Prof. Dr. Ahmet Rasim Küçükusta

Dikkat: Yazının sonunda ek var!

***

Akciğer sertleşmesi (AS), dünyanın tüm ülkelerinde görülmekle beraber gerçek prevalansı tam belli değildir.

Bunda hastalığın bildiriminin kanserde olduğu gibi zorunlu olmaması, tanımı ve araştırma yöntemlerinin farklılığının önemli etkisi vardır.

Hastalığın prevalansı USA’ da dar tanımlamaya göre yapılan araştırmalarda 100 binde 14-28 iken, geniş tanımlama kullanıldığında 100 binde 42-63 olarak tespit edilmiştir (1).

Avrupa ülkelerindeki prevalans USA’ dan düşüktür.

Bu oran Belçika’ da 100 binde 1, Norveç’ de ise 100 binde 24’ tür (2, 3).

Hastalığın ensidansı da tahmin edilebileceği gibi USA’ da Avrupa’ dan daha yüksektir.

USA’ da senelik ensidans 100 bin kişide dar tanımlamaya göre 7, geniş tanımlamaya göre 16’ dır, bu değerler Avrupa ülkelerinde 0.2 ile 8 arasında değişmektedir (1).

Akciğer sertleşmesi artıyor

Birleşik Krallık’ ta yapılan çalışmada hastalığın 1990-2003 arasındaki sürede iki mislinden fazla artış gösterdiği, artışın nüfusun yaşlanmasıyla ilgili olmadığı ve bu sürede benzer bir hastalık olan sarkoidozda herhangi bir artış olmadığı tespit edilmiştir (4).

Hastalığın ve buna bağlı ölümlerin artmakta olduğu başka araştırmalarda da ortaya konmuştur (5, 6).

Birleşik Krallık’ ta her sene 5 bin kişi bu hastalıktan hayatını kaybetmektedir (7).

Yumurtalık kanseri, lenfoma, lösemi, mezotelyoma veya böbrek kanserine bağlı ölümler AS’ ne bağlı ölümlerden daha azdır.

Elimde bilimsel bir veri olmamakla beraber müşahedelerime göre AS prevalansı bizde de ciddi bir artış içindedir ve bana göre bu artış son 10 senede zirveye ulaşmıştır.

Akciğer sertleşmesi neden artıyor?

Bu sorunun kesin cevabını vermek mümkün değildir ama artışın çevresel faktörler, hayat tarzıyla ilgili olması kuvvetle muhtemeldir.

Burada iklim değişikliğinden solunan havanın kirlenmesine, yiyecek ve içeceklerle, kişisel ve ev eşyalarıyla günlük hayatımıza her gün bir yenisi giren kimyasallara birçok faktörün rolü olabilir.

İlaçlara dikkat!

Bu makalemde AS’ deki artışta ilaçların rolü üzerinde durmak istiyorum.

400’ den fazla ilacın solunum sistemi üzerine yan etkisi olduğu biliniyor ve ilaçlara bağlı akciğer toksisitesi ensidansının yüzde 3 olduğu tahmin ediliyor (8).

İlaçlar akciğer dokusuna, mediastene, nöro-musküler sisteme, akciğer zarı veya akciğer damarlarına zarar verebilirlerse de en çok rastlanan tablo ilaçlara bağlı interstisyel akciğer hastalıklarıdır.

Solunum yoluyla kullanılanlara göre ağız yolu veya enjeksiyonla (damardan veya kas içine) uygulananların riski daha fazladır.

İlaçlara bağlı akciğer hasarının patolojik olarak çok farklı tipleri vardır, sertleşme (fibrosis) bunlardan biridir.

İlaçlara bağlı AS’ nin özel bir klinik belirtisi, bulgusu, laboratuvar veya radyolojik bulgusu yoktur.

Teşhis, ilacın kesilmesiyle hastalık belirtilerinin azalması veya kaybolmasıyla konur, bazı vakalarda kortizon tedavisi de gerekebilir.

Hangi ilaçlara akciğerlere dokunur?

Bazı ilaçlar akciğerlere daha çok dokunabilirler, bunların tam listesine bu kaynaktan ulaşılabilir (9).

Bu ilaçlar içinde en çok suçlananlar kanser tedavisinde kullanılan bleomisin, kalp hastalıkları ilacı amiodarone ve spesifik olarak hedef hücrelere bağlanan biyolojik ilaçlardır (monoklonal antikorlar).

Biyolojik ilaçlar: Tumor necrosis factor (TNF)-α blockers, anti-CD20 antikorları, recombinant interferon (INF) alpha, T-cell antiproliferative ilaçlar veya cetuximab, bevacizumab, alemtuzumab veya trastuzumab gibi.

Diğer ilaçlar: bromocriptine, nitrofurantoin, carmustine, cyclophosphamide, busulfan, carbamazepine, cabergolide, methotrexate, methysergide, penicillamine, phenytoin, sirolimus ve talktır.

Kolesterol hapları ve antidepresanlara dikkat!

Her geçen gün daha çok insan tarafından kullanılan kolesterol ilaçları (statinler) ile antidepresanlara dikkat çekmek istiyorum.

Statinlerin sebep olduğu interstisyel akciğer hastalıkları için “Kolesterol hapları akciğerlere de dokunuyor” başlıklı makaleme bakabilirsiniz (10).

Vaka kontrollü bir çalışmada antidepresanların AS riskini yüzde 14 artırabileceği bildirilmiştir (11).

Gelelim neticeye

Akciğer sertleşmesi, hastaları oksijene bağımlı kılan, akciğer nakli dışında kesin tedavisi olmayan ağır bir hastalıktır.

Bu hastalığın ortaya çıkmasında ve artışında çevresel ve hayat tarzıyla ilgili birçok faktörün rol oynaması muhtemeldir.

Bu faktörlerden biri de ilaçlar olabilir.

Günümüzde gereksiz ilaç yazılmasının had safhada olduğu, birçok insanın bilinçsizce avuç dolusu ilaç içtiği, ilaç yan etkilerinin ve ilaç etkileşimlerinin doktorlar tarafından iyi bilinmediği ve çoğu zaman mühimsenmediği dikkate alındığında ilaçlara bağlı akciğer sertleşmesi ve diğer komplikasyonların artmasına şaşırmamak gerekir.

Bu hastalığın kadınlarda daha çok görülmesinde, temizlik ve kişisel bakım ürünleri ve kozmetiklerin rolünü de hesaba katmak gerektiğine inanıyorum.

Bakalım akciğer sertleşmesi vakalarındaki artışı ve sebeplerini merak edip araştırmaya yeltenen biri çıkacak mı?

Kaynaklar:

1. http://err.ersjournals.com/content/21/126/355#T1

2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11484513?access_num=11484513&link_type=MED&dopt=Abstract

3. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12693805?access_num=12693805&link_type=MED&dopt=Abstract

4. http://thorax.bmj.com/content/61/11/980?ijkey=6ee089bce516d3592b33b1a96541b0fcebc4eaa7&keytype2=tf_ipsecsha

5. http://www.bmj.com/content/301/6759/1017?ijkey=53c80893d827062c54a3d52ac292b134168696b1&keytype2=tf_ipsecsha

6. http://thorax.bmj.com/content/51/7/711?ijkey=f5040a299f1a58d87ab21d50bf3c04cbdca4e8bb&keytype2=tf_ipsecsha

7. http://thorax.bmj.com/content/66/6/462?ijkey=8e17e366b3d270a5b4a05a4fbb33998b948a653d&keytype2=tf_ipsecsha

8. http://www.pharmacytimes.com/publications/issue/2012/november2012/pulmonary-insult-understanding-drug-induced-lung-disease

9. http://pneumotox.com

10. http://ahmetrasimkucukusta.com/2014/01/03/yazilar/tip-yazilari/kolesterol/kolesterol-haplari-akcigerlere-de-dokunuyor/

11. https://www.atsjournals.org/doi/full/10.1164/ajrccm.157.3.9701093

***

EK 1 (5.4.2023): Genetik araştırmaya göre, reflü, venöz tromboembolizm ve hipotiroidi akciğer sertleşmesi (akciğer fibrozisi) riskini artırıyor; KOAH ise riski azaltıyor. Fibrozis de akciğer kanseri riskini artırırken, hipertansiyon riskini azaltıyor. 

Makale: A Causal Atlas on Comorbidities in Idiopathic Pulmonary Fibrosis

Kaynak: https://journal.chestnet.org/article/S0012-3692(23)00308-2/fulltext

***

Yazı için 3 yorum yapılmış:

1. Nurdan dedi ki:

   31 Ocak 2018, 06:50

   Çok lanet bir hastalık rabbim kimseye vermesin. Bizim komşu teyzede vardı rahmetlik oldu geçen sene ama kadın neler çekti ailesi neler çekti neler.

2. sultan dedi ki:

   31 Ocak 2018, 11:57

   bulaşırmı acaba

3. Seher aus Darmstadt dedi ki:

   01 Şubat 2018, 07:42

   Buna Almayada Lungenfibrose diyorlar

Siz de yorumunuzu paylaşın: