Prof. Dr. Ahmet Rasim Küçükusta

Dikkat: Yazının sonunda ek var!

***

Diyabet günümüzün en önemli sağlık problemlerinden biri.

İstatistikler bu hastalığın son 30 senede birçok gelişmiş ülkede iki misli arttığını gösteriyor.

Hareketsiz ve gereğinden fazla kalori alınması bu artışın başlıca sebepleri ama araştırmalar başka faktörlerin de rolü olabileceğini düşündürüyor.

Environmental Health Perspectives isimli tıp dergisinde yayınlanan yeni bir araştırmaya göre kozmetikler başta olmak üzere her gün kullandığımız sayısız üründe bulunan “fitalat” adı verilen kimyasalların da diyabet riskini artırması mümkün.

Araştırma, CDC (Amerikan Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi) tarafından 2001-2008 tarihleri arasında gerçekleştirilen ve kısa adı NHANES olan Milli Sağlık ve Beslenme Araştırması’ na katılan kadınlara ait verilerden yararlanılarak yapıldı.

Yaşları 20 ve 80 arasında olan 2.350 kadına ait idrarlarında fitalat metabolitlerinin (MnBP, MiBP, MBzP, MCPP ve DEHP) miktarları ne kadar yüksekse diyabet riskinin de o nispette yüksek olduğu belirlendi.

Araştırmadan çıkan çarpıcı bulgular

İdrarlarında MBzP ve MiBP cinsi fitalatlar en yüksek seviyede olanlarda diyabet riskinin en düşük değerlere sahip olanlara kıyasla iki misli fazla olduğu tespit edildi.

İdrarlarında ortalamanın üzerinde MnBP, MCPP türü fitalat bulunanların diyabet riskini de yüzde 60 fazla olduğu ortaya çıktı.

Diyabet, idrarlarında yüksek miktarda MiBP olanların yüzde 9’ unda görülürken diyabet en düşük MiBP seviyesine sahip olanların sadece yüzde 5’ inde ortaya çıktı.

Bazı metabolitlerin açlık kan şekeri ve ensülin direnci artışı ile korelasyon gösterdiği de görüldü.

Fitalat-diyabet ilişkisi

Araştırmanın uzmanlarından Dr. James Todd şunları söylüyor:

“Bu, fitalat-diyabet arasındaki ilişkiyi gösteren bir araştırma ama  çalışmamız sebep-sonuç ilişkisini ortaya koyacak şekilde plânlanmamış olduğu için “fitalat diyabet yapar” dememiz doğru olmaz.

Sadece belirli bir zamanda idrarda ölçülen değerlere bakılarak diyabet riskinin artmış olduğunu gösterdik.

Amerikalıların yüzde 75’ inin idrarlarında ölçülebilecek seviyede fitalat bulunduğunu ama bunun hangi miktarlarının diyabete sebep olabileceğinin bilinmediğini de hatırlatmak isterim.”

Daha önce farelerde yapılan çalışmalarda bazı fitalatların kan şekerini yükseltebileceği ve Kore’ de yapılan bir çalışmada çok sık rastlanan fitlatat türlerinden olan DEHP’ e maruz kalan çocuklarda obezite riskinin yüksek olduğu belirlenmişti.

Fitalatların astım ve egzama gibi hastalıklar için de risk yarattığı biliniyor.

Fitalatlar nelerde var

Fitalatlar,  biberonlarda kullanılması geçtiğimiz sene birçok ülkede yasaklanan bisfenol A (BPA) gibi “hormon bozucu” olarak bilinen kimyasal maddelerden.

Bunlar hücrelere bağlanıyor ve ensülin ve östrojen gibi hormonların üretimini etkiliyor.

Günlük hayatta kullandığımız sayısız üründe fitalat mevcut: Kozmetikler, tırnak cilaları, saç spreyleri, nemlendiriciler, deodorantlar, çocuk oyuncukları, plastik yiyecek ambalajları, yapıştırıcılar, elektronik aletler, marley… gibi.

Kadınların vücudunda erkeklere göre daha fazla fitalat bulunması, kadınların fitalat ihtiva eden kozmetikleri daha fazla kullanıyor olmalarıyla açıklanmaya çalışılıyor.

Fitalatlar, ayrıca sondalar, plastik serumlar ve ilaçlar gibi çeşitli tıbbi malzemelerde de bulunuyor.

Diyabetlilerde görülen yüksek fitalat değerlerinin bu tür tıbbi ürünlerden kaynaklanması da ihtimal dâhilinde.

KAYNAK:

http://ehp03.niehs.nih.gov/article/fetchArticle.action?articleURI=info%3Adoi%2F10.1289%2Fehp.1104717

***

EK 1 (9.11.2023): Simli makyaj ürünlerinde bulunabilen ağır metaller hastalığa davetiye çıkarıyor

Siz de yorumunuzu paylaşın: