseptörlerine bağlandıktan sonra hücre içi transdüksiyon yolakları bloke olur.

Böylece, hücresel cevaplar tetiklenmez ve sitokin üretimi dolaylı olarak baskılanır.

Tofacitinib ayrıca, akut solunum sıkıntısı sendromunun patogenezinde rol oynayan tip 1 ve tip 17 yardımcı T hücreleri tarafından sitokin salınımını azaltarak interferonların ve interlökin-6’nın etkisini de modüle eder.

Tofacitinibin enflamasyondaki bu kritik yollar üzerindeki etkilerinin KOVİD’ deki ilerleyici, enflamasyona bağlı akciğer hasarını iyileştirmesi beklenir.

Daha önce başka bir JAK inhibitörü olan ve romatoid artrit tedavisinde de kullanılan baricitinib ile yapılan bir çalışmada ilacın fazla bir etkisinin olmadığı sonucuna varılmıştı (2, 3).

Diğer taraftan Japonya Sağlık Bakanlığı baricitinibin KOVİD tedavisinde kullanılmasına onay verdi (4).

Gelelim neticeye

Kortizon ve bağışıklığı farklı mekanizmalarla baskılayan ilaçların doğrudan virüsler üzerine bir tesiri yoktur; bunlar sitokin fırtınası adı verilen tabloyu baskılayarak hastalığın hafif atlatılmasında etkili olabilirler.

Dünya Sağlık Teşkilatı’ nın KOVİD’ de etkili olduğunu kabul ettiği tek ilaç bir kortizon olan dekzametazondur.

Ben bu tür ilaçların bazı hastalarda hayat kurtarıcı olabileceğini ama bir kısmında ise hiçbir işe yaramayacağı kanaatindeyim.

Kaynaklar:

1.https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMoa2101643

2.https://clinicaltrials.gov/ct2/show/NCT04401579

3.https://investor.lilly.com/news-releases/news-release-details/baricitinib-receives-emergency-use-authorization-fda-treatment

4.https://www.indyturk.com/node/357686/sa%C4%9Flik/japonyada-romatizmal-eklem-iltihab%C4%B1-ilac%C4%B1-kovid-19a-kar%C5%9F%C4%B1-kullan%C4%B1m%C4%B1-onayland%C4%B1

https://blogs.bmj.com/bmj/2021/06/17/daily-contact-testing-trials-in-schools-are-unethical-and-extending-them-to-include-the-delta-variant-puts-everyone-at-risk/

***

EK 1 (7.8.2022): FERHAT ARSLAN “Ben şimdi size bir söyledikleri yalanı daha ifşa edeceğim. Ne dediler? “sitokin fırtınası” Oysa ki ağır giden vakalarda sitokin fırtınası değil sitokin sessizliği vardı. E tedaviler? He işte orasını siz düşünün.

Makale adı: Multi-omic profiling reveals widespread dysregulation of innate immunity and hematopoiesis in COVID-19

K: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34128959/

Kaynak: https://twitter.com/Ferhatarslandr/status/1556205712967180288?s=20&t=npzGSAHOpjn5q22QWEizcA

***

EK 2 (5.5.2023): Kovid hastalarını gerçekten öldüren şey: Sitokin fırtınası değildi, bakteriyel enfeksiyonlardı.

Kaynak: https://medicalxpress.com/news/2023-05-covid-patients-wasnt-cytokine-storm.html

Makale: Machine learning links unresolving secondary pneumonia to mortality in patients with severe pneumonia, including COVID-19

***

EK 3 (5.5.2023): Secondary bacterial infections are an important cause of mortality in patients with coronavirus disease 2019 (COVID-19). All healthcare providers acted with utmost care with the reflex of protecting themselves during the COVID-19 period. We aimed to compare the rates of ventilator-associated pneumonia (VAP) and bloodstream infections (BSIs) in our intensive care units (ICUs) before and during the COVID-19 outbreak surges.

Kaynak: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/37091305/

Makale: Comparison of the healthcare-associated infections in intensive care units in Turkey before and during COVID-19

***

EK 4 (10.10.2023): Unsuccessful treatment of VAP is associated with higher mortality. The relatively long LOS for patients with COVID-19 was primarily due to prolonged respiratory failure, placing them at higher risk of VAP.

Kaynak: https://www.jci.org/articles/view/170682

Makale: Machine learning links unresolving secondary pneumonia to mortality in patients with severe pneumonia, including COVID-19

***

Siz de yorumunuzu paylaşın: