Prof. Dr. Ahmet Rasim Küçükusta

İnsan sağlığına olan zararları sebebiyle bazı fitalat türlerinin (BBzP, MBzP, DnBP, MnBP ve DEHP) oyuncak ve çocuk eşyalarında yüzde 0.1’ den daha yüksek miktarlarda kullanılması USA’ da 2008’ de yasaklanmış

Yeni bir araştırmada USA’ da yasaklanan bu fitalatlara artık insanlarda daha az rastlandığı ama bunların yerini benzer ve muhtemelen de aynı şekilde zararlı kimyasalların aldığı belirlendi (1).

Fitalatlar, plastiği yumuşatmak ve daha esnek olmasını sağlamak için özellikle oyuncaklarda, marleylerde, yapışkanlarda, deterjanlarda, tıbbi malzemelerde; oje, sabun, şampuan, saç spreyi gibi kişisel bakım ürünlerinde de renk ve kokunun kalması için kullanılıyor.

Yapıları birbirinden küçük farklılıklar gösteren fitalatlar bu ürünlere kimyasal bağlarla bağlanmadıklarından dolayı solunum, deri veya ağız yoluyla insan vücuduna kolaylıkla girebiliyor.

CDC (Centers for Disease Control and Prevention) tarafından yürütülen Milli Sağlık ve Beslenme Araştırmasına (National Health and Nutrition Examination Survey) katılan 11 bin 071 kişiye ait idrar örneklerinde 11 fitalat metabolitine bakıldı.

Tüm katılımcıların en az bir tür fitalata maruz kaldığı; idrarda ölçülen DEHP, DnBP ve BBzP miktarları azalırken DiNP, DiDP ve DnOP maruziyetinin arttığı tespit edildi.

DnOP ve DiDP yüzde 15 ve 25 artarken, DiNP’ deki artış yüzde 150 mertebesindeydi.

Buna göre DiNP’ nin diğer fitalatların yerini aldığı söylenebilir.

Kaliforniya Eyaleti geçen ay DiNP’ yi “karsinojen” olarak ilan etmişti; bu durumda bu maddeyi ihtiva eden ürünlerin üzerinde bunun belirtilmesi icap ediyor.

2004’ den beri binden fazla şirket, kişisel bakım ürünlerinden bazı kimyasalları çıkarmayı ve kullandıkları maddeleri daha açık olarak bildirmeyi kabul etmişlerdi.

Fitalatlar hormon bozucu kimyasallardan

Hayvan deneyleri ve insanlar üzerinde yapılan araştırmalar fitalatların hormon bozucu maddelerden olduğunu gösteriyor (2).

Bunlar, özellikle anne karnında gelişim aşamasındaki fetüs ve vücut savunmaları, bağışıklık sistemleri henüz tam olarak gelişmemiş olan küçük çocuklar için daha büyük tehditler oluşturuyor.

Fitalatlara maruz kalan erkeklerde sperm DNA’ sında hasar meydana geldiği ve sperm kalitesinin bozulduğu; gebe annelerin erkek çocuklarında genital organlarda gelişme kusuru geliştiği biliniyor.

Fitalat maruziyeti ile obezite, diyabet, astım, dikkat eksikliği ve öğrenme güçlükleri de ilişkilendirilen pek çok çalışma var.

Her sene hayatımıza 700 kimyasal giriyor

Hepimizin yiyip içtiklerinde, elbiselerde, eşyalarımızda, yapı malzemelerinde, kozmetiklerde kısacası çevremizdeki her üründe 84 binden fazla kimyasal var ve bunlara her sene ortalama 700 tane de ilave oluyor.

Bu kimyasalların hiçbiri yeterli güvenlik araştırmalarından geçmeden hayatımıza giriyor ve zararları ancak yaygın ve yoğun bir şekilde kullanılmaya başlandıkça anlaşılıyor.

Üretimde giderek daha yağın olarak kullanılan bu 84 binden fazla kimyasal içinde emniyetli olup olmadıkları test edilenlerin sayısı 200 kadar ve bunlar arasında düzenlemeler yapılanların sayısı ise sadece beş.

Gelelim neticeye

BİR: Bir kimyasal gerekli emniyet testlerinden geçirilip güvenli olduğu ispatlandıktan sonra kullanımına müsaade edilmelidir.

İKİ: Bir kimyasal zararlı diye terk edilirken onun yerine gelenin daha tehlikeli olabileceğini unutmayın.

ÜÇ:  Elinizden geldiği kadar güvenirliği onaylanmamış hiçbir kimyasalın hayatınıza girmesine izin vermeyin; sesinizi çıkarın.

KAYNAK

1. http://ehp.niehs.nih.gov/1306681/

2. http://ahmetrasimkucukusta.com/?s=fitalat

Siz de yorumunuzu paylaşın: