Prof. Dr. Ahmet Rasim Küçükusta

SSRI (fluoksetin, sertralin, sitalopram, essitalopram, paroksetin gibi) ve SNRI (venlafaxine) sınıfı antidepresanlar, sinir ve kas fonksiyonlarını bozan hiponatremi yani kanda sodyum düşüklüğüne sebep olabiliyor.

Bu grup ilaçlar, psikiyatri uzmanı olmayan doktorlar tarafında da çok yaygın yazılan ilaçlardır ve sodyum dengesini bozucu etkilerine çok fazla ehemmiyet verilmez.

Hatta ilaç kaynaklı bu hiponatremi tablosu, kötüleşen anksiyete veya depresyonu taklit eder; yanlış teşhis ve gereksiz tedavilere de yol açabileceğinden bu hususun bu ilaçları yazan doktorlar tarafından çok iyi bilinmesi gerekir.

Hiponatremi riski, bu ilaçlara başladıktan sonraki ilk iki haftada en yüksektir.

Yaşlı yetişkinler, özellikle kadınlar, en çok etkilenen gruptur ve kısa süreli kullanım bile sodyum kontrolünde önemli değişikliklere sebep olur.

Zararın şiddeti ilaca, doza ve kullanım süresine bağlı olarak değişir, ancak sonuç her zaman öngörülemez ve bazen de çok ciddi tablolar gelişebilir.

Risk ne kadar?

▶ SSRI için: Bu ilaçları kullanan yaşlılarda hiponatremi riski, diğer antidepresanlara göre 2-3 kat fazla.

▶ Venlafaxine için: Daha da beter – risk 4 kata varıyor. Özellikle ilk haftalarda patlama yapıyor.

Hiponatremi belirtileri

Hiponatremi veya kanda sodyum düşüklüğü, klinik ortamlarda görülen en yaygın elektrolit bozukluklarından biridir.

Sodyum, sinirleri aktif tutan ve kasları çalıştıran bir elektrolittir.

Sodyum seviyeleri biraz bile düştüğünde, baş dönmesi, bulantı, bitkinlik, kafası karışıklığı veya sersemlik gibi belirtiler ortaya çıkar.

Ağır tabloda ise kusma, baş ağrısı, şuur bulanıklığı, ajitasyon, havale ve koma ortaya çıkar ve ölüme kadar gidebilir.

Bu belirtilerin sebebi beyin hücrelerinin “şişmesi” ve vücudun fiziksel değişikliklerin üstesinden gelememesidir.

Şiddetli vakalarda olay kalıcı bilişsel gerileme ve ölüme kadar gidebilir.

Panik yok; erken yakalanırsa düzeltiliyor:

Başlamadan Önce: Özellikle yaşlılarda sodyum değerlerine mutlaka bakılmalı. Riskli gruplara alternatif ilaçlar düşünülmeli.

Takip: İlk 2 haftada kan testi – semptomlar (bulantı, kafa karışıklığı, sersemlik) varsa hemen doktor danışın.

Depresyonun ilaç dışı tedavileri de var

Günümüzde yaşlıların hemen hepsinin kullandığı çoğu da tamamen gereksiz olan pek çok ilaç vardır: Polifarmasi

Bunlara bir de bir antidepresan eklenmesi ilaç etkileşimleri riskini iyice artırır.

Yaşlılarda ilaç dışı tedaviler özellikle de hafifi ve orta ağırlıktaki vakalarda mutlaka ilaçlardan önce düşünülmelidir:

✅ Adam gibi beslenme

✅ Hareketlilik ve egzersiz

✅ Güneş banyosu

✅ Yeterli süre ve kalitede uyku

Gelelim neticeye

SSRI ve özellikle venlafaksin, yaşlı hastalarda erken dönemde ciddi hiponatremi riskini artırır. Tedavi başlanırken ve ilk iki haftada sodyum takibi hayat kurtarıcı olabilir. Gereksiz ilaç yükünden kaçınmak ve alternatif tedavi seçeneklerini göz önünde bulundurmak, en akılcı yaklaşımdır.

💥 Yaşlılarda gereksiz ilaç kullanımından (polifarmasi) titizlikle kaçınılmalı, ilaç etkileşimlerine dikkat edilmelidir.

Kaynak: https://academic.oup.com/ejendo/article/193/1/179/8193926?login=false

Makale: The association of selective serotonin reuptake inhibitors and venlafaxine with profound hyponatremia

***

Siz de yorumunuzu paylaşın: