Prof. Dr. Ahmet Rasim Küçükusta

Dikkat: Yazının sonunda ek var!

***

The Guardian gazetesinin “Orman yangınları dumanı Kovid enfeksiyonu ve ölümlerde artışa sebep oldu” başlıklı haberi (1):

Yeni bir araştırmada, ABD’nin batısındaki devasa orman yangınlarından yükselen dumandaki kirleticilerin birkaç eyalette Kovid-19 enfeksiyonlarında ve ölümlerinde artışa sebep olabileceğini ortaya kondu.

Araştırmacılar, dumanın virüsün yayılmasına yardımcı olduğunu ve akciğerleri zayıflatarak semptomları daha şiddetlendirdiğini düşünüyor.

Kaliforniya’da şimdiye kadar belgelenen en büyük altı yangından beşi sadece birkaç ay içinde meydana geldi. Geçen sene de 10 milyon dönümden fazla arazi orman yangınlarından etkilenmişti.

Araştırma, PM2.5 olarak bilinen küçük parçacıkların yayılmasının ABD’nin batısındaki bazı bölgelerde Kovid vakalarında ve ölümlerde bir artışa yol açabileceğini gösteriyor.

Çalışmaya göre, duman, belirli eyaletlerde koronavirüs enfeksiyon oranını yaklaşık yüzde 20 oranında artırmaya yardımcı oldu; bazı yerlerde tüm Kovid ölümlerinin yarısı kirlilik yüzünden gerçekleşti.

Harvard’ lı profesör Francesca Dominici “Bazı eyaletlerde bu münasebet gerçekten çok güçlüydü; çok sayıda orman yangını dumanı olan günlerde Kovid vakaları çok arttı. Orman yangınlarının pandemiye denk gelmesi gerçekten feci bir etkiye sahip olabilir. ” diyor.

Dominici’ nin de dâhil olduğu önceki araştırmalarda, insanların uzun süreli hava kirliliğine maruz kalmasının, Kovid’ den ölümlerde yüzde 11’lik bir artışla ilişkili olduğu hesaplanmıştı.

Geçen sene yapılan bir başka araştırmada da, dünyadaki tüm Kovid-19 ölümlerinin yüzde 15’inin kirli havaya atfedilebileceği ileri sürülmüştü.

Araştırmacılar, bağlantıları tam olarak kurmak için daha fazla çalışma yapılması gerektiğini vurgulamakla beraber havanın koronavirüs salgınlarını alevlendirdiğine dair ikna edici deliller olduğuna dikkat çekiyorlar.

Yayılan kirleticilerin enfeksiyonun yayılmasına yardımcı olabileceği ve insanların enfekte olmadan önce akciğerlerini zayıflatarak ciddi şekilde hastalanma veya ölme ihtimallerini artırabileceği düşünülüyor.

Science Advances’ da yayınlanan en son makale, California, Washington ve Oregon’daki 92 şehri analiz etti ve yakınlardaki orman yangınları dışındaki Kovid artışlarının sebeplerini ortadan kaldırmaya çalıştı (2).

Orman yangınlarının, Butte, California ve Whitman, Washington’ daki şehirlerde Kovid vakaları üzerinde en büyük etkiye sahip olduğu tespit edildi. Kovid ölümleri üzerinde en büyük etki ise California’nın Butte ve Calaveras şehirlerinde bulundu.

Yangınların dumanının New York’ un doğusuna kadar yayıldığı, gökyüzünü puslandırdığı uzaydan da görüldü

Denver şehri, batıdaki orman yangınlarından kaynaklanan duman sebebiyle birkaç saat boyunca dünyanın en kötü hava kalitesini yaşadı.

Dominici “Orman yangınlarından etkilenen bir yerde yaşayan herkese bir an önce aşı yaptırmasını söylerdim. Daha uzun vadede, bu bize iklim değişikliğiyle mücadelenin önemini bir kez daha gösteriyor.”

Gelelim neticeye

BİR: Bu araştırmaya göre, orman yangınları söndürüldükten sonra USA’ da Kovid’ e bağlı ağır vaka ve ölümlerde ciddi bir azalma olmasını bekliyorum. İnşallah öyle olur.

İKİ: Kovid’ de ağır vaka ve ölümlerdeki artışı “olur-olmaz sebeplere” bağlayanlara ders olsun.

ÜÇ: Kovid’ e karşı herkese aşı olun diyen Dominici’ nin orman yangınlarına karşı bir tavsiyesi var mı acaba? En azından uçak mı helikopter mi daha doğru seçeneklerdir, bunu söylemeliydi.

Kaynaklar:

1. https://www.theguardian.com/world/2021/aug/13/wildfire-smoke-covid-infections-deaths-study

2. https://advances.sciencemag.org/content/7/33/eabi8789

Gazete haberi başlığı: Wildfire smoke has caused rise in Covid infections and deaths, study finds

Makale adı: Excess of COVID-19 cases and deaths due to fine particulate matter exposure during the 2020 wildfires in the United States

***

EK 1 (16.8.2021): ABD’deki 19 bin Kovid vakası ve 700 ölümün orman yangınlarıyla bağlantılı olduğu ortaya çıktı.

Bir araştırmada, ABD’ nin batı kıyısındaki orman yangını dumanının fazladan en az 19 bin Kovid-19 vakasıyla ve müteakip 700 ölümle bağlantılı olduğu ortaya kondu.

Science Advances adlı bilimsel dergide cuma günü yayımlanan makalede, geçen yılki emsalsiz orman yangını sezonunun pandeminin etkilerini nasıl kötüleştirdiği incelendi.

Araştırmada, ABD’nin batı kıyısındaki Kaliforniya, Oregon ve Washington eyaletlerindeki 50 ilçede (county) dumanın yoğun olduğu zamanlarda enfeksiyonların artış gösterdiği takip edildi.

Orman yangını dumanıyla bağlantılı enfeksiyonlardaki en büyük artış, Kaliforniya’daki Sierra Nevada Sıradağları’nın eteklerinde ve Orta Vadisi’nde yaşandı. Körfez Bölgesi’nde de ani artışlar görüldü.

Mart-Aralık 2020 arasında, San Francisco’nun kuzeyindeki Sonoma County’de görülen bin 754 vaka orman yangını dumanıyla bağlantılıydı. Bu, eyaletteki toplam vakaların yüzde 13,1’ini oluşturuyordu.

Orman yangını dumanıyla bağlantılı vakaların en yüksek olduğu ilçe, yüzde 17,3’le Butte County oldu.

Calaveras County’de Kovid-19’dan kaynaklanan 22 ölümün yarısından fazlası da dumanla ilişkilendirildi. Fresno’da dumanla bağlantılı Kovid-19 enfeksiyonlarının neden olduğu 131 can kaybı yaşanırken, bu sayı Alameda’da 110 oldu.

2020’de bu bölgeler, iklim krizinin şiddetlendirdiği devasa orman yangınlarıyla mücadele etmişti.

Çalışmanın yazarları, duman ve Kovid-19 arasındaki ilişkinin tesadüfi olmadığını söylüyor. Pandeminin başlangıcından bu yana çeşitli araştırmalar, orman yangını dumanına maruz kalmanın Kovid-19 riskini artırdığını ortaya çıkarmıştı.

Bazı bilim insanları, duman parçacıklarının virüsü taşıyabileceğini de düşünüyor.

2021 yangın sezonu, ABD’nin batı eyaletleri için yeni bir felaket dönemi olma yolunda ilerlerken, son derece bulaşıcı Delta varyantı da ülkenin bazı bölgelerinde hızla yayılmaya devam ediyor.

Araştırmacı Francesca Dominici, San Francisco Chrobicle’a “Bu korkunç bir birleşim” dedi. “Orman yangınları ve Kovid-19’un bir araya gelmesi bizi daha da hasta ediyor.”

Araştırmacılar, 92 ilçede orman yangını dumanının havaya nüfuz ettiği günlerle gökyüzünün temiz olduğu dönemin Kovid-19 verilerini karşılaştırdı.

Kaynak: https://www.indyturk.com/node/399531/sa%C4%9Flik/abddeki-19-bin-kovid-vakas%C4%B1-ve-700-%C3%B6l%C3%BCm%C3%BCn-orman-yang%C4%B1nlar%C4%B1yla-ba%C4%9Flant%C4%B1l%C4%B1-oldu%C4%9Fu

***

Siz de yorumunuzu paylaşın: