Prof. Dr. Ahmet Rasim Küçükusta

Tıbbi görüntüleme yöntemlerinin (özellikle manyetik rezonans görüntüleme dışındaki, tomografi gibi iyonlaştırıcı radyasyon yayan teknikler) çocukluk ve ergenlik dönemindeki hematolojik kanser (kan, kemik iliği, lenf sistemi kaynaklı) riski, Kuzey Amerika’daki geniş bir kohort veri setini kullanarak bu potansiyel ilişki araştırıldı.

1996–2016 döneminde doğmuş yaklaşık 3,7 milyon çocuk ve gencin tıbbi görüntüleme geçmişleri incelendi.

Altı farklı sağlık sistemi (ABD ve Ontario, Kanada) verileri kullanıldı.

Her görüntüleme türü için aktif kemik iliğine düşen radyasyon dozları hesaplandı ve bireylerin toplam radyasyon maruziyeti ile hematolojik kanser gelişme olasılıkları arasındaki ilişki zamanla değişen risk modeli ile analiz edildi.

Maruziyetten kanser tanısına kadar geçen süre için en az 6 aylık gecikme (lag) dikkate alındı.

Çalışmanın sonuçları

💠Takip süresi boyunca toplam 2.961 hematolojik kanser vakası saptandı. Kanserlerin büyük kısmı lenfoid tipteydi (% ~ 79.3).

💠 Görüntüleme maruziyeti olan bireylerde kanser riski anlamlı şekilde artmıştı; özellikle yüksek radyasyon dozuna maruz kalanlarda ilişki daha kuvvetliydi.

💠 Meselâ, bir veya iki kafa tomografisi yapılmış olan çocuklarda kanser riski yaklaşık 1,8 kat daha yüksek bulundu; daha fazla doz almış olanlarda bu risk 3,5 katı aşıyordu.

💠 Tüm hematolojik kanserlerin yaklaşık %10.1’inin (güven aralığı: %5,8 – 14,2) tıbbi görüntüleme kaynaklı radyasyona bağlanabileceğini tahmin edildi.

💠 Düşük dozda radyasyon (< 50 mGy) bile anlamlı ilişkiyle bağlantılıydı. Radyografi (basit X‐ışını) gibi düşük radyasyonlu görüntülemeler için risk çok daha düşüktü; esas risk CT gibi yüksek dozlu tekniklerde yoğunlaşıyordu.

⚜  Bu tür epidemiyolojik çalışmaların, sadece bir korelasyonu gösterebileceğini, bunlardan bir illiyet bağı çıkarılamayacağını bir kere daha hatırlatıyorum.

Gelelim neticeye

Ülkemizde de hem tomografik tetkiklerin hem tüm diğer radyolojik ve laboratuar tahlillerinin önemli bir kısmının gereksiz yere istendiğine itiraz edecek kimse çıkacağını sanmıyorum.

Her hastada -ki bunların çoğu zaten hasta falan da değildir- bir tetkik isterken bunun ne kadar gerekli olduğu iyi düşünülmelidir. Hele de radyasyona daha hassas olan çocuklarda!

Mümkünse, düşük-radyasyon alternatif teknikler veya ultrasonografi, MRI gibi iyonlaştırıcı olmayan görüntülemeler) tercih edilmelidir.

Gereksiz istenen her tetkik yanlış iliklenen bir düğme gibidir.

Kaynak: https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMoa2502098

Makale: Medical Imaging and Pediatric and Adolescent Hematologic Cancer Risk

Siz de yorumunuzu paylaşın: