Prof. Dr. Ahmet Rasim Küçükusta

Dikkat: Yazının sonunda ek var!

***

Geçtiğimiz günlerde ekmekte melatonin hormonu var haberiyle gündeme gelen melatonin hormonunu inceleyelim.

Bu hormon beynin tam ortasında her iki yarı küre arasında bulunan epifiz bezi tarafından tıpkı serotonin gibi triptofan isimli amino asitten üretiliyor.

Bir bezelye cesametinde olan bu endokrin organın vücut iç saatini ve uyku döngüsünü düzenleyen melatonin üretebilmesi için ışık olmaması yani karanlık olması icap ediyor.

Melatonin akşam havanın kararmasıyla sentez edilmeye başlanır, miktarı sağlıklı gençlerde gece 2’ de yaşlılarda ise gece 3’ te zirve yapar. Daha sonra seviye sabaha doğru düşmeye devam eder. Gündüz melatonin seviyeleri çok düşüktür.

Buna göre melatonin üretiminin D vitamininin tam tersi olduğu söylenebilir, melatonin gece karanlıkta D vitamini ise öğle vakti doğrudan güneş ışınlarının tesiriyle üretilir.

Melatonine “M vitamini” dense yeri vardır.

Yaşlandıkça melatonin yapımı da azalır

Melatonin birçok nöro-endokrin fonksiyonu düzenler. Bu sebeple de yaşlanma, stres, gece vardiyası, jet lag, gece uyumamak gibi durumlarda melatonin yapımında aksaklıklar olur; zihinsel, fizyolojik fonksiyonlar bundan olumsuz etkilenir.

Kıtalar arası uçanların veya gece vardiyasında çalışanların ertesi gün sersem sepet olmalarının sebebi yeteri kadar melatonin salgılanmaması sonucu vücut iç saatinin bozulması ve vücut fonksiyonlarının aksamasıdır.

Bu sebeple de jet lagın önlenmesinde melatonin tabletlerinden faydalanılır, melatonin alanlar iyi uyurlar ve ertesi sabah da dinç kalkarlar.

Melatonin bir antioksidandır

Melatonin, enfeksiyon, enflamasyon ve oto-immüniteden koruyan kuvvetli bir antioksidandır.

Melatonin, geceleri suni ışıkla baskılanması birçok ciddi hastalık için muhtemel bir risk faktörüdür.

Melatonin kanseri önler

Geceleri fazla miktarda ışığa maruz kalınması sirkadiyen (vücut iç saati) ritmi bozarak kanser riskini artırabilir.

Vardiyalı işçilerde meme ve kolon kanserinin fazla görülmesi buna bağlanır.

Hayvan deneylerinde melatonin verilmesinin kanserin büyümesini önlediği gösterilmiştir.

Melatonin hayatı uzatır

Melatonin kuvvetli bir serbest radikal süpürücüsüdür ve birçok hastalığın sebebi de serbest oksijen radikalleridir.

Yaşlanmayla beraber ortaya çıkan hastalıklarda ve uyku düzensizliğinde yaşlandıkça melatonin sentezinin azalması rol oynayabilir.

Melatonin gençleştiren bir destek değilse de yaşlılar için çok faydalı olduğu ve yaşlanma olaylarını baskılayabileceği söylenebilir:

BİR: Yaşlandıkça melatonin yapımı da tedricen azalır.

İKİ: Melatonin kuvvetli bir antioksidandır ve oksidatif stresin de yaşlanmada ve Alzheimer, Parkinson gibi hastalıklarda önemi büyüktür.

ÜÇ: Melatonin tabii olarak vücutta uykuyu sağlayan bir ajan olarak üretilir. Miktarının azalması yaşlılarda sık görülen uyku azlığı ve  uyku düzensizliklerine yol açar.

DÖRT: Melatonin tabii bir bağışıklık sistemi güçlendiricisidir ve yaşlandıkça da bağışıklık sisteminin etkinliği azalmaya başlar.

Hayvan deneyleri melatoninin bağışıklığı güçlendirdiğini ve hayatı uzattığını gösteriyor.

Her gece melatonin verilen orta yaştaki hayvanlar daha sağlıklı, daha aktif olur ve ömürleri yüzde 20 daha uzun olur.

Melatonin verilen lösemili hayvanların hayatları verilmeyenlere oranla yüzde 30-40 daha uzun bulunmuştur.

Mevsime bağlı duygusal rahatsızlık ve depresyon

Mevsime bağlı duygusal rahatsızlık ve depresyonun iki önemli özelliği geceleri melatonin salgılanmasının azalması ve ışıkla melatoninin baskılanmasına anormal hassasiyettir.

Buna dayanarak melatonin depresyon tedavisinde denenmekte ve iyi neticeler alınmaktadır.

Melatonin migren ağrılarına da iyi gelir.

Alzheimer’ de uyku bozukluğu ve huzursuzluğa karşı faydası vardır.

Mide ülserine fayda eder.

Luteinizan hormonu baskıladığı için menopoz sonrası kadınlarda ateş basmalarını önler.

Nitrik asit üretimini düzenleyerek kalp-damar fonksiyonlarını da düzene sokar.

Çocuklardaki uykusuzluk ve dikkat eksikliğinde de etkili olabilir.

Uyku tıpkı hava, su ve gıda gibi sağlıklı yaşamanın temel unsurlarından biridir, bu sebeple süre ve kalitesi çok önemlidir.

İdeal uyku süresi 7 saattir, 6 saatten az veya 8 saatten uzun uyumak iyi değildir.

Gelelim neticeye

Sağlıklı olmak “adam gibi yaşamakla mümkündür”.

Gece ortalama 7 saat deliksiz uyku da sağlıklı yaşamanın temel unsurlarındandır.

Vücudumuz nasıl adam gibi beslenerek ve öğle zamanı 20 dakika güneşlenerek yeterli D vitaminini sentez ediyorsa, gece karanlıkta 7 saat uyuyarak da yeterli melatonin sentezi yapılır.

Melatonin için fırın dolusu ekmek yemeye de hap almaya da gerek yok.

D vitamini haplarına da melatonin haplarına da tüm vitamin, mineral ve antioksidan haplara da hayır, hayır, hayır!

***

EK 1 (5.7.2022): Yatak odasını karanlık tutmak sadece iyi bir gece uykusu çekmenize yardımcı olmakla kalmıyor, aynı zamanda obezite, diyabet ve hipertansiyon ihtimalini de önemli ölçüde azaltıyor.

Kaynak: https://www.webmd.com/diet/obesity/news/20220622/light-in-your-bedroom-is-no-good-for-your-health#1

***

EK 2 (28.4.2023): ABD’de satılan melatonin sakızlarının büyük çoğunluğunda etikette listelenenden %347’ye kadar daha fazla melatonin bulunabileceği ortaya çıktı. Bazı ürünleri belirtilen şekilde tüketmenin, çocuklar da dahil olmak üzere kullananları tavsiye edilenden 40 ila 130 kat daha fazla dozlara maruz bırakabileceği hesaplandı.

Makale: Quantity of Melatonin and CBD in Melatonin Gummies Sold in the US

Kaynak: https://jamanetwork.com/journals/jama/fullarticle/2804077

***

Yazı için 1 yorum yapılmış:

1. CEMALETTİN GÖZENELİ dedi ki:

   28 Haziran 2016, 13:46

   sayın hocam; gece yatarken himalaya tuz lambası kullanıyoruz.melatonin’i etkiler mi? Kullanılır mı? yoksa kullanmıyalım mı?

Siz de yorumunuzu paylaşın: