Prof. Dr. Ahmet Rasim Küçükusta

Dernek, yenilenen tüzüğün pazarlamayla ilgili maddesi çerçevesinde, bir firma ya da ürününün logosunun bulunduğu bu türden hediyelerin, sağlık görevlileriyle ilişkilerin ‘tıbbi ve bilimsel konularda bilgilendirme temeline dayanmadığı’ gibi yanlış anlaşılmalara yol açabileceği saptamasında bulunmuş.

Hemen, bir kalemden, bloknottan, masa saatinden, fincandan veya bardaktan… da ne çıkar, bunlardan da rüşvet mi olur demeyin; oluyor. Çünkü bu, aslında pahada hafif ürünler doktorların sürekli olarak masalarında, gömleklerinde veya ceplerinde… kısaca her zaman gözlerinin önünde olan şeyler ve üzerlerinde de firmanın ismi, ilacın ismi veya logosu… bulunuyor. Bu sayede de bu isim ve logolar ister istemez doktorların zihnine yerleşiyor ve ilaç yazarken de hiç farkında olmadan bundan etkileniyorlar.

Pahalı hediyeler serbest

Ama ‘Helál olsun adamlara…’ demek için de aceleci olmayın. Dernek, bu ıvır-zıvır promosyonları yasaklarken, doktorlara lüks restoranlarda verilen yemeklere… hastanelerde ve muayenehanelerdeki yiyecek-içecek ikramlarına… uzmanlara çeşitli toplantılardaki konuşmaları için ödenen milyon dolarlık harcamalara hiçbir sınırlama getirmiyormuş. Bir de doktorlara çok pahalı hediyeler vermeleri ile tanınan biyoteknoloji ve tıbbi alet firmaları bu kısıtlamanın dışında bırakılmış.

İnsan, bu ne perhiz bu ne lahana turşusu demeden edemiyor.

Bu bir küresel bir sorun

Bir araştırmada, ilaç endüstrisinin promosyona cirodan yüzde 37 pay ayırdığını; yeni ilaç keşfi için harcadıkları paranın 3 katını pazarlamaya yatırdığını okuyup not etmiştim.

İşte bununla ilgili birkaç çarpıcı rakam daha: 2000 yılında, Nike firması ayakkabı reklámı için 78.2 milyon dolar; Pepsi firması içecekleri için 125 milyon dolar harcarken; Merck firmasının ölümcül yan etkileri nedeniyle piyasadan çekmek zorunda kaldığı Vioxx isimli ilacın reklámlarına ayırdığı para 160 milyon dolar !

New England Journal of Medicine isimli tıp dergisinde yayınlanan bir makalede de, ilaç üreticilerinin 2007 yılında pazarlamaya yılda 30 milyar dolar harcadıkları bildirilmişti.

Bizdeki durum

İlaç firmalarının sponsorluk, promosyon adı altında yaptığı harcamaların ülkemizde hangi boyutlara ulaştığını ise, Hürriyet’te Arda Akın imzasıyla çıkan bir haberden öğrendim (http://www.hurriyet.com.tr/gundem/promosyonla-yazilan-ilaclarin-faturasi-1-8-milyar-dolari-buluyor-9110831):

‘Sağlık Bakanlığı’nın yaptığı araştırmada, Türkiye’nin yıllık sağlık giderlerinin 10 milyar dolar ile 13 milyar dolar arasında olduğu, bunun yüzde 30’unun ise ilaç ödemelerine harcandığı belirlendi. Bakanlık, yıllık yaklaşık 4 milyar dolarlık ilaç harcamasının yüzde 40’ının ise mümessillerin doktorlara dağıttığı promosyonlar karşılığında yazılan reçetelere harcandığını tespit etti. Bakanlık, promosyon karşılığı yazılan reçetelerin ülkeye maliyetini de yıllık ortalama 1.8 milyar dolar olarak açıkladı.’

Bu verilerden de açıkça anlaşılabileceği gibi, bu işin şirazesi kaçmış artık. Doktorlarla ilaç firması arasında bir fincan kahve veya basit bir tükenmez kalemle başlayan ‘ilişkilerin’ hangi boyutlara vardığını görüyorsunuz

Elbette, doktorlara ‘hiçbir karşılık beklemeden’ verilen bu hediye ve kongre davetlerinin savunulacak hiçbir tarafı yok, ama bu tür promosyon ve bedava seyahatlerin sadece tıp mesleğine özgü olmadığını, bu işlerin belki de çok daha büyük ölçülerde başka pek çok sektörde de olduğunu bir kere daha belirtmek isterim.

Gelelim neticeye

Yeni bir ilaç keşfetmek çok pahalı ve zaman alan bir iş. İlgililer, bir kimyasal maddenin ilaç olarak piyasaya verilecek aşamaya gelebilmesi için ortalama 10 senelik süreye ve bir milyar dolara ihtiyaç olduğunu söylüyorlar. Üstelik birçok kimyasal madde ilaç olamadan çöpe atılmak zorunda da kalınıyor; tabii bu da firmanın masraflarını artırıyor.

Yeni ilacın pahalı olmasına sesimiz çıkmıyor tabii, ama ilacın sadece bu zorunlu ‘tıbbi’ harcamalardan dolayı değil, sponsorluklar… promosyonlar… reklamlár ve hatta rüşvetler yüzünden pahalı olması insanın canını sıkıyor.

Kaynak: https://www.medimagazin.com.tr/ilac-sanayi/tr-doktorlara-promosyon-kalkiyor-mu-8-682-16006.html