Prof. Dr. Ahmet Rasim Küçükusta

Dikkat: Yazının sonunda ek var!

***

Fazla şekerin obezite, diyabet, kalp krizi ve felçler başta olmak üzere pek çok hastalık riskini artırdığı biliniyordu.

Yeni bir araştırma tüketilen ilave şeker miktarı arttıkça kalp krizlerinden ölümlerin de katlanarak arttığını ortaya koydu.

Araştırma, 1998-2010 seneleri arasında Milli Sağlık ve Beslenme Araştırması’ na (National Health and Nutrition Examination Survey) katılan ortalama yaşları 44 olan 31 bin 147 kişi üzerinde gerçekleştirildi.

Diyabet, kalp hastalığı veya kanserleri olanlar çalışmaya alınmadı.

Irk, yaş ve eğitim seviyesine göre Amerikan halkının ortalama kesitini temsil eden katılımcılar 5-6 senelik dönemler halinde üç gruba ayrılarak 15 seneden uzun süre takip edildi.

1988-1994 arasında yiyecek ve içeceklere eklenen şekerden günlük kalorinin yüzde 15.7’ si alınırken, bu oranın 1999-2004 senelerinde yüzde 16.8’ e çıktığı 2005-2010 döneminde ise 14.9’ a indiği belirlendi.

Yüzde 15 ilave şeker, 2 bin kalorilik bir diyette 300 kalorinin şekerden alındığı anlamına geliyor.

Erişkinlerin yüzde 71.4’ ü ilave şekerden günlük kalorilerinin yüzde 10 veya fazlasını, yüzde 10’ u ise günlük kalorilerinin yüzde 25 veya fazlasını alıyordu.

İlave şeker sözü ile işlenmiş yiyecek ve içeceklerde bulunan esmer şeker, yüksek früktozlu mısır şurubu, bal, pekmez kastediliyor; meyve ve sebzelerden alınan şeker bunun dışında sayılıyor.

Şekerin çoğu, meşrubat, tahıl bazlı tatlılar, süt ürünleri, şekerlemeler ve kahvaltılık tahıllardan kaynaklanıyordu.

Günlük toplam kalorilerinin sadece yüzde 8’ ini ilave şekerden alanlara oranla yüzde 17-21’ ini alanlarda kalp hastalıklarından ölüm riskinin yüzde 38 arttığı, günlük kalorilerinin yüzde 21’ den fazlasını ilave şekerden alanlarda ise riskin ikiye katlandığı belirlendi.

Bu artışın kilo, tüketilen kalori miktarı, sigara, kan basıncı, cinsiyet, kolesterol seviyesi ve fiziksel aktiviteden bağımsız olması şeker ve kalp krizi arasında özel bir ilişki olduğunu gösteriyor.

En fazla ilave şeker kullananlar genç, zenci, sigara içmeyen ve fiziksel aktivitesi az olanlar idi.

Günde ne kadar şekere müsaade var?

Tıp Enstitüsü (IOM) şeker mevzuunda çok cömert; ilave şekerin günlük toplam kalorinin yüzde 25’ i aşmamasını yeterli buluyor.

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), günlük kalorinin yüzde 10’ dan daha azının ilave şekerden alınmasını uygun buluyor.

Amerikan Kalp Derneği (AHA) kadınların ilave şekerden günde 100 kaloriden (6 çay kaşığı şeker) ve erkeklerin 150 kaloriden (9 çay kaşığı şeker) fazla almamasını tavsiye ediyor.

Hangi yiyecekte ne kadar şeker var?

Hazır yiyecek ve içeceklerde trans yağ ve tuz için bir “üst sınır” var ama şeker için böyle bir şey mevzubahis değil.

Bir çay kaşığı şekerde 16 kalori var.

12 onsluk meşrubatta 9 çay kaşığı şeker yani 140 kalori var.

Bir tarçınlı ruloda 13 çay kaşığı şeker var.

Bir top dondurmada 5 çay kaşığı şeker var.

Şeker neden kalp krizi ölümlerini artırıyor?

İlave şekerin kalp krizinden ölümleri artırmasının pek çok sebebi olabilir; birkaç tanesini sayalım.

BİR: Şekerin diğer sağlık problemlerinden bağımsız olarak kan basıncını yükseltmesi

İKİ: İlave şekerin enflamasyonu tetiklemesi

ÜÇ: İlave şekerin karaciğer yağlanmasına sebep olması

DÖRT: Şekerin kolesterolün glikasyonuna yol açması

Gelelim neticeye

BİR: Şekerin sadece obezite, diyabet, hipertansiyon, kalp krizi gibi hastalıkların ortaya çıkma riskini değil “kalp krizinden ölüm riskini artırmasının” bir araştırmayla gösterilmesi çok isabetli oldu.

İKİ: Bundan böyle de şeker ihtiva eden yiyecek ve içeceklerin paketlerine sigarada olduğu gibi “öldürebilir” uyarısı konması şart oldu.

ÜÇ: Şeker öldürüyor diye sakın “suni tatlandırıcılara yönelmeyin”; yağmurdan kaçarken doluya tutulursunuz.

DÖRT: Sağlıklı olmak için “şeker” almanızın gerekli olmadığını da, fazla tatlı meyvenin aynı şekilde zararlı olduğunu da unutmayın.

BEŞ: Şekerin “bağımlılık” yaptığı kulağınıza küpe olsun; çocuklarınızı şekerden uzak tutun.

ALTI: Ekmek, ketçap ve salata sosları gibi “tatlı olmayan gıdalarda da şeker olduğu” unutulmamalı.

YEDİ: Tezlerimi ispat etmek için canla başla çalışan Amerikalı arkadaşlara zahmetleri için teşekkürler ama sitemi takip etselerdi bu kadar yorulmalarına gerek kalmayacaktı.

SEKİZ: Şeker mevzuunda en cimri davranan kurum olan Amerikan Kalp Derneği’ ni bu sefer tebrik ediyorum; darısı “statinlerin başına“!

DOKUZ: Şekerden kaçarken “trans yağların ve tuzun” da birer sağlık zararlısı olduğunu aklınızdan çıkarmayın.

ON: Hastalıklardan korunmak için “ilacı unutun”; sağlıklı gıdaları doğru yemeye özen gösterin.

ONBİR: Şeker hastalığı riskini ciddi derecede artıran kolesterol “hapını yutarken” bir kere daha düşünün;

KAYNAK

https://archinte.jamanetwork.com/article.aspx?articleid=1819573

***

EK 1 (21.9.2022): Hiperglisemi, obezite, anormal kolesterol seviyeleri, hipertansiyon ve sigara içme gibi çeşitli faktörler kalp krizi riskini artırır. Brezilya’da yürütülen ve PLOS ONE dergisinde yayınlanan bir makalede bildirilen araştırma, bu faktörlerin etkisini ölçtü. 

Araştırmacılar, her bir risk faktörüne atfedilen ölümlerin sayısını belirleyerek 2005 ve 2017 yılları arasında toplanan Brezilya nüfusu için verileri analiz etti. Çalışmanın amacı, uzun süredir Brezilya’da önde gelen ölüm nedenleri olan kardiyovasküler hastalıkların insidansını azaltmak için daha etkili stratejilerin geliştirilmesine katkıda bulunmaktı.

Çalışma, kardiyovasküler hastalıktan ölümle ilişkili her bir faktörün etkisini ölçtü. Hiperglisemi, diğer faktörlerden 5 ila 10 kat daha fazla korelasyon gösterdi.

12 yılda 17 bin ölüm önlendi

Önceki araştırmalar, risk faktörlerindeki değişiklikler tarafından önlenen veya ertelenen ölümlerin sayısını hesaplamak için bir denklem kurmuştu. Buna dayanarak, araştırmacılar, ortalama yaşam beklentisiyle karşılaştırıldığında “erken” ölüm oranını hesapladılar ve diyabet insidansı daha düşük olsaydı, analiz edilen dönemde yaklaşık 5.000 kişinin kardiyovasküler hastalıktan ölmeyeceği sonucuna vardılar. 

Öte yandan, söz konusu 12 yılda sigara kullanımının azaltılmasıyla en az 17.000 ölüm önlendi.

Yazarlara göre, bulgular, sigarayı azaltma stratejilerinin kardiyovasküler hastalıktan ölümleri azaltmak için anahtar olduğuna dair kanıt sağlıyor.

Cinsiyete özgü farklılıkların, diyabet ve hipergliseminin kadınlar için erkeklerden daha önemli risk faktörleri olduğunu gösteren diğer çalışmaların bulgularını yinelediğini belirten bilim adamları için erkekler ve kadınlar arasındaki farklılıklar da önemliydi.

Makale: Analysing the impact of modifiable risk factors on cardiovascular disease mortality in Brazil

Kaynak: https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0269549

***

Siz de yorumunuzu paylaşın: